Tema: Piyadalardin jol hareketin sholkemlestiriwdegi orni. Piyadalar agimi xarakteristikalari. Piayadalar agimin uyreniw usillari Reje

Tema:Piyadalardin jol hareketin sholkemlestiriwdegi orni.Piyadalar agimi xarakteristikalari.Piayadalar agimin uyreniw usillari
Reje:

1. 
   Piyadalar hareketin xarakteristikalaw
   
2. 
   Piyadalar háreketi ushin qolayliqlar
   
3. 
   Avtomobil jollarda piyadalar agimin sholkemlestiriw
   

Piyadalar háreketin xarakteristikalaytuǵın tiykarǵı kórsetkishleronıń tıǵızlıǵı, tıǵızlıǵı hám tezligin óz ishine aladı.piyada piyadalar aǵımınıń intensivligi kóshe yamasa joldıń funktsional maqsetine hám olar ústinde jaylasqan dıqqatqa iye jaylarǵa qaray júdá keń parıq etedi.Ásirese, iri qalalardıń tiykarǵı hám sawda kóshelerinde, sonıń menen birge, transport transplantatsiya orayları (stanciyalar, metro stanciyaları ) aymaǵında piyadalar háreketiniń joqarı intensivligi gúzetilip atır. Tóbelik saatlarında úlken qala jolları boylap hár eki jóneliste de piyadalar aǵımınıń kólemi 15-20 mıń kisige jetiwi múmkin. ótiw: saytda háreketleniw, qıdırıw Piyada aǵımları kún dawamında sezilerli waqtınshalıq bolmaǵan birdeylik menen xarakterlenedi. Bul, tiykarınan, kóshediń bir yamasa bir neshe bóleginiń funktsiyasına hám piyadalar tartıw ob'ektleriniń jaylasqan jayına baylanıslı . Jol háreketi shólkemi ushın anıq sheshimlerdi islep shıǵıw ushın maǵlıwmatlar tábiy gúzetiwler arqalı alınıwı kerek. Piyada piyadalar aǵımınıń tıǵızlıǵı, sonıń menen birge, intensivligi keń ózgerip turadı hám piyadalar háreketi tezligi hám júriw jollarıniń ótkiziwshenligine tásir etedi. Transport aǵımı bolǵanı ushın, piyadalar aǵımınıń shegara tıǵızlıǵı háreketlenetuǵın obektlerdiń tiyisli ulıwma ólshemleri menen belgilenedi. Solay etip, jazǵı kiyimdegi statikalıq jaǵdaydaǵı adam 0,1 - 0,2 м2 maydanın, qısqı kiyimlerde - 0, 25 м2 hám qol júgi bolǵanda - 0, 5 м2 geshe. Tıǵızlıqqa qaray, erkin hám sheklengen háreketler (erkin hám sheklengen háreket sharayatları ) parıq etedi. Erkin sharayatta (qpiyada ≤ 0, 5 kisi / м2) hár bir kisi hár qanday waqıtta óz háreketiniń tezligin hám baǵdarın ózgertiwi múmkin. Sheklengen sharayatlarda (qpiyada > 0, 5 kisi / m2) aǵım tıǵızlıǵı erkinlikti hám adamlardıń háreket rejimin ózgertiw qábiletin shekleydi. Baqlawlar sonı kórsetedi, erkin háreketleniw ushın ústindegi adamlar arasındaǵı aralıq 2 m ga jetiwi kerek, bul shártli túrde " piyadanıń dinamikalıq ólshemleri" dep ataladı. 0,7 - 0,8 kisi/ м2 da sezilerli shawqım gúzetiledi hám 4-5 kisi / м2 da háreket pútkilley tar. Bul aǵım ele de az-azdan dawam etiwi múmkin bolǵan tıǵızlıqtıń shegara mánisi.

Sızılmada. Jolda piyadalar aǵımı ushın " tezlik-tıǵızlıq" qa shamalıq ǵárezliligi

Piyadalar aǵımınıń tezligi aǵımdaǵı piyadalar háreketiniń tezligi menen
baylanıslı. Insan háreketiniń tezligi ortasha 0, 5 - 1, 5 m/s aralıǵinda ózgerip turadı hám jası hám sawlıgına, háreketleniw maqsetine, jol sharayatlarına (tegislik, bóylama qıyalıq hám qatlamnıń tegisligi), qorshaǵan -ortalıq jaǵdayına (kórinis, jawın, hawa temperaturası) baylanıslı ótkerilgen izertlewlerge kóre, jollardıń qatnaw bólegi arqalı piyadalar ótiw jaylarında vpiya tezligi, adamlardıń jasından - 1,7 márte, ótiw uzınlıǵınan - 1,4 márte, jol qatlamınıń túri hám jaǵdayına qaray-2,2 33 márte ózgeriwi múmkin. Úlken uzınlıqtaǵı ótiwlerde piyadalar tezligi joqarı boladı. Bul jerda transport aǵımı menen qarama-qarsılıqtıń artıp baratırǵan qáwpiniń psixologiyalıq tásiri kórinetuǵın boladı. Piyadalar háreketi, sonıń menen birge, indikator, teris tezlik, sekundlarda ólshengen, metrge (s/m) bólinetuǵın háreket tezligi menen xarakteristikalanıwı múmkin. Tıǵız piyadalar aǵımı sharayatında adamlar háreketi tezligi onıń tıǵızlıǵı sezilerli tásir kórsetedi (sızılma. 2.7). Tıǵızlıq qanshellik joqarı bolsa, piyadalar aǵımınıń tezligin kemeytiwge járdem beretuǵın óz-ara shawqım sonshellik sezilerli.
Piyadalar háreketi tezliginiń ádetde aralıǵı tómendegishe: m/ s: Tratuardaǵı háreketi: erkin sharayatta ………………………..0,7 - 1,1
tıǵızlanǵan sharayıtta…………………. 0,5 - 0,9
Er astı piyadalar ótiw jayları boylap háreketleniw:
tómen háreket tıǵızlıǵı menen………….1,1 - 1,5
joqarı háreket tıǵızlıǵı menen…………. 0,6 -0,9
Biraq, adamlardıń háreket tezligi biraz joqarı bolıwı múmkin. Bul, ásirese, 19 - 35 jasdaǵı er adamlar ushın ádetiy hal bolıp tabıladı, bul bolsa 3,3 - 3,6 m/s tezligin tez pat penen rawajlandırıwı múmkin hám 6 -7 m/s qa tez háreket qılıw menen. qáwip anıqlanǵanda adam toqtap qalıwı múmkin bolǵan aralıq keskin asadı. Eger ásten qádem taslasańiz, qurǵaqlay qatlamdaǵı bul aralıq 1,5 m den aspasa, ol halda "toqtap qalıw jolı" 3,3 - 9,0 m ge kóteriledi, bul jaǵday jol-transport hádiysesi qáwpin asıradı. Piyadalar ótiw jayların shólkemlestiriwde keshigiwler dawam etiw waqti sıyaqlı kórsetkishti qóllaw kerek. Keshigiwler ótiw múmkinligin kútiwge májbúrli hár bir shaxs tárepinen joǵalǵan haqıyqıy waqıt yamasa bul kesilispe arqalı ótetuǵın hár bir piyadalar ushın berilgen waqtıniń ortasha mánisi menen anıqlanıwı múmkin.
Piyadalar hareketi ushin qolayliqlar islenip atir piyadalar ushin piyadalar joli yaginiy zebra siziliqlar sizilip Piyadalar ushin aqilli svetaforlar qurilip atir Aqili svetafor kozi azziler ushin qollaniladi Piyada jol hareketine kesent etpewi ushin yagniy piyadalar svetafor ozi barip basip zebra siqten otedi Jol transport hadisesi juzbermewi ushin (piyadalar qantasinda) piyadalar ushin jol usti ham jol asti jollari qurilip piyadalardin qawipsizligin taminlegen halda is iljalar islenip atir Bunday qikiwdan maqset jol transport hadiselerinin kopshilik jaǵdayi piyadalar qantasinda bolip atirgan sebebi bolip esaplanadi Piyada ushin mamleketimizdin bir qansha orinlarinda qolayliqlar islenip atir atap aytatin bolsaq: Gúlistan máhellesi Ózbekstan kóshesinde 138 mln. swm aqsha ornına 1 km, Mingtepa máhellesi Birlik awılında 118 mln. swm ornına 1. 7 km, Xo'jamazgil máhellesi Pármantepa awılı daǵı 41-mektepke barıw jolında 65 mln. swm ornına 0. 9 km, Gúlzar máhellesidagi 52-mektepke barıw jolında 138 mln. swm ornına 1. 1 km, Mehrjon máhellesi Oqtepa kóshesinde 0. 25 km, Mehrjon máhellesi Ózbekstan kóshesinde 0. 5 km, Ullıbek máhellesinde 0. 35 km ushın jámi 140 mln. swm... Bulardıń barlıǵı tek ǵana sol jıldıń ótken 6 ay dáwirine hám tek ǵana piyadalar otıw jayıge tiyisli nomerler. Yaǵnıy, ótken dáwir dawamında Bulung'ur rayonında 599 mln. swm aqsha ornına jámi 5. 8 km.piyadalar otıw jayı qurılǵan. Álbette, bulardıń barlıǵı piyadalarǵa qolaylıq jaratıw, perzentlerimizdiń jollarda bexatar júriwleri ushın etilgen. Biraq, piyadalar koridorları átirapındaǵı tábiyat kórinisiler kisi dilini gúńgirt etediki, nahotki jerleslerimiz óz MENidan basqanı oylamasa, dep tańlanıwlanasan. Piyadalar ushın qurılǵan bul sıyaqlı ótkellerdi avtomashinalar bánt etkenligin qanday túsiniw múmkin? Eger sol avtomobillerden qandayda-birınıń aydawshısı janına barıp, “Hay berekettopgur, bulman avtomashina ushın emes, piyadalar ushın, bul mannan mashinangni olgin”, dep kórińshi, tamashanı kóresiz...
Tiykarınan bul maqalaǵa da soǵan uqsas jaǵdayǵa dus kelgenligimiz sebep boldı. Bir jas jigit ákesi teńi (itimal atasınan da úlken bolıp tabıladı) haq niyetli kisi menen “sen-men”ga baratırǵanlıǵına gúwa boldıq. Otaxon jigitten bar yo'g'i avtomobilin piyadalar otıw jayıge qoymawdı soraǵan eken, tek... Yoki Gulzor mahallasidagi 52 maktabga olib boruvchi piyodalar yo‘lakchasi shu mahallaning farzandlari uchun, o‘quvchilar maktabga xavfsiz borib kelishlari uchun qurilgan. Ammo, piyodalar yo‘lakchasi qurilganiga bir oy o‘tar-o‘tmas, uning ustini chorva mollarining axlati “bezab” qo‘ydi. Erta tongdan yaxshi kayfiyatda maktabga otlangan kelajagimiz egalari piyodalar yo‘lagi ustini band qilgan chorva mollari yoki ularning tezagini aylanib o‘taishga majbur. Holatga esa na mahalla mas’ullari, na jamoatchilik e’tibor qaratmaydi. Xullas, “sen menga teginma, men senga teginmayman”... Máseleniń taǵı bir tárepine itibar qaratıw kerekki, ózinden basqanı oylanbaytuǵın ayırım jerleslerimitzning bul sıyaqlı menmanligi hám jámiyetlik múlkine salıstırǵanda bepisandligi sebep, mámleketlik byudjetten ajıratılǵan aqshalar ornına qurılıp atırǵan piyadalar ótkelleriniń jaǵdayı hám sapası óz múddetinen talay ilgeri buzilib barıp atır. Mamleketimizde piyadalar ushin qolayliqlar islenip atir.
Hár jılı hár úshinshi jol-transport hádiysesi piyadalar dúgilisiwi menen baylanıslı. Tiykarǵı sebepler, olar: jol háreketi qaǵıydalarına ámel etpeslik, piyadalar ótiw jaylarınıń qaniqarsiz jaǵdayı, tártipke salıw elementleri yamasa olardıń joq ekenligi menen xarakterlenedi. Maqalada piyadalar ótiw jayların klassifikaciyalanıwı, sonıń menen birge, jol háreketi qawipsizligin támiyinlew boyınsha ilajlar islep shıǵılǵan, Jol háreketi urıs qatnasıwshısılarınıń ekologiyalıq qawipsizligi kórsetkishi, qala xalqınıń avtomobil transportı tárepinen shiǵarılatuǵın pataslantıratuǵın elementlar tásirine baylanıslı. Bul kórsetkish tiykarında piyadalar, jolawshılar hám jámiyetlik hám menshikli transport aydawshıları ushın átirap -ortalıq hawasınıń sapası bahalanadı. Avtomobillerden paydalanıw dárejesindegi ózgerisler, sonıń menen birge transport quralları háreketleniwinen shıǵıs pataslantıratuǵın elementlar shıǵındılarınıń azayıwın esapqa alǵan halda jollar átirapındaǵı tereklerdiń tazalaw qásiyetleri, uglerod hám azot oksidleriniń konsentraciyasına itıbar beriw zárúr.Transport aǵımı háreketiniń sapası qolaylıq dárejesi, xizmet kórsetiw dárejesi, tuwri háreketleniw, aydaw qolaylıǵı hám basqalar menen xarakterlenedi. Xizmet kórsetiw dárejesi tómendegi faktorlar menen xarakterlenedi: saparda sarplanǵan tezlik hám waqıt, háreketdegi tánepis, manevrlik erkinshegi, qawipsizlik, aydaw qolaylıǵı, eksplutatsiya ǵárejetleri. Bul kórsetkishlerdiń barlıǵı bir-birine baylanıslı : mısalı, háreket intensivligi ózgergende tezlik,Qawipsizlik hám háreketleniw qolaylıǵı, manevrlik erkinshegi hám basqalar ózgeredi. Hárekettiń intensivligi hám tezligi operatsion ǵárejetlerge, háreketleniw qolaylıgiga, háreket qawipsizligine, saparda sarplanǵan waqıtqa sezilerli tásir kórsetedi. Piyadalar háreketleniw dawamında ortasha eki-úsh ret joldı kesip ótediler, sonıń menen birge, temirjol, suw jolları yamasa basqa tábiyiy ob'yektlarni kesip ótiwleri kerek bolıwı múmkin. Olardıń háreketleniwinde jollardı kesip ótiwde háreketleniw qolaylıǵı hám havfsizligini támiyinlew tiykarǵı wazıypalarımızdan biri esaplanadı. Usınıń sebepinen, tiyisli ótiw jayların tuwrı proektlestiriw, qurıw hám rekonstrukciya qılıw piyadalar baǵdarların islep shıǵıwda tiykarǵı itibarǵa alınıwı kerek. Mamalakatimizda jol transport hádiyseleri tez tez júz bolıp turıptı atap aytqanda 2019 jılda 8 092 jol-transport hádiysesinde, jámi 9 mıń 990 dana puqara jaralanıp, sonnan 2 mıń 67 danası qaytıs bolǵan bolsa (ólim kórsetkishi 20, 7%), 2020 jılda 6 982 jol transport hádiysesinde 8 mıń 553 dana puqara jaralanıp, 1 mıń 962 danası qaytıs bolǵan (ólim kórsetkishi 23%). 2021 jılda bolsa 10 001 jol-transport hádiysesinde 9 mıń 230 dana puqara jaralanıp, 2 mıń 436 danası qaytıs bolǵan (ólim kórsetkishi 21%). 2022 jıl yanvar -oktyabr aylarında júz bergen 7 mıń 636 jol-transport hádiysesi áqibetinde 1 mıń 931 kisi qaytıs boldı, olardıń 226 danası — balalar . Piyadalar dúgilisiwiniń tiykarǵı sebepleri tómendegilerden ibarat :
• kóbinese aydawshılardıń jol háreketi qaǵıydalarına ámel etpeslik aybı menen júzege keletuǵın ;
• piyadalar ótkel jáne onıń úskeneleriniń qaniqarsiz jaǵdayı. Piyadalar ótkelde piyada qatnasıwında júz bergen hár altınshı jol-transport hádiysesi naǵız ózi nátiyjesinde júz bolıwı tastıyıqlanǵan ;
• piyadanıń psixofiziologikalıq faktorları, mısalı, eń qısqa joldı tańlaw arqalı waqtın tejewge bolǵan tábiyiy umtılıw, usınıń menen jol háreketi qaǵıydaların buzıw, piyadalardıń fiziologikalıq qásiyetleri, usınıń sebepinen piyadalar háreketin shólkemlestiriwdiń texnikalıq quralların jaylastırıw ushın olardıń tez hám anıq aqıl etiwin esapqa alǵan halda islep shıǵılǵan barlıq strukturalar bolıwı kerek.
Piyadalardıń jollardı kesip ótiwde havfsizlikni taminlash ushın háreket jedelligi joqarı bolǵan avtomobil jollarıniń ajıratıwshı bóleginde havfsizlik aralchalari shólkemlestiriledi.
Qawipsizlik atawı — reys bólegin yamasa jer ústi ótiw jaylarında jol (reys bólegi) belgileri ústinde jaylasqan strukturanı ańlatiwshı hám reys bólegin kesip ótiwde piyadalardı toqtatıw ushın qorǵaw elementi retinde mólsherlengen, háreketti shólkemlestiriwdiń texnikalıq qurallarınıń bir túri. Qawipsizlik atawınıń bar ekenligine kóre reys bólegi menen bir qáddindegi piyadalar ótiw jayları tómendegilerge bólinedi:
• qawipsizlik aralchasi ámeldegi bolmaǵan piyadalar ótiw jayları ;
- konstruktiv túrde ajıratılǵan qawipsizlik atawı hám piyadalar ushın tuwrıdan-tuwrı ótiw jayları ;
• konstruktiv túrde ajıratılǵan qawipsizlik atawı hám piyadalar ushın qıysıq (Z formasındaǵı ) trayektoriyaga iye bolǵan ótiw jayları.Piyadalar ushın mólsherlengen qawipsizlik atawlar tosıqlı (jol maydanınan 0, 15 m den 0, 18 m biyiklikte) retinde qurılısı hám joldan basqa reńde bolıwı kerek. Eger olar jetkiliklishe úlken bolsa, balalar yamasa belgilerdi yashirmaydigan tómen ósimlikler egiliwi múmkin .tez-tez isletiletuǵın ush piyadalar otıw jayı degi qawipsizlik aralchasi sxeması kórsetilgen Olardan qiyiq usıl " jalǵız" piyadalar atawı ushın maqul, sebebi piyadalar keri háreketke qaratıladı (45 o múyesh piyadalardı búklem hám olardıń baǵdarın uzaytırıw ortasındaǵı uyqas teń salmaqlılıqtı támiyinleydi) Z kórinisindegi dizayni da paydalı bolıp tabıladı, sebebi ol tutqıshlar ushın jay usınıs etedi hám dıǵırıq jollarda kóbirek piyadalardı ustap turıwı múmkin. Kirisiw hám shıǵıw ortasındaǵı " qarang" piyadalardıń pútkil joldı bir háreketde kesip ótiwge háreket etiwin aldın alıwda da járdem beredi [ Qawipsizlik aralchasida toqtap turǵanda uslagichlar bolıwı kerek hám de pánjere bolıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı . Olardıń ekewi de piyadalardı kesilispe yamasa shet panduslardan ótiwge odaydı.

Piyadalar háreket tártipke solinmaydigan ótiw jaylarında jaqınlasıp kiyatırǵan transport quralıǵa shekem bolǵan aralıqtı jáne onıń tezligin shamalap kórip, ótiw o'zIari ushın qawipsiz ekenligine isenim payda etganlaridan song yo'Ining reys bólegine shıǵıwları múmkin. Sonıń menen birge, olar yolning reys bólegin ruxsat etilgen jaylarınan sırtda kesip octishda transport qurallarınıń háreketleniwine irkinish bennasliklari, jaqınlasıp kiyatırǵan transport quralları joq ekenligine isenim payda etmesten turıp kórinisti sheklewshi toqtap turǵan transport quralı yamasa basqa qandayda bir tosıq panasidan shıqpawları kerek.Eger jol háreketi qawipsizligin támiyinlew menen baylanıslı bolmasa, reys bólegine shıqqan piyadalar uslanıp qalmawları hám toqtamasliklari kerek. Alıwǵa ulgirmegen piyadalar keri baǵdardaǵı transport aǵısların ajıratıwshı sızıqta toqtap qalıwları kerek. Keyingi háreketleniw qawipsiz ekenligine isenim payda etgennen song hám svetofor yamasa tártipke soluvchining belgilerin esapqa alǵan halda, astıwdı dawam ettiriwleri múmkin. Jalt-jult etiwshi kot reńli yamasa kók hám qızıl reńli shıra mayaqshası hám (yamasa ) arnawlı dawıs beretuǵın transport quralları jaqınlasıp kiyatırǵan bolsa, piyadalar reys bóleginen topırlıqları, ol jaǵdayda háreketlanayotganlar bolsa bul transport qurallarına jol beriwleri hám asıǵıslıq menen reys bólegin bosatishlari kerek. Belgilengen baǵdardaǵı transport quralları hám taksilerdi tek bándirgilerde, olar bolmaǵan táǵdirde bolsa, trotuar yamasa jol jaǵasında ko'tish kerek. Arnawlı úskenelestirilgen bándirgileri bolmagan to'xlash jaylarında transport quralı toga toqtaǵannan song oǵan shıǵıw ushın yogning reys bólegine shıǵıw ruxsat etiledi. Odan túskennen keyin, uslanıp qalmastan yolning reys bólegin bosatishlari shárt.Piyadalar aǵımı eki punktte - turar orınlarda hám adamlar zárúriyatın qandiradigan mákanlarda ónim Qala sharayatında bunday punktler bir- birine salıstırǵanda qanday jaylasqanlıǵına qaray, piyadalar aǵımı ózgerip turadı. Insanlar jıynalatuǵın jay, kotchilik jaǵdaylarda, qala orayında sebebi bul jerde basqarıw keńseleri, bankler, xojalıq xizmet kórsetiw imaratları, sawda dúkanları jaylasqan. Piyadalaming jolı transport qatnaydigan kóshe hám jibeme kesip () sushi nátiyjesinde «piyodalan> hám «transport» aǵımı ortasında qarama-qarsılıq payda bo' ladi. Bunday qarama-qarsılıq tiykarlanıp kóshe kesispesi hám tutasmalarda júzege keledi. Sonıń menen birge, piyadalar jol reys bólegine jaqın jaylastırılǵan trotuarlardan haralcatlanganlarida da qarama-qarsılıq payda boladı. Yolak yolning reys bólegine qanshellilik jaqın bo'Isa, qarama-qarsılıqlı jaǵday da sonshalıq kóp baqlanadı.biykarlaw xabarıtli jaǵdaydıń payda bolıwında tiykarǵı sebep bolatuǵın faktorlar tómendegilerden ibarat : xızmet punktleriniń bir jayǵa jıynanganlıgı ; koschaning reys bólegine jaqın, parallel jaylasqan trotuar bar ekenligi; túrli basqamv