Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

O’lchash vositalarining avtomatlashtirilgan darajasi. 
O’lchash vositalari avtomatlashtirilganlik darajasi buyicha Z'xil-buladi: 
1
) Avtomatlashtirilmagan o’lchash vositalari-oddiy o’lchash asboblari. 
Masalan: ipning mustaxkamligini RM-3 asbobida, ilning burapishi KU- 500 
asbobida aniklash va xokazo. 
2)
 
Avtomatlashtirilgan O’lchash vositalari-O’lchash jarayonining bir qismi. 
.avtomatlashtirilgan. Masalan: kuritish uskunasi AK-2, bunda xdrorat avtomatik 
ravishda kuritish rejasi saklanib turadi. 
3)
 
Avtomatik O’lchash-O’lchash jarayonining barchasi avtomatlashtirilgan. 
Masalan: «Uster» asbobida iplarning notekisligi, mustaxkamligi va uzayishini 
O’lchash. 
 
 
 

---

34 
O’lchash vositalarini standartlashtirish darajasi. 
O’lchash vositalari standartlashtirish darajasi buyicha ikki xil buladi: 
1)
Standartlashtirilgan ulchov vositalari-davlat yoki tarmok standartining 
talabi buyicha ishlab chikarilgan O’lchash vositalari. 
2)
Standartlashtirilmagan ulchov vositalari-bunda maxsus masalani yechish 
uchun ishlatiladigan noyob O’lchash uskunalari, ularni standartlashtirishga 
extiyoj yuk. Bunday asboblar davlat .sinovidan Utmaydi, fakatgina metrologik 
attestatsiya kilinadi. 
O’lchash vositalari ulchanayotgan fizikaviy kattapiklarga karab asosiy 
o’lchash vositalari va yordamchi o’lchash vositalariga bulinadi. Masalan: paxta 
tolasining uzunligini aniklashda Jukov asbobi asosiy bulsa, №1 va №2 
kiskichlar, tarozi, V.Ye.Zotikov xisoblash doirasi yordamchi o’lchash 
vositalariga kiradi. 
O’lchashning uchta aksiomasi mavjud: 
aksioma-dastlabki ma’lumotsiz o’lchashni bajarib bulmaydi; 
aksioma-xar 
kanday o’lchash taqqoslash demakdir; 
aksioma-o’lchashamalidan olingan natija tasodifiydir. 
Anik Ulchov kiymati O’lchash ishlaridagi xakikiy kiymat deyiladi. O’lchash 
sistematik xatolik orkali, axborot minimumiga tasodifiy bulgan kursatkichlar 
xatoligi buyicha xakikiy ulchamdagi kiymat olinadi. Xakikiy kiymatni 
aniklashdagi xatolikka O’lchashdagi xatolik xususiyati deyiladi. Kursatilgan 
O’lchashdagi kiymatlarga, chegaranlangan farqi bilan xakikiy O’lchashdagi 
kiymat teng bulishi kerak,- bunga me’yoriy O’lchashdagi kiymat deyiladi. Bu 
ikki me’yoriy va xakikiy kiymatlarning bir-biridan farqi tayyorlanish sharoiti va 
kullanilishidadir. 
O’lchash o’zining xatoligini e’tiborga olgan xolda bir kancha razryadlarga 
bulinadi (O’lchash 1,2 va yukori) va uning asosiy sinflarga bulinganligiga 
O’lchash xatoligi deyiladi. O’lchash asboblarini tekshirish ishlarida razryadlar 
beriladi va bunga namunali tekshirish deyiladi.