Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

Kup karrali o’lchash
-
bir karrali o’lchashning «p» barobar takrorlanishi. 
Masalan: iplarning mustaxkamligini aniklash.- 
Statik o’lchash-o’lchash
 
vakti davomida kattalik uzgarmaydi deb qabul 
.kilingan kattalikni O’lchash. Masalan: me’yoriy xaroratda uzunlik, yer yuzasini 
va xokazodarni O’lchash. . 
. 
Dinamik O’lchash
-J
lchamlari uzgaruvchan kattalikni O’lchash, ya’ni 
ulchanayotgan kattalik vakt davomida uzgarib turadi. Masalan: uzgaruvchan 

---

32 
bosimni O’lchash, xakikatdan olganda barcha kattaliklar vakt ichida ozgina 
bulsa xam uzgarishlar ta’sirida buladi. Agar juda xam sezgir asboblar bilan 
kattalik ulchansa, farqni aniklash mumkin. Shuning uchun statik va dinamik 
O’lchashlar ga shartli ravishda ajratiladi. 
Bevosita
_O’lchash-olinayotgan kattalikning kiymati bevosita O’lchash yuli 
bilan olinadi. Masalan: chizigich yordamida uzunlikni va tarozi yordamida 
massani O’lchash. 
Bevosita
 O’lchash-
izlanayotgan kattalik bilan funksional boglangan boshka 
katgaliklarni bevosita O’lchash orkali aniklash. Masalan: silindrdagi jismning 
xajmiy massasi-zichligi (mg/mm
3
)ni aniklash bulib, bunda jismning massasi va 
silindrning o’lchamlarini O’lchash kerak. 
Taqqoslash usuli-o’lchov
birligini taqqoslash usuli bulib, ma’lum kattalikni 
o’lchash uchun ulchov katgaligi mavjud. Ulchanadigan kattalik usha ulchov 
katgaligi bilan takkoslanadi. Masalan: kadok toshlar yordamida massa 
aniklanadi. 
Nolga keltirib O’lchash
-
ulchanayotgan kattalik taqqoslash asbobini nolga 
keltirish bilan aniklanadi. Masalan: elektrovlagomerda namlikni aniklash, PO-2 
asbobida kanop namunasini tayyorlash.