Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

 
Takrorlash uchun savollar: 
1.
Respublika standartlashtirish bo‘yicha ishlarning tashkil etilishini, 
muvofiqlashtirilishini va ishlarning maqbul darajada olib borilishini qaysi 
idoralar ta’minlaydilar va shug‘ullanadilar. 
2.
Davlat standartlashtirish tizimi deganda nimani tushunasiz? 
3.
Respublikamizda standartlashtirish jarayoni necha bosqichdan iborat? 
4.
O‘zbekiston Davlat standarlashtirish tizimining strukturaviy to’zilishi 
qanday? 
5.
O‘zbekiston standarlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi 
(“O‘zstandart” agentligi) tashkiliy to’zilmasini ayting. 

---

78 
11
- 
MAVZU- STANDARTLASHTIRISHNING ASOSIY 
 QONUN- QOIDALARI 
Reja
 
1.
Standartlashtirish bilan shugullanadigan milliy idoralar.
 
2.
O’zstandart Agentligining maqsad vaq vazifalari
 
3.
Standartlashtirishning asosiy qonun-qoidalari
 
Standartlashtirish bilan shugullanadigan milliy idora O’zbekiston 
Respublikasida standartlashtirish sohasidagi ishlarni quyidagi qonun- 
qoidalarga asosan tashkil etadi: ixtiyoriylik, oshkoralik, baynalminallik, 
barcha manfaatdor tomonlarning ishtiroki, texnikaviy darajaning va 
samaradorliknipg xisobga olinishi, asossiz xar xilliknipg kiskartirilishi, 
standartlarning tulikligi va uygunligi. 
Standartlarni ishlab chiqish da quyidagilarni: standartlashtirilgan uzaro 
boglangan ob’ektlarga quyilgan talablarni kelishib olish va standartlashtirish 
buyicha me’yoriy xujjatl'arni amalda joriy etish muddatlarini uygunlashtirish 
yuli bilan shu ob’ektlarni tupik va xar tomonlama standartlashtirish; me’yoriy 
xujjatlarga kiritiladigan talablarning makbulligini ta’minlash lozim. 
Zamonaviy fan va texnika yutuklari, chet el va mamlakatimizning ilgor 
tajribasiga muvofiklashtirib, muntazam tekshirish va standart tapablarini 
yangilash yuli bilan standartdagi kursatkichlarni uz vaktida uzgartirib turish 
kerak. 
Standartlar fakat shunday talablarni joriy etish kerakki, ular maxsulot 
xossasini va undan foydalanish xususiyatiga oid tomonlarni aniklash lozim. 
Standartlarda ob’ektiv ravishda tekshirilishi mumkin bulgan talablar 
kiritiladi. 
Standartlar maxsulotni sertifikatlashtirish maksadlari uchun yarokli 
bulishi kerak. 
Standart talablarining bir xil ma’noda tushunilishini ta’minlash uchun u 
anik va yakkol ifoda etilish lozim. 
Standartlashtirish ishlarini tashkil etish. O’zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Maxkamasining "O’zbekiston Respublikasida standartlashtirish 
buyicha ishlarni tashkil qilish" tugrisida 1992 yil 2 martdagi 93-son karoriga 
muvofik O’zbekiston Respublikasining Vazirlar Maxkamasi xuzuridagi 
standarlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish O’zstandart Agentligi - 
standartlashtir'ish buyicha milliy idora xisoblanadi. 
O’zbekiston Respublikasida standartlashtirish buyicha ishlar O’zstandart 
Agentligi tomonidan standartlashtirish buyicha texnika kumitalari (TK), 
korxonalar, birlashmalar va boshka manfaatdor tashkilotlarning bulajak 
rejalari (dasturlari) to’ziladigan yillik rejalar buyicha amalga oshiriladi. 
Respublika standartlashtirish rejasiga birinchi navbatda milliy standartlar 
tapablari bilan uygunlanishini, kishilarning xayoti va 
sogligi uchun xavfsizlikni, atrof-muxitning muxofaza kilinishini, iste’molchilar 
xuquqining ximoya kilinishini, milliy sotsial-iktisodiy va ilmiy-texnikaviy 

---

79 
dasturlarning amalga oshirilishini ta’minlaydigan standartlarni ishlab chiqish
kiritiladi. 
O’zbekiston Respublikasi standartlari va texnikaviy shartlarni ishlab 
chiqish , odatda xar bir manfaatdor korxona va tashkilotlarning muxtor vakili 
bulgan mutaxassislardan tashkil topgan texnikaviy kumitalar (TTQ kuchi bilan 
yoki standartlashtirish buyicha tayanch tashkilotlari tomonidan amalga 
oshiriladi. 
Texnik kumitalar uz faoliyatini standartlashtirish buyicha texnikaviy komita 
xaqidagi Namunaviy nizom asosida ishlab. chikilgan «Texnik kumitalar»ning 
nizomiga muvofik tayanch tashkilot esa «Standartlashtirish buyicha tayanch 
tashkilot tugrisida»gi Namunaviy nizom asosida amalga oshiriladi. 
Texnik kU
mitala
R 
va
tayanch tashkilotlar joryy qonun lar xamda O’zbekiston
Respublikasi standartlarining loyixasi va texnikaviy shartlarining ishlab 
chiqilishi yuzasidan to’zilgan shartnomaga muvofik ularning sifati va uz 
muddatida olib borilishi uchun javobgardir. 
O’zstandart Agentligi, O’zbekiston Respublikasining kurilish davlat 
qumitasi , Tabiatni muxofaza qilish davlat qumitasi , Soglikni saklash vazirligi 
(biriktirilgan sohalari buyicha) respublika standartlari kurib chiqadilar, 
tasdiklaydilar, ularning qullanilish muddatini chuzadilar va bekor qiladilar 
xamda unga uzgartirishlar kiritadilar. 
Respublika standartlari va ularga uzgartirishlar tasdiklanish darajasidan 
kat’iy nazar O’zstandart Agentligi davlat ruyxatidan utkazilishi lozim. 
O’zstandart Agentligi respublikada standartlashtirish buyicha ishlarga 
umumiy uslubiy raxbarlikni ta’minlaydi. 
Sanoat va kishlok xujaligi tarmoklarida standartlashtirish buyicha ishlarni 
tashkil qilish va muvofiklashtirish uchun zarurat bulgan xollarda, O’zbekiston
Respublikasi . vazirliklari, idoralari, uyushmalari, konsernlari va boshka xujalik 
to’zilmalaridan bulinmalar (xizmatlar) va (yoki) fan va texnikaning tegishli 
sohalaridagi yukori ilmiy-texnikaviy imkoniyatlarga ega bulgan tashkilotlarda 
standartlashtirish buyicha tayanch tashkilotlarida to’ziladi. 
Korxona raxbarlari korxonalarda standartlashtirish buyicha ishlarning 
tashkil etilishi va bu ishlarning bajarilishi axvoli uchun bevosita javobgardir. 
Korxonalar zarur bulganda standartlashtirish buyicha bulinmalar (xizmatlar) 
konstruktorlik-texnologik yoki ilmiy-tadkikot bulimi, laboratoriya, byuro tashkil 
etadi, ular korxonada standartlashtirish buyicha ishlarga tashkiliy-usuliy va 
ilmiy-texnikaviy raxbarlikni amalga oshiradi, standartlashtirish buyicha ilmiy-
tekshirish va tajriba- konstruktorlik va boshka .ishlarni bajaradilar, korxonaning 
boshka bulinmalari- tomonidan utkazilayotgan standartlashtirish -ishlarini 
bajarishda xam katnashadilar.
Korxonapar, muassasalar, tashkilotlarda standartlashtirish buyicha olib 
boriladigan ishlar asosiy ishlar turiga kiradi.
Standartlashtirish 
sohasidagi 
me’yoriy 
xujjatlarning 
toifalari, 
standartlarning turlari. O’zbekiston Respublikasi xududida standartlashtirish 
ob’ektlariga quyilgan talablarni belgilovchi me’yoriy xujjatlarning quyidagi 
toifalari kullaniladi: 
Mustaqil davlatlar xamdustligining davlatlararo standartlari (GOST); 

---

80 
O’zbekiston .Davlat standartlari (O’zDst); 
Texnikaviy shartlar (TSh); 
Korxonalar, birlashmalar, firmalar, konsernlar va boshka x^jalik 
sub’ektlarining standartlari (K.S); 
Xalkaro,'mintaka va xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari (ISO, MEK 
va boshkalar). 
Milliy standarlashtirish ob’ektlariga: