Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

-
 
yagona texnikaviy tilni kushib xisoblaganda umumtexnikaviy ob’ektlar, 
umumiy 
mashinasozlikda 
kullaniladigan 
buyumlarning 
namunaviy 
konstruksiyalari (maxkamlash vositalari, asboblar va boshkalar), materiallar va 
moddalarning xususiyati xaqida gi ishonchli ma’lumotlar, texnikaviy-iktisodiy 
axborotni tasniflash va kodlash; 
-
 
anik maksadga yunaltirilgan davlat ilmiy-texnikaviy va sotsiap- iktisodiy 
dasturlari na loyixa ob’ektlari; 
-
 
respublikaga 
(yoki 
muayyan 
korxonalarga) 
maxsulot 
yoki 
texnologiyaning raqobat qilish kobiliyatini oshirishni ta’minlash imkonini 
beradigan fan va texnika yutuklari; 
-
 
respublikada ichki extiyojini kondirish uchun, shuningdek ishlab 
chikariladigan maxsulotlar kiritiladi.
Standartlarning talablari va texnikaviy shartlari xalkaro, mintakaviy va 
sanoati rivojpangan xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari talablari bilan 
uygunlashtirilishi lozim. 
Standartlar va texnikaviy shartlarni tasdiklovchi tashkilotlar standartlarning 
talablari asoslanganligi uchun standartlar va texnikaviy shartlarni ishlab 
chikuvchi bilan barobar javobgar xisoblanadilar. 
O’zbekiston Respublikasining standartlarini ishlab chiqish , kelishish, 
tasdiqlash va ruyxatga olish tartibi O’zDst 1.1-99 standartiga binoan belgilanadi.
Texnikaviy shartlar O’zDst 1.2-99 standarti buyicha belgilangan tartibda 
ishlab chiqiladi, kelishiladi, tasdiklanadi va ruyxatdan utkaziladi. 
Korxonlar standarti O’zDst 1.3-99 da belgilangan tartibda ishlab chiqiladi, 
kelishiladi, tasdiklanadi va ruyxatdan utkaziladi. 
Maxsulot-standartlari na texnikaviy shartlarini ishlab chiqish yangi 
maxsulotni yaratish (yangilash) buyicha ishlarning tarkibiy kysmi xisoblanadi. 
Standartlar va texnikaviy shartlar fan va texnikaning tegishli soxdlarida chet 
ellarda va mamlakatimizda erishilgan eng yukori yutuklarini, chet 
mamlakatlarning xalkaro, mintakaviy va milliy standartlari, talablarini xisobga 
olib, ilmiy-tadkikot, tajriba konstruktorlik, texnologik va loyixalash ishlarining 
natijalariga asoslangan xolda ishlab chiqilishi va respublikani iktisodiy va 
sotsiap rivojlantirish uchun eng makbul karorlar qabul .qilish nazarda tutilishi 
lozim. 
Zarurat tugilganda, ishlab chikaruvchi buyurtmachi bilan kelishilgan xolda 
yoki buyurtmachining o’zi muayyan standartlar va texnikaviy shartlarni ishlab 
chiqish yuzasidan texnikaviy vazifalarni tasdiklaydi. 
Standartlar va texnikaviy shartlarda maxsulot sifatiga nisbatan majburiy va 
tavsiya etiladigan talablar (texnikaviy tavsiyalar) belgilanadi. 

---

81 
Maxsulot sifatiga sotsial jixatdan uzaro boglik bulgan, uning axoli xayoti va 
sogligi uchun xavfsizligini, atrof-muxitni muxofaza qilishni, maxsulotning bir-
biriga mosligi va uzaro almashuvchanligini ta’minlaydigan, shuningdek nazorat 
qilish belgisi va usullarining majburiy talablarga tugri kelishi, xamda bajarilishi 
kerak bulgan talablar sirasiga kiradi. . 
Buyurtmachi (iste’molchi)da zarurat tugilgudek bulsa, u manfaatini ximoya 
qilishni ta’minlaydigan talablar doirasini kengaytirishi mumkin buladi. 
Maxsulotlarning va xizmatlarning iste’mol va boshka tavsiflari, shuningdek 
standartlarning majburiy talablaridan kura kursatkichlarining yukorirok 
darajasini belgilaydigai tavsiflari, ya’ni korxonalarning respublikada va 
xorijaagi iktisodiy manfaatlarini ximoya qilish va mustaxkamlash MAQSADIda 
tavsiya kilinadigan iste’mol va boshka tavsiflarga ta’lluklidir. Tayyorlovchi va 
iste’molchi (buyurtmachi) shartnoma to’zilayotganda tavsiya etilayotgan 
talablarni kullash zarurligini ani klayd il ar. Ular shartnomaga kiritilgandan sung 
kelishuvchi tomonlar uchun majburiy bulib koladi. 
To’zilayotgan shartnomalarda standartlar va texnikaviy shartlarning 
majburiy talablari salbiy tomonga ogib ketishga yul quyilmaydi. 
Texnikaviy shartlar va standartlarda majburiy talablarga doyr bulimda 
bayon etilgan, masalan, sinov usullarini,- joylashtirish, transportda tashish, 
tamgalash na boshkalarni belgilaydigan, boshka standartlarga xavola kilingan 
takdirda, ishora kilingan standartlarning talablari kullanish uchun majburiy bulib 
koladi. 
Agar maxsulotning majburiy talablariga muvofikligi amaldagi standartlarga 
muljallangan tartibda tasdiklanmasa yoki sertifikatlashtirish lozim bulgan 
maxsulot sertifikatlashtiruvchi sinovlardan utmagan bulsa, is’temol kilinishi 
mumkin emas. 
Xorijdan keltirilayotgan va axoliga -chikarilayotgan maxsulot O’zbekiston
Respublikasida kullanilayotgay standartlar va texnikaviy shartlarning majburiy 
talablariga javob berishi, shuningdek, sertifikatlashtirishi lozim bulgan 
maxsulotni tegishli sertifikatlar bilan yoki O’zstandart Agentligi, O’zbekiston
Respublikasi Tabiatni muxofaza qilish davlat 'qumitasi , kurilish davlat qumitasi 
, Soglikni saklash vazirligi (ularning vakolati doirasida) xududiy idoralarning 
xulosasi yoki tegishli sertifikati bilan tasdiklanishi lozim. 
Standartlar va texnikaviy shartlarning majburiy talablari idoraviy 
buysunishidan va mulkchilikning kaysi shakpda bulishidan katiy nazar barcha 
davlat, kooperativ, ijara, uyushma, kushma va boshka korxona xamda 
tashkilotlar, shuningdek respublika xududida ishbilarmonlik faoliyati bilan 
shugullanayotgan fukarolarga xam ta’lluklidir. 
Standartlashtirishning majburiy talablari va texnikaviy shartlarning 
bo’zilishiga yul kuygan korxonalar va mansabdor shaxslar amaldagi qonun 
larga binoan javobgarlikka tortiladilar. 
Standartlar va texnikaviy shartlar maxsulotning axoli xayoti va sogligi 
uchun xavfsizligi, atrof-muxitni muxofaza qilish, barcha resurslarni tejab-
tergash va boshkalar buyicha texnikaviy qonun iy me’yorlarga amal kilinishini 
ta’minlash lozim. 
Ishlab chikarilayotgan maxsulotga texnikaviy shartlar va korxona 

---

82 
standartlari talablari ushbu maxsulotga davlatlararo va milliy standartlarning 
majburiy talablariga karama-karshi bulmasligi va usha standartlarda kursatilgan 
talablardan past bulmasligi shart. 
Lozim 
bulgan 
takdirda 
maxsulotning 
asosiy 
texnikaviy-iktisodiy 
kursatkichlarini, uning nomlar (turlar)ining okilona tarkibi va boshka talablarini 
anik belgilaydigan bir turdagi maxsulot guruxiga standart ishlab chiqilishi 
mumkin. 
Asos buluvchi standartlar tashkiliy-texnikaviy jarayonlarning bajarilishi, 
shu jumladan, ishlab chikarish va maxsulotni kullash jarayonlari tartibini 
(qoidalarini), shuningdek faoliyatini muayyan sohasida ishlarni tashkil etishning 
asosiy (umumiy) qoidalarini. belgilaydi. 
Umumtexnikaviy standartlar maxsulotning texnikaviy jixatdan bir-biriga 
mos bulishi va uzaro almashinuvini ta’minlash uchun zarur bulgan ishlab 
chikarish va maxsulotni kullashning umumtexnikaviy talablarini, shuningdek 
mexnat xavfsizligi, atrof-muxitni ximoya qilish (ekologiya), zararli ta’sirlardan 
(shovkin, tebranish va boshkalardan) ximoya qilish, namunaviy texnologik 
jarayonlar, maxsulot sifatini nazorat qilish (sinash) usullari, xujjatlarni 
birxillashtirish talablarini belgilaydi. 
Maxsulotning anik turi (belgisi, andozasi va boshkalar)ga texnikaviy 
shartlar standartlari maxsulot sifatiga xar tomonlama talablari belgilaydi. 
Texnikaviy shartlarning milliy standartlari ommaviy yoki seriyali tarzda 
ishlab chikarilayotgan maxsulot uchun ishlab chiqiladi. 
Texnikaviy talablarning standartlari maxsulotning tugri foydalanishini, 
buyumlarning 
pishikligi 
(uzok 
' 
mudsatga 
chidashi), 
texnikaviy 
moslashuvchanligi va uzaro' almashinuvchanligini, mashinalar, uskunalar va 
asboblarning birxilligini, maxsulotning raqobatbardoshlik kobiliyati oshirilishini 
ta’minlaydigan asosiy kursatkichlar me’yori va talablarini belgilaydi. 
Nazorat usullari (sinovlar, taxlil qilishlar, O’LCHOV lar, ta’riflashlar) 
standartlari maxsulotining bitta yoki bir nechta turdosh guruxlari uchun ishlab 
chiqiladi. Standart sinash ishlarida namunalarni tanlash tartibini, bu 
maxsulotning sifat kursatkichlarini baxolash birligini ta’minlash MAQSADIda 
uning iste’mol qilish (foydalanish), ta’riflarini nazorat qilish (sinash, taxlil 
qilish, ta’riflash, O’lchash) usullarini, shuningdek maxsulotni yaratish, nazorat 
qilish, sertifikatlashtirish va foydalanish chogida sinab kurish usullarini 
belgilaydi. 
Standartlarning to’zilishi, bayon etilishi, rasmiylashtirilishi va mazmuni 
O’zDst 1.5-99 talablariga, texnikaviy shartlar esa O’zDst 1.2-99 ga tugri kelishi 
kerak. 
Respublika standartlari, texnikaviy shartlar va ishlab chikarilayotgan 
maxsulot va kursatilayotgan xizmatlar uchun korxona standartlari va ularga 
uzgartirishlar O’zstandart Agentligi tashkilotlarida bepul davlat ruyxatidan 
utkazilishi lozim. 
Standartlar, texnikaviy shartlar va ularga uzgartirishlar davlat tilida va 
millatlararo munosabat tilida davlatlar ruyxatiga takdim ztiladi. 
Davlat ruyxatidan utmagan standartlar, texnikaviy shartlar va ularga 
uzgartirishlar xakikiy emas deb xisoblanadi. 

---

83 
O’zstandart Agentligi ga respublika standartlarini nashr kipish va kayta 
nashr qilish, shuningdek Mustaqil davlatlar xamdustligining davlat standartlari 
(GOST)ni O’zstandart Agentligi belgilangan tartibda nusxalari tasdiklangan 
xolda davlat va rus tillarida iusxalarni kupaytirishning tanxo xuquqi, zarurat 
tugilgan xolda me’yoriy xujjatlarning nusxalarini kupaytirish xuquqi O’zstandart 
Agentligi tomonidan korxonalarga va tashkilotlarga berilishi mumkin. 
Kursatilgan xuquqni poymol kilgan shaxslar O’zbekiston Respublikasida 
amap kdlayotgan qonun larga binoan javobgarlikka tortiladi.
Korxonalarning-standartlarini, texnikaviy shartlarini nashr qilish xamda ular 
bilan ta’minlashni bu xujjatlarni tasdiklagan korxonalar maxsulot yetkazib 
berish yoki xizmatlar kursatish uchun O’zDst 1.4-99 standart buyicha 
shartnomalarga binoan amalga oshiradi. 
O’zstandart Agentligi ishlab chikarilayotgan maxsulotga respublika 
standartlari, korxona standartlari xamda texnikaviy shartlar, koidapar, raxbarlik 
xujjatlari va standartlashtirish buyicha tavsiyanomalar tugrisida xar yili axborot 
berib turadi.