Texnik ijodkorlik va konstruksiyalash

3– rasm. Ayollar milliy ko‘ylagining konstruksiyasi

2.2 Ayollar ko‘ylagiga mato tanlash.
Ayollar ko‘ylagi - atlas gazlamasidan tikilgan bo‘lib, klassik uslubda, silueti to‘g‘ri, o‘tkazma yenglidir. Orqa va old koketka oval shaklida, bir bortli, etak qismi burmalangan. Yoqasi – pidjak yoqa. Yengi – kalta.
Ko‘ylak konstruktsiyasini chizish usullari bilan o‘quvchilar nazariy va laboratoriya mashg‘ulotlarida hamda uy vazifasini bajarish mobaynida tanishadilar.
Milliy ko‘ylak konstruktsiyasini qurishda to‘g‘ri siluetli ko‘ylak uchun konstruktiv qo‘shimchalar tanlanadi, ularning qiymati material xossalariga qarab o‘zgartirilishi mumkin.An’anaviy milliy ko‘ylak gavda qismi to‘g‘ri bichimli, koketka chizig‘i bo‘ylab burmali bo‘ladi. Koketka asosan ko‘ylakning gavda qismiga ulanadigan chizig‘i bo‘ylab dumaloq bo‘ladi. Old tomonda koketka bo‘laklari bir-birining ustiga o‘tib turadi. Yoqasi qirqma, yoqa o‘mizi bo‘ylab o‘tqazma, qaytarma qismining shakli har xil bo‘ladi. Bunday ko‘ylakning loyihasini tuzish metodlarining boy tarixi bo‘lib, unda xalq an’analari hisobga olinadi. Mazkur qo‘llanmada milliy ko‘ylak loyihasini beli qirqma bo‘lmagan ovropacha ko‘ylak loyihasi asosining chizmasida tuzish varianti taklif etilgan.
Old va ort bo‘laklar chizmasida oldin vitochkani bekitib, tipik koketka chizig‘i o‘tkaziladi. Koketka chizig‘i ort bo‘lakda L nuqtasidan, old bulakda esa L₁ nuqtasida o‘tkazilgani ma’qul..
Old bo‘lakda koketka chizig‘i ko‘krakning yuqori nuqtasidan 2,5-3 sm yuqoriroqdan o‘tishi kerak, bu chiziq asta-sekin simmetriya chizig‘iga tushib, undan 2,5-3 sm ga o‘tadi (koketkaning bir-biri ustiga o‘tish kengligi). Tipik vitochkani to‘g‘nag‘ich bilan to‘g‘nab, belgilangan chiziqlar bo‘ylab qirqiladi. L₁ nuqta surilib yangi holat L₁^/ ga o‘tadi. Shunday qilib, ko‘krak vitochkasi koketka chizig‘iga ko‘chiriladi.
Ort bo‘lak yelka vitochkasini o‘z o‘rnida qoldirish mumkin. Lekin, ba’zan gazlama guli buzilmasligi uchun ort bo‘lak koketka detalining yelka vitochkasini ham koketka chizig‘iga ko‘chirish mumkin. Buning uchun yelka vitochka uchidan koketka chizig‘igacha vertikal chiziq o‘tkaziladi. Shu belgi chiziq bo‘ylab koketka qirqiladi. Yelkadagi vitochka to‘g‘nag‘ich bilan to‘g‘naladi-da, bu vitochka koketka chizig‘iga va vertikal qirqilgan joyga ko‘chiriladi. Hosil qilgan andoza konturlari bo‘ylab, ort bo‘lak koketkasining shakli olinadi. Shunday qilib, old bo‘lakdagi koketka chizig‘i - L₁^/ 1, old bo‘lakning gavda qismini koketkaga ulash chizig‘i - L₁ 1; ort bo‘lakning koketka chizig‘i – L^/ 2, ort bo‘lakning gavda qismini koketkaga ulash qismi L2 bo‘ladi. Koketkaga ulash chizig‘i bo‘ylab gazlamadan burma hosil qilishga mo‘ljallab, ko‘ylakning ham old, ham ort bo‘lak gavda qismi kengaytirish qo‘yimi istalgancha, ixtiyoriy olinadi. Buning uchun old va ort bo‘laklar simmetriya chiziqlarini gavda qismini kengaytirmoqchi bo‘lgan miqdorga suriladi:
22^/ = KK^/ = BlBl^/ = EE^/ = Bl₁Bl^/ = Bk₁Bk₁^/ = E₁E₁^/ = 10 sm
Ko‘ylak gavda qismining minimal kengaytirilishi 10 sm ga teng bo‘ladi. Agar bu kengaytirish yetarli bo‘lmasa, old va ort bo‘laklar qo‘shimcha suriladi. Buning uchun surish chizig‘i belgilab olinadi. Bu chiziqlar ort bo‘lakda beldagi vitochka markazidan, old bo‘lakda esa beldagi ikkala vitochka markazidan vertikal o‘tkaziladi. Old va ort bo‘laklari belgi chiziqlar bo‘ylab qirqib, hamma bo‘laklarni gorizontal bo‘ylab ort bo‘lakni o‘ng tomonga, old bo‘lakni chap tomonga suriladi. Yon qirqimlar – K₄E₂ vertikal yo‘nalishda belgilanadi..Old va ort bo‘laklarning qo‘shimcha surilish kengligi ixtiyoriy bo‘ladi. Old va ort bo‘laklar uzil-kesil surilib bo‘lgandan keyin ularning yuqori qirqimlari shakli chiziladi.