Texnologik jarayonni avtomatlashtirish

Rentabellik kо‘rsatkichlari
Rentabellik kо‘rsatkichi korxona faoliyatining umumiy samaradorlik darajasini ifodalab, olingan natija (yalpi daromad, foyda) ni sarflar yoki iste’mol qilingan resurslar bilan solishtiradi.
Amalda korxona faoliyatida quyidagi rentabellik kо‘rsatkichlar qо‘llaniladi:
1. Mahsulot rentabelligi - asosiy foydani mahsulot tannarxiga bо‘lgan nisbati (mahsulot, tovar xizmatlar erkin baho bо‘yicha sotiladi).

R_m=(F_ya/T/N)*100%

bu yerda
F_{ya –} asosiy faoliyat foydasi, (sum)
T/N – maxsulot ishlab chikarish sarflari yoki uning tannarxi (sum)
5. Bozor iqtisodiyoti sharoitida baholanish tizimi
Baxolarning shakllanish bosqichlari quyidagilardan iborat:
Korxonaning ulgurji bahosi – maxsulot tannarxiga kiritilgan ishlab chiqarish sarflari va mahsulot sotilishidan tushgan foyda asosida belgilanadi, ya’ni:
U_b(k)=T/N+F (QQS va aksizsiz)

Erkin- sotish bahosi (kelishilgan baho) korxonaning ulgurji bahosi QQS va aksiz soliqlari asosida tashkil topadi.


ASOSIY IQTISODIY KО‘RSATKICHLAR HISOBI

№	Kо‘rsatkichlar	О‘lcham	Loyixa bо‘yicha
1	2	3	4
1	Yillik i/ch mahsulot hajmi a) natural ifoda b) tovar mahsulotining qiymati	m^3 ming sо‘m	1200000 528000000
2	1 о‘lcham mahsulotning i/ch tannarxi (ishlab chiqarish sarflari)	Sо‘m/о‘lcham Sо‘m/о‘lcham	326600
3	Yillik mahsulotning tannarxi	ming sо‘m	391920000
4	Mahsulotning erkin - sotish baxosi	sо‘m/о‘lcham	528000
5	Yillik foyda	ming sо‘m	102000000
6	Mahsulot rentabelligi (samaradorligi %)	%	23
7	1 ishlovchining о‘rtacha- oylik ish haqi	ming sо‘m	1600000
8	1 ishchining о‘rtacha- oylik ish haqi	ming sо‘m	1300000

Kо‘rsatkichlar hisobi:
1. Yillik mahsulot hajmi Qi/ch va Qi/ch x Eb

1. 
   Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi va umumiy sarflar hisobi:
   

I. Tо‘g‘ri moddiy sarflar;
II. Mehnatga doir tо‘g‘ri sarflar;
III. Yondosh moddiy va mehnatga doir sarflar;
IV. Asosiy fondlar ammortizatsiyasi;
V. Boshqa qolgan, shu jumladan ustama xarajatlar.
Jami sarflarning yig‘indisi yoki ishlab chiqarish tannarxi
= I – V =
Umumiy sarflar ( tо‘la tannarx) = i/ch t/n+davr xarajatlari =
3. Mahsulotning erkin sotish bahosi:
Eb = Ubk + A+ QQS=
Ubk – maxsulotning ulgurji baxosi:
A –aksiz soligi (ayrim maxsulotlarga belgilagan)
QQS –qо‘shimcha qiymat solig‘i (barcha sanoat mahsulotlarga belgilagan -20%)
4. Yillik foyda: F= (Ubk – t/n) x Qi/ch =
5. Mahsulot rentabelligi (samaradorligi): Rm = F / t/n x 100 =
6. О‘rtacha oylik ish haqi: korxona ma’lumoti
7. Tо‘g‘ri moddiy sarflarning i/ch t/n –dagi ulushi:
Tо‘g‘ri moddiy sarf i/ch t/n x 100

XULOSA
Men o`z bitiruv malakaviy ishimda massa almashinish jarayonida suyultirilgan gaz ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirishni shakllantirdim. Fisher-Tropish qurilmasida harorat nechi gradusda bo`lishi, undagi bosim kabi parametrlarning ko`rsatkichlari o`rganildi.

Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish bo‘limida avtomatlashtirish nazariyasi va uni amaliyotga tadbiq etish masalalari ko‘rib chiqildi va zamonaviy elektron va o’lchov asboblaridan keng foydalanildi. Hozirgi kunda tehnologik jarayonlarning jadallashuvi va murakkablashuvi tufayli zamonaviy ishlab chiqarish korxonalarini boshqarish ularni boshqarish hisoblash tehnikasi mikroprotsessorli qurilmalar, va nazorat o’lchov vositalarini qo’llab avtomatlashtirish asosidagina samarali bo’lishiga erishiladi.
Texnologiya, tehnik vositalar va boshqarish vositalarini uyg’unligi ta’minlash orqali oziq - ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish tehnologik jarayonlarining optimal rejimlarini ta’minlash, barcha bosqichlarda tehnik kimyoviy nazoratni yo’lga qo’yish, yo’qotish va sarflar miqdorini kamayatirish chora tadbirlarini ko’rish, ishlab chiqarishning ratsionl rejalarini ishlab chiqish va amalga tadbiq qilish mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Yunusov I.I. Avtomatlashtirish tizimlarini loyihalash asoslari fanidan ma’ruzalar matni.
2. Yusupbekov N.R. va boshkalar, Texnologik jarayonlarni boshkarish sistemalari, Toshkent, O`qituvchi, 1997, 704 bet.
3. Klyuev A.S. i dr. Proyektirovaniye sistem avtomatizatsii texnologicheskix protsessov; 2-ye izdaniye. M.: Energoatomizdat, 1990, 464s.
4. F.A. Magrupov “Sintetik va tabiiy yuqori molekulali birikmalar kimyoviy texnologiyasi” fanidan maruza matni. Toshkent 2011 y. 191 b.