3.axborot texnologiyalari (m.aripov, b.begalov va b.) (1)
Ko'pmenyulardaelem entnominingbirharfimaxsusbelgilangan bo'lib,shu harfni bosish orqali sichqonchani ishlatmayturib fazifani bajarish mumkin.Ba’zi menyular maxsus klavishlarkombinatsiyasigaekvivalentbo'lib,shukombinatsiyalarorqalihamvazifanibajarishmumkin.Masalan,Alt+G'9tugmasiekvivalent bo'lsa, shu ikkala tugmani bosish orqali vazifa bajarilishimumkin. • «Yordamchi (всплывающие) luqma (подсказка)1аг sichqonchanielementustigaolibborgandauhaqdako'rsatiladiganaxborot.Foydalanuvchibularnio'chirishiyokiyoqishimumkin. • •Darchalami boshqarish. Darchalar bir joydan boshqa joyga ko'chi-rilishi, kattalashtirilishi, kichiklashtirilishi, o'chirilishi yoki berkitilishi mumkin. — Ko'chirish. Darchaning ustki qismiga sichqonchani bosib turganholda bir joydan boshqa joyga olib o'tish. Yoki chap tepa burchagidatugmanibosibMovebo'liminitanlashkerak. — O'lchamnio'zgartirishuchunsichqonchanibosganholdadarchaningchegarasigayurgizishkerak. — Kattalashtirish,kichiklashtirish yokiishstoliniko'rsatishdadarchanomiustidasichqonchachaptugmasiketma-ket2martabosilganda kattalashgan yoki kichiklashgan holga o'tadi. Bu amalnidarchao'ngustkiqismidagimaxsustugmalarorqalihamqilishmumkin.Ish stolini ko'rsatish uchun ostki paneldagi Show Deakoptugmasibosiladi.Agar bu tugmabo'lmasa,uniqo'shishkeyinroqaytibo'tiladi. — Yopish. Darcha o'ng burchagi tugmasini bosib chiqariladigandarchadanClosebo'liminitanlashorqaliamalgaoshiriladi. ••Tashqiko'rinish.Ishstoliniosonginao'zgartirishmumkin.Masalan,Fedora,MandrakeyokiSUSEdanekranzastavkasiko'k
fonbo'lib,uningranginio'zgartirishyokiboshqarasmqo'yishmumkin. Siz ish stoliningbarcha elementlarini o'zgartirishingiz mumkin.Ko'pchilik foydalanuvchilar o'z didlariga mos qilib, o'z mavzulariniyaratadilar. Ulaming ba’zilari LINUXda mavzu ko'rinishida mavjudbo'lib, hammasi birgalikda yaxlitlikni tashkil etadi. Ba’zi qo'shimchamavzularniLINUXsaytlaridanolishingizmumkin. Umuman olganda, barchasini moslash mumkin. Foydalanuvchilaro'z xohishlari bo'yicha barchasini o'zgartirib, keyingi foydalanuvchigaboshqa ko'rinishda taqdim etmoqdalar. Keyingi bo'limlarda aytiladigano'zgartirishlarsizningLINUXingizdaboshqachabo'lsa,sizunixohishingizgaqarabmoslashingizmumkin. KDEvaGNOMEishstolinimoslashningturliusullarinitaklifqiladi va ular bir-biriga o'xshash. Keyingi bo'limlarda asosiy va odatiyo'zgartirishlaraytibo'tiladi.Ko'rsatibo'tilmagano'zgartirishlamio'zingizqilishingizmumkin. 22-rasm.KDE Control Center (KDE boshqaruv markazi)
KDEishstolidagio'zgartirishlarKDEControlCenter(KDEboshqaruvmarkazi)orqaliqilinishimumkin.BunibevositaboshmenyudanyokiPreferences(parametrlar)yordamchimenyusidanchaqiriladi. KDE Control Center yuklanganda quyidagi darcha ko'ri-nadi. Ishstoliningko'rinishlarilookandfeelbo'limidabajariladi. GNOME da ish stoli KDEControl Center kabi butun bir tizimbo'lmasdan,moslashishlardialoglarinichaqirishdaalohidamenyu
elementlari bor. Odatda, menyuelementlariboshmenyudagialohida guruhda mavjud.Masalan,FedoradabuboshqaruvelementlariguruhiDesktopPreferencesda, Mandrake da esaSystem Configuration bo‘limidaolib boriladi. Menyu elementlariboshqaruvtizim iSUSEversiyasida GNOME da ko'rini-shiquyidagicha. DesktopPreferences(ishstolimoslanishlari)punktiningostpunktidaelementlarningmoslanishbo'limlariko'rsatilgan. Qolganqismlardaquyidagi asosiy boshqaruv bo'limlari 23-rasm.GNOME ish stolini moslash
muhokamaetiladi. • • Fon.Ishstolivapaneli foninio'zgartirishyoki o'migarasmqo'yishmumkin. • «Znachok.Ishstoliga znachoklamiqo'shish yokiolibtashlashmumkin. • «Shriftlar.Shriftlarstilivao'lchaminio'zgartirish. ••Ekransaqlovchisi.Ekransaqlovchisinitanlashvayuklanishvaqtlarinibelgilashmumkin. Shunday qilib KDE va GNOME ish stollarining asosiy qismlariaytibo'tildi. Ishstolifoninio'zgartirish.Fonni o'zgartirish uchun ish stoliningbo'shjoyidasichqonchao'ngtugmasinibosib,undagiDesktopPreferences(ish stolinimoslash) bo'limi tanlanadi.Chap tomonidaish stoli moslanuvchi panellarga ega darcha chiqadi. Uning Backgroundbo'liminibelgilang. O'zgartirishlar kiritilganda uni o'ng tomondagi monitorga ko'rsatiladi.Kerakli parametrlar tanlangandan keyin Apply tugmasi bosilgandadarchayopilmasdanjoriyishstoligao'zlashtiriladi. Agar fonsifatidarasm tanlamoqchi bo'lsangiz,Pikture qisminibelgilab, mavjud rasmlardan birini tanlashingiz yoki Broseni tanlab,fayllardanrasmlamiyuklashingizmumkin.
Agar fon sifatida rang tanlamoqchi bo'lsangiz, No picture bo'liminitanlab,Colorqismidanmosinitanlashmumkin.Slideshowelementini tanlasangiz, Setup tugmasini krasiz. Bu tugmani bosib,shablonlar ko'rsatilgan darchani krishingiz mumkin. Darchada Addtugmasibo'lib,uorqalishablonlarbo'lganfaylyo'liniko'rsatishmumkin. Fonuchun1yoki2xilrangnitanlashmumkin.2xilrangtanlasangiz,ulargorizontalyokivertikalgradientchegararanglari bo'ladi. Rang tanlash uchun o'ng to-mondagi ranglardan birini tanlabyoki RGB rang tashkil etuvchilariorqaliberishingiz mumkin. Tanlanganrangpastkito'rtburchakdako'rsatiladi. Panelfoninio'zgartirishuchunpanelbo'shjoyidasichqonchaningo'ngtugmasinibosish kerak va undan ConfigurePaneltanlanib,chapqismdagi
Appearance (tashqi ko‘rinish) qismi bosiladi. Agar Appearance ro'yxatdakeltirilmagan bo'lsa,uniLayoutelementiichidantanlash mumkin.Uquyidagiko'rinishgaega. Sizharbirelementfonini,masalan,boshmenyuvadasturznachoklari uchun alohida o'zgartirishingiz mumkin. Rasmni panelfonisifatidaqo'yishuchunEnableBackgroundImagebelgisinitanlashzarur. Kerakli rasmni papkaning rasmi bo'lgan tugma orqali tanlashmumkin. Ayni mahalda har qanday grafik rasmlardan foydalanishmumkin. Shriftlarni moslash.Siz KDE Control Center orqali qo'llanadiganshriftlar kattaligi va ko'rinishini tanlashingiz mumkin. Bunda Look andFeel qismiga kelib Fonts tanlanishi kerak. Dialog quyidagi ko'rinishgakeladi.Keraklishriftnibelgilab,Choosetugmasiorqalimoslashmumkin. GNOMEishstolidaboshmenyudanPreferences->Fontstanlanadi.Bundaquyidagidarchaochiladi. Birorelementshriftinio'zgartirishuchunkeraklibo'limnitanlaganda moslashmumkin bo'lgan darcha chiqadi. Kerakli parametrlartanlanganidankeyinulamisinabko'rishimkoniyatitug'iladi.OKtugmasinibosibqilingano'zgartirishlamio'zlashtirishingizmumkin.
26-rasm.Shriftlami moslash darchasi
Kerakli ko'rinishga kelgach,Closetugmasi orqalichiqib ketiladi.Ekransaqlovchisinimoslash.LINUX OS ekran saqlovchisinitanlashimkoniyatiniberadi.Ekransaqlovchisi,bu—foydalanuvchihechnarsakiritmagandavasichqonchadahamishlamagandaekrandako'rinibturadiganrasm yokianimatsiya.Tugmabosilishiyokisichqonchaharakatgakelishikompyuterniishchiholatgaqaytaradi.Shuningdek,nechadaqiqadankeyinkompyutemingekransaqlovchisiishgatushi- rilishinihamko'rsatishmumkin. KDEishstoliningbo'shqismidasichqonchaningo'ngtomonibosilgandaConfigureDesktoptugmasibosilganda,chaptomonidaznachoklarga ega darcha chiqadi.ScreenSaver znachogini tanlashorqaliquyidaginiko'rishmumkin. Ekran saqlovchisini ro'yxatdan tanlab, uni kompyuter terminalidaqayta ko'rish imkoniyati mavjud. Ba’zi ekran saqlovchilarini o'zgartirish,masalan,Blank Screen (bo'sh ekran)rangini o'zgartirish mumkin.O'zekran saqlovchingiznio'rnatishuchunSetuptugmasinibosib,ekran saqlovchisiga yo'lko'rsatishmumkin.Test tugmasinibosishorqali buni sinovda ko'riladi. Joriy ekran saqlovchisini saqlash uchunOKtugmasibosiladi.