The Best of All Possible Worlds: The United States of America

Katalaza

Ferment klassifikatsiyasi: ЕС 1.11.1.6

• 1 - Oksireduktazalar sinfiga mansub
• 1.11 – Peroksidazalar kichik sinfi
• 1.11.1 – Peroksidlarga ta’sir etuvchi fermentlar kenja sinfi
• 1.11.1.6 – Katalaza [1]

Ochilish tarixi

• 1818 –yilda Louis Jacques Thénard vodorod peroksidni kashf etgan olim uni parchalanishi bir noma’lum modda ta’sirida ekanligini aytib o’tgan.
• 1900 - yilda Oskar Leva bu fermentga “katalaza” deb nom beradi va uni ko’plab o’simlik va hayvon organizmlaridan topgan.
• 1937 – yilda Jeyms B. Samner va A.Dauns katalazani sigirlar jigaridan ajratib oldi .
• 1938- yilda uning molekulyar og’irligi aniqlanadi.

Katalaza - tetramer, ikki komponentli molekula.

Katalaza - tetramer, ikki komponentli molekula.

Prostetik guruhlari - oqsil qismlari bilan kuchli bog’langan 4ta gem (Fe) guruhidan iborat.

Aminokislotalari - soni 527 aa

Xromoproteid Molekular massasi – 62000Da .

Katalaza fermenti barcha tirik organizmlarda topilgan. Vodorod peroksidini katalizlashi natijasida kislorod va suv hosil bo’ladi. Bu ferment yana boshqa nomlar bilan ham ataladi:

Katalaza fermenti barcha tirik organizmlarda topilgan. Vodorod peroksidini katalizlashi natijasida kislorod va suv hosil bo’ladi. Bu ferment yana boshqa nomlar bilan ham ataladi:

1. equillaza, kapiraza, optidaza, katalaza – peroksidaza

2. Gidrogen peroksid, gidrogen peroksid oksidoreduktaza

Katalazaning bir molekulasi vodorod perioksidining 5 mln molekulasini har daqiqada kislorod va suvgacha parchalaydi. Katalaza tetramer 4 ta polipeptid zanjiridan iborat bo’lib, har birida 527 ta aminokislota qoldig’i bor.

• Optimal pH inson organizmi uchun 7 (reaksiya tezligi 6,8 dan 7,5 gacha), boshqa organizmlar uchun optimum 4 dan 11 gacha;
• Optimal harorat inson organizmida 45 gradus selsiy, gipertermofil archaeon pyrobaculum calidifontis bakteriyasi uchun 90;
• Ferment barcha hujayralarning aerob moddalar almashinuvi jarayonlarida topilgan, u organizmini nafas olishda hosil bo’luvchi zararli bo’lgan H2O2 dan himoya qiladi.

Xromosomada joylashuvi
Odamda
Sichqonda
Katalaza testi – mikrobioologiyada qo’llaniladigan muhim metodlardan biri bo’lib , uning yordamida bakteriya turlari aniqlanadi.

• Catalase-positive –

Listeria, Corynebacterium
diphtheriae, Burkholderia
cepacia, Nocardia, the family
Enterobacteriaceae (Citrobacter,
E. coli, Enterobacter, Klebsiella,
Shigella, Yersinia, Proteus,
Salmonella, Serratia), Pseudomonas,
Mycobacterium tuberculosis, Aspergillus, Cryptococcus, and Rhodococcus equi.

Katalaza yetishmovchiligi :

• Sichqonlarda katalaza yetishmovchiligi semirish , jigarni yog’ bosishi va diabetning II turi rivojlanishiga olib keladi.
• Ba’zi odamlarda katalaza miqdori juda kam leki u juda kam kassallik alomatlarini ko’rsatgan.
• Past konsentratsiyasi katalazaning odamlar sochining oqarishiga olib keladi( katalaza miqdori kamaysa , buning natijasida H2O2 katalizlanmaydi va u melanin pigmeniga ta’sir etadi va bu sochda shu rang hosil bo’lishiga olib keladi.

Tuzulishi:

Ahamiyati

• O’simliklarda katalaza barg o’gizchalari orqali nafas olishda, azotni fiksatsiyalanishida muhim axamiyatga ega
• Qo’ziqorinlardan esa ferment ko’p miqdorda bo’lib, u pH, harorat, peroksid konsentratsiyasi katta bo’lganda ham katalitik aktivlikka ega bo’ladi
• Katalaza barcha o’simliklarda oqsil, uglevod, lipidlar almashinuvida ishtirok etadi
• Vodorod peroksidni organik birikmalarga bog’lanib, membrana strukturasi buzushini, atomar kisrodni bog’lashda ishtirok etadi.
• Iste’mol qilinayotgan mahsulotlar tarkibida katalaza qancha ko’p bo’lsa inson organizmi uchun shunchalik foydali.

• Shaxar ko’chalarini ko’kalamzorlashtirishda keng miqyosda foydalaniladigan ochiq urug’lilarni tez o’stirishda katalaza “o’sish regulyator”laridan foydalaniladi.
• Bu regulyatorlar sosna, oddiy qarag’ay, virgin archasi, qoraqarag’ay kabi o’simliklarda qo’llanilganda tez tuproqqa moslashib o’sgan.

Odam eritrotsitlaridagi katalaza faolligini aniqlash tibbiyotda ba’zi kasalliklarga tashxis qo’yishda yordam beradi.

• Odam eritrotsitlaridagi katalaza faolligini aniqlash tibbiyotda ba’zi kasalliklarga tashxis qo’yishda yordam beradi.
• Katalazaning aktivligi ham turli organlarda , hatto hujayra ichida ham turlicha bo’ladi. Buyrakda, jigarda va qizil qon tanachalarida aktivlik yuqori, gepatotsitlarda peroksisomalarda aktivlik yuqori darajada, sitozolda esa aktivlik mikrosomalarda ifodalangan.