Tibbiyot institutlari talabalari uchun
Yüklə 7,49 Mb.
|
Klinik ko’rinishi.Uzoq vaqt kompensasiya davri bo’lib bemorlar shikoyat qilmaydilar.keyinchalik o’pka gipertenziyasi bilan bog’liq belgilar paydo bo’ladi (harsillash, yurak astmasini huruji, ko’karish). Oxirida o’ng qorincha etishmovchiligi belgilari qo’shiladi. Fizikal tekshirishda puls va A/B deyarli o’zgarishsiz. Yurakni paypaslaganda yurak uchi turtkisi chapga siljigan, ba’zan yoyilgan va kengraygan. Yurakni tukillatganda uning nisbiy bo’g’iqlik chegarasi chapga va yuqoriga siljigan. Yurak “mitral” shaklga ega bo’ladi, uning beli shilliqlanib qoladi va rentgenologik tekshirishda yahshi ko’rinadi. Yurakni eshitishda 1- tovush susaygan yurak uchida sistolik shovqin, hamda o’pka arteriyasida 2-tovush aksenti. ( rasm ). Asbobiy tekshirihsda, rentgenda – “mitral” shakl, EKG da chap qorincha gipetrtofiyasi belgilari va “P” tishida o’zgarish. Exokardiografiyada – chap qorincha va bo’lmacha bo’shlig’ining kengayishi,sistola vaqtida mitral qopqoq harakati ham har tomonga yoyilgan, ularning devori qalinlashgan va to’liq belgilanadi. Mitral teshik stenozi (mitral stenoz). Mitral stenoz – revmatizmdan kelib chiqqan eng ko’p tarqalgan yurak nuqsoni. Odatda mitral stenoz mitral etishmovchilik bilan qo’shilib keladi.Revmatik vulvit fibroz xalqa yaqiniga qopqoq va pay iplarini yopishib qolib “voronka” hosil qilishga olib keladi. Gemodinamikaning o’zgarishi mitral teshik maydoninig 4-6 sm2 dan 1-1,5sm2 gacha torayishida vujudga keladi. Boshida kompensator mehanizmlar qo’shiladi. Chap bo’lmachada bosimning ortishi, bo’lmacha bilan qorincha bosim gradientini ortishiga sabab bo’ladi va boshida qon chap qorinchaga qiyinchiliksiz o’tadi. Bunda chap bo’lamcha gipertrafiyasi va cho’zilishi rivojlanadi, uning sistolasi cho’ziladi. O’pkaning vena va kapillarida bosim retrograd oshadi. Kompensisayining keyingi etapi chap bo’lmacha dilyatatsiyasi bo’lib u faol o’pka gipertenziyasini rivojlanishiga olib keladi, u o’z navbatida o’ng qorincha gipertrofiyasini keltirib chiqaradi. O’pka arteriyalarining funksional torayishi sharoitida tomirlarda morfologik o'zgar’shlar vujudga keladi va o'ng q’orinchaga yuklama ortadi va o’ng bo’lamchani bo’shatilishi qiyinlashadi. Uchinchi etapi bo’lib dekompensasiya hisoblanadi: chap bo’lmacha dilyatasiyasi rivojlanadi, kichik qon aylanishda ancha rivojlangan dimlanish bo’lib o’ng qorincha dilyatasiyasi va o’ng bo’lmacha gipertrofiyasi kuzatiladi. Klinik ko’rinishi. Mitral stenozning asosiy belgisi bo’lib harsillash hisoblanadi. Keyinchalik qon tupirish va yurak astmasi paydo bo’ladi. Mitral stenoz ancha vaqtli rivojlanganda boshqa simptomlar ham bo’ladi. Masalan “mitral nanizm”, ko’kargan qizillik (fasies mitralis). Agar chap bo’lmacha ancha katta bo’lsa yon atrofidagi a’zolarni ezib-disfagiya va disfoniya simptomlari kuzatiladi. Fizikal tekshirgan vaqtda yurak sohasida yurak turtkisi aniqlanadi, epigastral pulsasiya paydo bo’ladi (ayniqsa nafas olgan vaqtda, chap yonboshga yotganda). Yurak sohasini paypaslaganda diastolik titrash va past chastotali shovqin, hamda 2- bolg’a simptomi (A.N. Nesterov), (yurak uchida qarsillovchi tovush va o’pka arteriyasida 2-tovush aksenti). Tukillatishda yurakning nisbiy bog’iqlik chegarasi yuqoriga va o’ngga kengaygan, yurakni “mitral” konfigurasiyasi aniqlanadi. Eshitishda – 1 tovush yurak uchida qattiq, qarsillagan (chunki diastolada chap qorincha to’liq to’lmaydi va tez bo’shatiladi). Ikkinchi tovushdan so’ng mitral qopqoqni ochilishi tovushi eshitiladi (“mitral qirsillash”). Kuchaygan birinchi tovush, II- tovush aksenti, mitral qopqoq ochilishdagi tovushlar qo’shilib uch pallali “bedana sayrash ohangi” ritmi paydo bo’ladi. O’pka arteriyasida 2- tovush aksenti. Diastolik shovqin (mitral teshik torayganligi uchun).
Puls odatda asimmetrik, kichik (qon kam tushganligi uchun). Ko’pincha hillpilovchi aritmiya kuzatiladi. Ba’zan sistolik bosim pasayadi. Asbobiy tekshirishda: rentgenda chap bo’lmacha kattalshishi bilan EKg da“P-mitral” aniqlanadi, ikki o’rkachli, keng “P” tishi. Aorta qopqoqlari etishmovchiligi. Aorta qopqoqlari etishmovchiligida revmatik, infeksion endokarditlar, ateroskleroz, zaxmli aortit va boshqa ba’zi kasalliklar muhim rol o’ynaydi. Patologik o’zgarishlar uni chaqirgan kasallikka bog’liq, masalan, endokarditlarda qopqoqlar deformasuya bo’lib ohiri burishib qoladi. Zaxm aortadan qopqoqqa o’tadi, bu vaqtda qopqoqlar qalinlashadi va harakati kamayadi. Aterosklerozda ohak to’planadi va qopqoq qalinlashadi. Gemodinamikada kompensator reaksiya bo’lib chap qorincha sistolasi kuchayadi, uning bo’shlig’i kengayadi va aortaga o’tib chiqariladigan qon miqdori ortadi. Qonning bir qismi diastola vaqtida chap qorinchaga qaytib tushadi, natijada u kengayadi va cho’ziladi. Chap qorincha kuchli qisqaradi va shuning uchun qon me’yorida tushadi. Chap qorinchaning kuchli ishlashi uning muskullarining gipertrofiyasiga olib keladi va u uzoq vaqt kompensasiyada turadi. Diastolik bosim aortada past bo’lib toj tomirlarni qon bilan ta’minlanishi yomonlashadi. Keyinchalik chap qorincha muskullarida distrofiya rivojlanadi, chap qorincha kengayadi va mitral halqa cho’ziladi va nisbiy mitral etishmovchilik kelib chiqadi. Kichik qon aylanish sistemasida dimlanish rivojlanadi. Shu vaqtdan boshlab bemorlarni ahvoli yomonlashadi, yurak astmasi kelib chiqadi, so’ngra o’ng qorincha tipidagi dekompensatsiya rivojlanadi. Klinik ko’rinishi. Bemorlar yurak sohasidagi og’riqqa, qo’l va oyoq, hamda butun tanada tomir urishini sezishga shikoyat qiladilar. Ammo obe’ktiv tekshirgan vaqtda asosiy belgilar namoyon bo’ladi. Ko’zdan kechirganda bemorning yuzi oqarishi, uyqu arteriyasini pulsasiyasi (Myusse belgisi), arteriyalarning tez to’lishi Kvinkening prekapillyar pulsi, qoracho’g’ni pulsator torayishi va kengayishi, tilni tebranishi. Bu belgilar asosida tomirlarni qon bilan tez to’lishi va tez bo’shashi yotadi. Pulsni paypaslaganda tez to’lib tez pasayishi aniqlanadi. A/B o’ziga hos o’zgarishga ega: maksimal bosim biroz oshgan, minimal bosim keskin tushib ketgan. (puls bosimi katta). Katta arteriyalarda jumladan son arteriyasida Traubening ikkilamchi tovushi va Dyurozening 2 shovqini eshitiladi. Yurak uchi turtkisi 6-7 qovirg’a oralig’ida aniqlanadi. Yurakning nisbiy bo’g’iqlik chegarasi chapga va pasga siljigan. Keyinchalik chap bo’lmacha kengayib chegara yuqori va o’ngga siljiydi. Eshitishda 1- tovush bo’g’iq (keskin susaygan), 2- tovush aortada eshitilmaydi. 2- qovurg’a oralig’ida to’shning o’ng qirrasida diastolik shovqin eshitiladi. Asbobiy tekshirganda rentgenda yurakning “aortal” shakli aniqlanadi. “o’rdak” shaklini eslatadi. Fonokardiogrammada diastolik shovqin yozib olinadi. Aortal etishmovchiligi prognozi qopqoqlar defektining rivojlanganligi va miokard holati bilan aniqlanadi. Katta etishmovchilikda prgnozi yomon, chunki tez yurak etishmovchiligi kelib chiqadi. (rasm ). Аortа chiqish joyini torаyishi (Аortаl stenoz) Sof holdа bu nuqson kаm uchrаydi, ko`pinchа mitrаl qopqoq nuqsoni bilаn birgа kelаdi. Odаtdа revmаtizm nаtijаsidа qopqoqlаr burishаdi, ulаrning cheti bir birigа yopishib qolаdi vа аortа teshigini torаyishigа olib kelаdi. Gemodinаmikani o`zgаrishidа moslаshish mexаnizmi bo`lib chаp qorinchаni kengаyishi, аortаdа bosimni tushishi hisoblаnаdi. Bu esа аortаgа qonni otilishini engillаshtirаdi. Boshidа gipertrofiyagа uchrаgаn chаp qorinchа muskuli qonni аortаgа to`liq xаydаydi, so`ngrа muskul sustlаshgаndаn keyin qonning bir qismi chаp qorinchаdа qolаdi vа sistolа vаqtidа u cho`zilа boshlаydi, nаtijаdа chаp qorinchа kuchli qisqаrаdi, vа kompensаsiya vаqtini ushlаydi. Klinik ko`rinishi Qonninig yurаk qon tomirlаrigа vа miyagа kelishining kаmаyishi hisobigа hаr xil shikoyatlаr kelib chiqаdi. Bulаrgа yurаksаnchiq og`riqlаri, bosh аylаnishi, ortostаtik kollаpslаr kirаdi. Pul`s sekin vа pаst. Аortа stenozining o`zigа xos belgilаridаn biri pul`s kichik bo`lib yurаk uchi turtkisining kuchli bo`lishi ya`ni bir-birigа mos kelmаsligi hisoblаnаdi. Yurаk uchi turtkisi chаpgа vа pаstgа siljiydi. Pаypаslаshdа аortа ustidа ko`krаk qаfаsining sistolik titrаshini аniqlаsh mumkin. Аrteriаl bosim odаtdа pаst bo`lаdi. Tukillаtishdа yurаkning nisbiy bo`g`iqlik chegаrаsi chаpgа vа pаstgа siljigаn. Eshitishdа birinchi tovush susаygаn. Аortаdа ikkinchi qovurg`а orаlig`i o`ngdа dаg`аl «аrrаlovchi» shovqin eshitilаdi vа u qon orqаli yuqorigа uyqu аrteriyasigа vа kurаklаr orаsigа berilаdi. Аortа ustidа ikkinchi tovush susаygаn, bа`zаn eshitilmаydi. Fonokаrdiogrаmmаdа birinchi tovushdаn 0,05 sek o`tgаch sistolik shovqin u butun sistolа dаvomidа yozib olinаdi. Exokаrdiogrаfiyadа qopqoqlаr orаsi kаmаyadi, ulаrning devori qаlinlаshаdi. Uch tаbаqаli qopqoq nuqsonlari Orgаnik (revmаtizm, septik endokаrdit, jаrohаt) vа nisbiy etishmovchilik bo`lishi mumkin (o`ng qorinchа kengаyishi hisobigа) ko`pinchа mitrаl nuqson bilаn birgа kelаdi. Gemodinаmikа o`zgаrishidа qonning bir qismi o`ng bo`lmаchаgа qаytib chiqаdi vа u gipertrofiyagа uchrаydi, ko`p qon tushishi nаtijаsidа o`ng qorinchа hаm gipertrofiyagа uchrаydi. Yurаkning o`ng bo`lаgini kompensаtor imkoniyati judа kаm, shuning uchun tez kаttа qon аylаnish tizimidа dimlаnish vujudgа kelаdi. Klinik ko`rinishidа shish sindromi xos, sаriqroq ko`kаrish, gepаtomegаliya, bo`yin venаlаrining bo`rtib chiqishi, jigаr pul`sаsiyasi, musbаt venа pul`si kаbi belgilаr kuzаtilаdi. V bob HAZM QILISH TIZIMI. Hazm qilish a'zolarining sekret ishlab chiqarish va harakat funksiyalari juda murakkab jarayon bo'lib, u gormonlar va nerv tizimi orqali boshqariladi. Gormonlar me'da, ichak, me'da osti bezi va boshqa a'zolar tomonidan ishlab chiqariladi. Bu gormonlarga gastrin, holesistokinin, sekretin, interoglukagon, motilin, samostatin, insulin va boshqalar kiradi. Hazm a'zolari og'iz bo'shlig'idan boshlab, me'da, meda osti bezi, ichaklar bilan tugaydi. Umumiy tekshirish usullari Og'iz bo'shlig'i va halqumni tekshirish. Og'iz bo'shlig'ini ko'rish shpatel yoki qoshiq yordamida bajariladi. Ko'zdan kechirish tartib bilan olib boriladi. Avvalo labning ichki yuzasi, tish, milk, lunjni ichki yuzasi, tilning yonlari va ostki yuzasi, tanglay, tanglay tili, yutqining orqa devori ko'riladi. Og'izni orqa tomonidan chuqur joylashgan a'zolari ko'rishda til shpatel yordamida engil bosilib bemordan "a-a" deyish so'raladi. Bu vaqtda bis a'zolari simmetrik joylashganligiga ahamiyat berishimiz kerak. Labni ko'rganda uni quruq namligiga, yaralarga, tugunlarga, yorilishiga diqqatni qaratishimiz kerak. Ko'zdan kechirganda labda oddiy uchuq - (herpes labialis) toshganligini ko'rishimiz mumkin (grip, pnevmoniya). Lab bichilishi - og'iz burchagida teri yumshab yoriladi va keyinchalik eroziya va yara hosil bo'lishi mumkin. Labda allergik tipdagi angionevrotik shish bo'lishi mumkin. Tishlar
Ularning miqdoriga, rangiga, shakliga, joylashishiga, kariesiga (qurtlashiga) diqqatni qaratamiz. Tish kasallanganda chaynash buziladi, yahshi chaynalmagan ovqatni yutish esa kasallikkka olib keladi. Milk.
Milkka hos bo'lgan, milkni yumshab undan qon oqishi va yallig'lanishi - paradontit bo'lib u "C" etishmovchiligida va boshqa gematologik kasalliklarni vaskulit belgisi bo'lishi mumkin. Til.
Tilning ko'rinishi, kattaligi, karashligi (oq, kulrang, qo'ng'ir, jigarrang), silliqlanganligi faqat hazm tizimini kasalliklari uchun ahamiyatli bo'lmasdan, balki boshqa ko'p kasalliklarning, ayniqsa qon kasalliklarining ham belgisi hisoblanadi. Asab kasalliklarida va til osti nervi shikastlanganda asimmetriya bo'lib, til qiyshayadi va uni chiqarish va tortib olishi qiyinlashadi. Tilni kattalashishi (makroglossiya) ayrim kasalliklarda (amiloidos) bo'lib, chetlariga tish izlari tushib qoladi va bunda chaynash va yutish qiyinlashadi. Me'yorida tilning rangi pushti bo'lib uning yuzasida so'rg'ichlari rivojlangan bo'ladi. Ko'pchilik sog'lom odamlarda tilning yuzasi ertalab kulrang- oqish modda qoplangan bo'ladi, og'izni chaygandan yoki ovqatlangandan so'ng u yo'qoladi. Karash ko'pincha chekuvchilarda rivojlangan bo'ladi. Tilni ko'rganda uning rangi bilan birga shilliq qavatining tuzilishiga ahamiyat berish kerak. Riboflavin, nikotin va folat kislotalari, В12 vit, piridoksin temir tanqisliklarida so'rgichlari yo'qolgan, og'riqli, silliq loklangan tilni ko'ramiz. Gunter tili - to'q-qizil rangli silliq yaltillagan vit B12 va folat kislatasi tanqisligida bo'ladi. Gunter til - so'rg'ichlar saqlangan (shishgan va hiralashgan) soha bilan, so'rg'ichlar yo'qolgan silliqlashgan sohani almashinib turishi. Til yorilgan, yarali, quruq bo'lishi mumkin. Bodomsimon bezlar yoki murtaklar - limfoid to'qimadan hosil bo'lib organizmda himoya va qon ishlab chiqarish vazifasini bajaradi. Murtaklari rangiga simetrikligiga, shishganligiga, yaraliligiga va kattalashganligiga diqqatni qaratish kerak. Ayniqsa uning kattaligiga ahamiyat berish kerak, chunki surunkali tonzillit ko'p kasalliklarni keltirib chiqaruvchi omil bo'lib hisoblanadi. So'lak bezlarining gipofunksiyasida og'izda qurish seziladi (kserostomiya). Kserostomiya, kseroftalmiya va quruq keratokonyunktivti bilan birgalikda - Shegren sindromini tashkil qiladi. Ogi'z bo'shlig'ini shilliq qavatini ko'zdan kechirganda uning rangiga, yaralar borligiga, tugunchalariga, oq dog'lar borligiga ahamiyat beriladi.Yaralar atrofi stamatitda (avitaminoz, antibiotikalarni asorati, o'tkir leykozda va agranulositoizda) rivojlanadi. O'tkir yuqumli kasalliklarda lunjda oq dog'bo'lishi qizamiq belgisi bo'lib diagnoz qo'yishda katta ahamiyatga ega. Shilliq qavatni sariq rangga bo'yalishi giperbilirubinemiya belgisidir. Yuqori nafas yo'llari kasalliklarida ko'pincha bemorlar tomonidan og'riq borligiga va u yutinganda kuchayishiga shikoyat qiladilar. Bu yutinish muskullarni yalig'lanish jarayoniga tortilganligidan dalolat beradi. Bunda bemorlar qattiq ovqat yutganda qalqib ketadilar, keyinchalik bu suyuq ovqatda ham takrorlanadi. Qizilo'ngachni tekshirish. Shikoyatlari Qizilo'ngach kasalliklarida bemorni shikoyatlarini o'rganish juda katta diagnostik ahamiyatga ega. Bemorlar qizilo'ngach kasalliklarida quydagilarga shikoyat qiladilar. -Qizilo'ngachdan ovqat o'tishini qiyinlashishi (disfagiya) -Zarda (jig'ildon qaynashi). -Og'riq
Disfagiya - yutunishning qiyinlashishi, qizilo'ngachdan ovqat o'tishini qiyinlashishi. Halqun disfagiyasi ovqat bo'lagini yutayotganda paydo bo'lib, u halqumni nerv-muskul funksiyasini buzilishidan kelib chiqadi. Ovqat halqumda yoki to'sh orqasida turib qolgandek bo'ladi. U ko'pincha o't qopida tosh bo'lmaganda, yurak kasalliklarida, isteriyada (glomus hyusterikus) (yolg'on disfogiya) kuzatiladi. So'rash orqali organik va funksional disfagiyani farqlab olamiz. Funksional disfagiya vaqti-vaqti bilan qattiq ovqatga nisbatan qiyinchilik bilan o'tadi. Disfagiyaning sabablari bo'lib uning shilliq qavatini chandiqlanishi, ahalaziyasi yoki harakatining buzulishi, qizilo'ngach o'smasi bo'lishi mumkin. Agar disfagiya organik bo'lsa u uzluksiz rivojlanib boradi. Oldin quyuq ovqatlar o'tmaydi, keyinchalik suyuq ovqatlar va suv ham o'tmay qo'yadi. Yutunganda va qizilo'ngachdan ovqat o'tayotganda og'riq bo'lishi, qizilo'ngach kasalliklarining ancha jiddiy belgisi bo'lib hisoblanadi. Og'riq doimiy yoki hurujli bo'lishi mumkin. Qizilo'ngachdan ovqat o'tayotganda ogriq kuchayib to'sh orqasidan elkaga, bo'yinga ko'krak qafasining chap tomoniga tarqalishi va yuraksanchiqqa o'xshash belgini berishi mumkin. To'sh orqasidagi og'riqqa ko'pincha qizilo'ngachning qisqarishi, me'da-qizilo'ngach refleksi, qizilo'ngachning yorilib ketishi, me'da kardial qismining ahalaziyasi, diafragma qizilo'ngach teshigining churrasi sabab bo'lishi mumkin. Jig'ildon qaynashi - meda mahsulotini qizilo'ngachdan chiqishi natijasida to'sh orqasida achchiqlik sezish yoki achishish bo'ladi. Qizilo'ngach torayganda ovqat toraygan joy yuqorisida to'planib antiperistalitka harakati vaqtida qizilo'ngach qusishi sifatida tashqariga chiqarib tashlanadi. U me'da qusishidan farq qilib unda: ko'ngil aynash, qusuq nordon hidga ega bo'lmidi va o'zgarmaydi. Ba'zan qusish mahsuloti qon aralash bo'ladi, uning sababi qizilo'ngach o'smasi yoki variko'z kengayib ketgandan venaning yorilib ketganligi bo'lishi mumkin. Fizikal va qo’shimcha tekshirish usullari. Bemorni ko'zdan kechirishda ko'p ma'lumot olib bo'lmaydi, chunki qizilo'ngach bevosita ko'rinmaydi. Umumiy ko'rinishda bemorni ozib ketganligi yoki ko'krak va qorin sohalarida bo'rtib chiqqan venalarni ko'rishimiz mumkin. Rentgenologik tekshirish ba'zan hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'lmaydi. Sulfat bariy ichirish yo'li bilan qizilo'ngach shilliq qavatining relefi, uning harakat faolligi, kattaligi, konturuning o'zgarishi (kengayishi, qing'ir qiyshiqligi, o'sma jarayonlari) aniqlanadi. Ezofagoskopiya - endoskop yordamida qizilo'ngachni tekshirish ancha sezgir usul hisoblanadi. Ko'pincha u qizilo'ngachdan qon ketganda qo'llaniladi, o'sma yoki venadan qon ketganligini aniqlash uchun. Qizilo'ngach muskullarini qisqarish faoliyatini aniqlash uchun qizilo'ngach monometriyasi o'tkaziladi. Refleyuks ezofagit - nordon me'da mahsulotlarini yoki xattoki ishqoriy ingichka ichak suyuqligini qizilo'ngachga chiqarish hisoblanadi. Bu esa qizilo'ngach shilliq qavatini eroziyasiga yoki yarasiga olib keladi. Bemorlar to'sh orqasida og'riq yoki achishishdan shikoyat qiladilar. Bu ayniqsa sovuq va issiq ovqatlar eganda kuchayadi. Vertikal holatda engillik bo'ladi. Qizilo'ngach kardial qismining axalaziyasi -uning qisqarish faoliyatining buzilishi bo'lib, reflektor ochilishi qiyinlashadi, natijada qizilo'ngachdan me'daga ovqat tushishi qiyinlashadi. Sfinkter tonusi oshib ketadi va qizilo'ngach pastki qismi ancha kengayadi. Bemorlarda asta - sekin disfogiya rivojlanadi, kekirish va to'sh orqasida og'riq bo'ladi. Ba'zan u belgilarsiz kechadi va to'satdan qattiq disfagiya kelib chiqadi. 90% bemorlarda tana vaznining kamayib borishi kuzatiladi. Qorinni tekshirish. Qorinni tekshirish ko'rishdan boshlanadi. Hona iliq bo'lishi kerak. Vrach bemorning o'ng tomonida bo'lishi maqsadga muvofiq. Qorinni ko'rganda uning o'lchamiga, shakliga, simmetrikligiga, terilaridagi patologik o'zgarishiga, hamda nafas olishda ishtrok etishiga diqqatni qaratishimiz kerak. Qorinni kattalashishi: semizlikda, meteorizmda, asitda, homiladorlikda, qorin bo'shlig'ida o'smalar bo'lganda, gepatomegaliyada, splenomegaliyada kuzatiladi.
Qorin bo'shlig'idagi shish, umumiy shish sindromida yoki chegaralangan - portal gipertenziyada bo'lishi mumkin. Qorin shakli yassi yoki shuqur kirib ketgan bo'lishi mumkin. Asteniklarda agar u ancha ozib ketgan bo'lsa ingichka ichakning peristaltikasi ko'rinib turadi. Epigastral sohada esa qorin aortasi pulsasiyasi ko'rinadi, portal gipertenziyada teri osti venalarining kengayganligi "meduza boshi" ko'zga tashlanadi. Paypaslash (palpasiya). Qorin bo'shlig'i a'zolarini kasalliklarida paypaslash usuli asosiy diagnostik usul hisoblanadi. Bu usulni birinchi tartib bilan yo'lga qo'ygan olim V.P. Obrazsov hisoblanadi. 1887 yil. U biroz egilgan barmoq bilan qo'lni qoringa qo'yib teri va teri osti to'qimalar bilan birgalikda yuqoridan pastga qarab harakat qilish usulini yo'lga qo'ygan. Bu usul bilan qorin bo'shlig'idagi a'zolarni paypaslash "chuqur uslubiy sirpanuvchi paypaslash" deyiladi. Paypaslashda vrachning qo'li iliq bo'lishi kerak. Bemor yostiqsiz yotishi, ikki qo'lini yonga tushirishi va oyoq tizzalarini buklashi kerak. Shu vaqtda qorin muskullari bo'shashadi. Paypaslash vaqtida yuzi ifodasiga qarash kerak. Paypaslashda quydagilar aniqlanadi: har bir sohada og'riq borligi. Qorin devori muskullarining taranglanishi (yallig'lanish belgisi hisoblanadi). Har xil tuzilmalar terida va qorin bo'shlig'ida aniqlanishi mumkin. Yuzaki paypaslash. Yuzaki paypaslash odatda ikki qo'l bilan simmetrik sohadan boshlanadi, yuqorida yoizlgan belgilarni aniqlash uchun. Agar qorinda og'riq bo'lmasa paypaslash chap yonbosh sohadan boshlanadi va o'ng yonbosh soha, hamda yuqoriga ko'tarilib borib epigastral soha bilan yuzaki paypaslash tugaydi. Chuqur paypaslash Qorin bo'shlig'ida chuqur yotgan a'zolarni, tuzilmalarni paypaslashga imkon beradi. Chuqur paypaslashda panjani asta-sekinlik bilan har nafas chiqarganda botirib borish kerak. Shunda qorin muskullarining tarangligi kamayib boradi. Bu usulda a'zolar sirpanchiq paypaslanadi. Paypaslashni sigmasimon ichakdan boshlagan maqul, so'ngra ko'r ichak, yonbosh ichakning yuqori ko'tariluvchi va pastga tushuvchi qismlarini, ko'ndalang chambar ichak me’da va ohirida jigar va taloq paypaslanadi. Sigmasimon ichak hamma sog'lom odamlarda paypaslanadi. U chov burmalariga paralel yotadi. Barmoqlar ichakka perpendikulyar qo'yib sigmasimon ichakka borib, so'ngra sirpanchiq paypaslash o'tkaziladi. Sigmasimon ichak biroz qattiq, silindrsimon, diametri 2-3 sm, og'riqsiz, quldiramaydi. Ko'richak o'ng yonboshda, silindrsimon, og'riqsiz, 2 barmoq yog'onligda, paypaslashda quldiraydi. Ichakning qolgan bo'laklari ham shu tartibda paypaslanadi.
Me'da epigastral sohaning har hil yuzasida paypaslash yo'li bilan topiladi. Me'daning katta egriligi kindikdan 2-3 sm yuqorida bo'ladi. Ba'zan me'dani paypaslashda o'smalar aniqlanadi. To'g'ri ichak ko'rsatkich barmoqni orqa teshik orqali tiqish bilan aniqlandi. Bunda bovosiz, o'smalar, prostate bezi, bachadon, tuhumdon va infeltratlar aniqlanadi. Tukillatish qorin nimadan kattalashganligini aniqlash uchun qo'llaniladi (assit, gaz, o'smalar). Eshitish ichak peristaltika vaqtida tovush chiqaradi. Qorindagi suyiqlikni aniqlash uchun vrach bemorning bir yonboshiga kaftini qo'yib, ikkinchi qo'l bilan qarama - qarshi tomondan turtkisimon uradi, bu vaqtda suyuqlik to'lqini seziladi. Qo'shimcha tekshirish usullari. Najasni tekshirish: makro va mikroskopik, yashirin qon oqishiga, hamda bakteriologik tekshiriladi. Makraskopik tekshirishda uning rangi, konsistensiyasi, shakli, xidi, yiring borligi, tekinxo'rlar, shilliq, qon, hazim bo'lmagan ovqat qoldiqlari ko'riladi. Axlatni jigarramg bo'lishi undagi sterkobilinga bog'liq. Jigar kasalliklarida ichakka o't tushmay qolganda najas kulrang-oqish bo'lib qoladi. Yog' so'rilmagan vaqtda najas "drojjali hamir" ga o'hshash bo'lib qoladi. (buzilgan so'rilish sindromi). MIY ning yuqori qismidan qon oqqanda najas rangi qoramoyga (melena) o'shab qoladi. Temir preparatlari, vismut ichganda ham najas qora bo'ladi. MI traktining pastki qismidan qon oqqanda najas qizil qonga bo'yaladi (o'sma, bavosir, yarali kolit). Najasni mikroskopik tekshirganda eritrositlar, makrofaglar, tekinxo'rlar tuhumini, muskul tolalari, biriktiruvchi to'qima topilishi mumkin. Najasda ko'p miqdorda muskul tolalari bo'lishi oqsillar hazm bo'lmaganda kuzatiladi. (kreatoreya). Ko'p miqdorda yog'lar bo'lishi (steatorya), ichakka o't tushmay qolganda, me'da osti bezi kasalliklarida aniqlanadi. Kraxmalni ko'p bo'lishi (amiloreya) esa me'da osti bezi faoliyati buzilganda ko'riladi. Najasni yashirin qon ketishiga aniqlash hazm yo'llarining har xil kasalliklari tashxisi uchun kerak. Ko'pincha yo'g'on ichak o'smasida natija musbat bo'ladi. Bu tekshiruvchi har xil kunda uch martaba tekshirish kerak. Ichak kasalliklarini qo'zg'atuvchisini bilish uchun bakteriologik tekshiruv o'tkaziladi. Endoskopik tekshirish. Me'da-ichak yo'llari endoskop yordamida ko'rishdan tashqari, uning shilliq qavatidan biopsiya olish va mikroskop ostida tekshirish imkonini beradi. Qizilo'ngach me'da o'n ikki barmoqni tekshirish fibroezofagogastroduodenoskopiya deyiladi. Yüklə 7,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
