Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
pot calls the kettle is black ingilis atalar sözünə
Azərbaycan dilində “Kor kora kor deməsə, bağrı çatlar” atalar sözü, yaxud ingilis There is a life in the old dog yet ifadəsinə Azərbaycan dilində “Hələ canında su var” uyğun gəlir. Bizə belə gəlir ki, bu nümunələrin tərcüməsində idiomatik konstruksiyaların ifadəliliyi, emosionallığı, semantik yükü qorunub saxlanmışdır. Onları adekvat tərcümənin ideal nümunələri hesab etmək olar. Hər iki nümunənin tərcüməsində mənbə dilin daşıyıcılarının 226 spesifik milli xüsusiyyətləri ilə bağlı leksik vahidlər kifayət qədər düzgün tapılmışdır. İdiomatik vahidlərin situativ-assosiativ istifadə dairəsi yetərincə genişdir. Orijinal ilə tərcümə olunan material arasındakı eyniliyin (oxşarlığın) qorunub saxlanması kalka yolu ilə edilmiş tərcümə sayəsində mümkün olur. Bununla yanaşı, bu məqsədlə bəzən hərfi tərcüməyə də müraciət edilir. Lakin bir sıra müəlliflər hərfi tərcüməni məqsədəuyğun hesab etmirlər. İngilis idiomlarının Azərbaycan dilində mövcud olan ekvivalentlərinin və ya analoqlarının tapılaraq tərcümə edilməsini idiomatik üsul adlandırmaq olar. Məhz idiomatik üsul nəticəsində tərcümənin adekvatlığına nail olmaq mümkündür. Müq. et: Achilles’ heel – Axilles dabanı, Augean stable(s) – Avgi tövlələri. A drop in the bucket – dəryada bir damla, a fly in the ointment – milçək bir şey deyil, amma ürək bulandırır, it’s raining cats and dogs – elə yağış yağır, tut ucundan qalx göyə birləşmələri analoji tərcümə nümunələri sayıla bilər. Lakin bir çox hallarda obyekt dilin daxili ehtiyatları 227 tam idiomatik tərcümə üçün material vermir. Belə hallarda tərcümədə kalka yolu ilə tərcüməyə müraciət olunur. İngilis idiomlarının Azərbaycan dilinə kalka üsulu ilə çevrilməsinə sonuncuda onlara uyğun gələ bilən idiomların olmadığı hallarda müraciət edilir. Bu, idiomatik vahidlərin transformasiyası üsullarından biridir. İdiomatik vahidlərin kalka edilməsində mənbə dilin idiomatik birləşmələrini təşkil edən komponentlərə görə müəyyən edilir. Məsələn, The moon is not seen when the sun shines idiomunun Azərbaycan dilinə kalka üsulu ilə tərcüməsində (“Gün çıxanda ay görünməz”) mənbə dildəki ekpressivlik tam həcmdə saxlanmışdır. İngilis idiomlarının Azərbaycan dilinə tərcüməsi üsulları sonuncuda “hazır” modellərlə bağlıdır. Kalka və yarımkalka üsulu ilə tərcüməyə əsasən mənbə dildə və obyekt dildə idiomların mənaca üst-üstə düşdüyü hallarda müraciət edilir. Məsələn, əminliklə demək olar ki, ingilis dilinin bilavasitə rolu sayəsində Azərbaycan dilinin aşağıdakı idiomlarla zənginləşməsi mənbəyi məhz ingilis dilidir: Kassandra xəbərdarlıqları (Cassandra warnings), 228 qızıl əsr (the golden age), Sezarın arvadı şübhədən kənar olmalıdır (Ceasar’s wife must (or should) be above suspicion – (hərfən “Sezarın arvadı” kimi tərcümə edilə bilən Ceasar’s wife ifadəsi “şübhədən xali adam” mənasında işlədilir), Herkules əməyi (a labour of Hercules (the labour of Hercules). Tərcümənin onun əsas prinsip və metodlarından (üsullarından) düzgün istifadə olunması səviyyəsində araşdırılması həm nəzəri baxımdan, həm də təcrübi cəhətdən əhəmiyyət kəsb edir. Tərcümə bir dildə digər dilin idiomatik ifadələrinin açılması və verilməsinin əsas vasitəsidir. Tərcümə zamanı orijinalın məna və məzmununun verilməsində tam dəqiqlikdən başqa, ifadənin emosional və üslubi xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması da vacibdir, çünki dillərin idiomatikası müxtəlif yollarla, fərqli tarixi şəraitlərdə formalaşır, inkişaf edir. Bəzən bir dilin idiomatik vahidlərinə xas olan emosional və üslubi xüsusiyyətlər digər dildə mövcud olmur. Belə hallarda tərcüməçi bu və ya digər dilin söz və ifadələrinin milli xüsusiyyətləri ilə hesablaşmalıdır. 229 Müşahidələr göstərir ki, bəzi idiomatik ifadələrə araşdırdığımız dillərdən yalnız birində təsadüf edilir. Digər dildə onu analoji vasitələrlə vermək mümkün olmur. Məsələn: ing. Carry coals to Newcastle (“Nyukasla kömür daşımaq”), azərb. Naxçıvana duz Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|