Toshkent – 2019 №1 Laboratoriya ishi Oqsilning sho`rlanishi

H₃PO₄+12(NH₄)₂MoO+21HNO₃-------(NH₄)₂PO₄ 12MoO₃+21NH₄NO₃+12H₂O.
5. kul tarkibidagi oltingugurt 1% li stronsi nitrat tuzi eritmasi yordamida aniqlanadi. Mikroskopda qaralganda preoparatda mayda sariq rangli yumoloq kristallar borligi kо‘rinadi. Bu ryaksiya quyidagicha bo-adi
N₂SO₄+Sr(NO₃)₂=2NaNO₃+SrSO₄
6. Filtratda temir elementi borligi rangi ryaksiya yordamida aniqlanadi. Bu ryaksiya oq shisha ustida yoki probirkada olib boriladi. Filtratga 1% li kaliy ferrotsiianit (sariq qon tuzi) eritmasi qо‘shilsa, berlin lazori hosil bо‘ladi. Bu ryaksiya quyidagicha boradi
4 FeCI₃+3K₄{Fe(CN)₆}---------Fe₄[Fe(CN)₆]₃+12RCI.

BLITS- О‘YIN

№	Savollar	Yakka javob	Tо‘g‘ri javob	Sizning harakatingiz
1.	Temir			Stransiy nitrat tuzi eritmasi
2.	Oltingugurt			Ammoniy molibdatning nitrant kislotasida tayyorlangan 1% eritmasi
3.	Fosfor			Kaliy ferrotsianid eritmasi
4.	Kaliy tuzlar			Talliy (1) sulfat eritmasi
5.	Xloridli tuzlar			Platina xlorid tuzlar eritmasi
6.	Kalsiy tuzlar			Amiak sо‘ng natriy gidrofasfat eritmasi
7.	Magniy tuzlari			Sulfat kislota eritmasi

№ 14 Laboratoriya ishi

O`simliklar kulidagi makro- va mikroelementlarni aniqlash


Asbob va reaktivlar: har hil o`simliklar kuli, elektr plitka, chinni tigel, probirkalar, konsentlangan va 10% li nitrat kislota, NaOH eritmasi, lakmus qog`oz, HCl ning kuchsiz eritmasi 1n CoNO₃, etil spirt, 5% li oksalat kislota, NH₄NO₃ kristallari, 10% li (NH₄)₂MoO₄, 10% li BaCl₂, 5% li NH₄CNS eritmalari va ammoniy persulfat [(NH₄)₂S₂O₈ ] kristallari.
Ishni bajarish uchun chinni tigelga 1g kul solibm, ustiga 1ml konsentrlangan HNO3 qo`shib aralashtiriladi, so`ngra 10-15ml suv qo`yib eritma qaynaguncha qizdiriladi va issiqligicha filtrlanadi. Keyin filtrat ikkita probirkaga taqsimlanadi. Ularning biri K,P va S ni ikkinchisi Ca, Fe va Mn ni aniqlash uchun ishlatiladi.
Birinchi probirkadagi filtratdan 3ta probirkaga 1-2ml dan qo`yib, quyidagi reaksiyalar asosida kaliy, fosfor va oltingugurt aniqlanadi:

1. 
   Kaliyni aniqlash uchun probirkadagi eritmaga 0,25 -0,5ml chamasi natriy ishkori, kobalt-nitrat eritmasi va 1-2ml etil spirt qo`shib, 15-20 minut tinch qoldiriladi. Shu vaqt davomida sariq cho`kma xosil bo`lishi kaliy elementi borligini ko`rsatadi;
   
2. 
   Fosforni aniqlash uchun illinchi probirkadagi eritmaga ammoniy nitrat (NH4NO3) Kristakkaridan bir oz qo`shib qaynaguncha qizdiriladi. Issiq eritma ustiga ammoniy molibdatning 10% li eritmasidan 1ml qo`shganda oltin rang-sariq cho`kma hosil bo`lganligi fosfor borligini tasdiqlayd;
   
3. 
   Uchinchi probirkadagi filtratga 10% li bariy xlorid (BaCl2) eritmasi qo`shilganda oq rangli loyqa hosil bo`lishi oltingugurt borligini isbotlaydi.
   

Kaltsiy, temir va marganets ikkinchi probirkadagi eritmadan quyidagicha aniqlanadi:

1. 
   Probirkadagi eritma kuchsiz ishkoriy muxitga kelguncha unga NaOH eritmasidan qo`shiladi. Eritmaning moxiti lakmus qog`oz yordamida aniqlanadi.
   

Eritmaga ishqor qo`shilganda Al(OH)3, Fe(OH)3 va Mn(OH)2 xosil bo`lib cho`kmaga tushadi. Probirkadagi cho`kmali eritma filtrlanadi. Filtr ustida qolgan asos cho`kmalari temir va marganets elementlarini aniqlashda ishlatiladi. Filtratdan kalsiy elementi aniqlanadi;

2. 
   Kalsiyni aniqlash uchun unga avval kuchsiz HCl eritmasi, so`ngra bir necha tomchi sirka kislota qo`shib, 5% li oqsalat kislota (C2H2O4) tasir ettiriladi. Bunda oq loyqa hosil bo`lishi kalsiy borligini bildiradi;
   
3. 
   Temirni aniqlash uchun filtr ustida qolgan cho`kmani voronkasi bilan toza va quruq probirkaga joylashtirib, cho`mani ustiga 10% li HNO3 eritmasidan 10ml chamasi quyiladi. Filtratdan toza va quruq probirkaga 2-3 ml olib, bir necha tomchi 5% li ammoniy rodanit (NH4CNS) eritmasi qo`shilganda, qizil cho`kma xosil bo`lishi filtratda temir elementi borligini ko`rsatadi.
   
4. 
   Toza probirkaga filtratdan 2-3ml solib, ustiga 0,5 ml konsentrlangan HNO3 va 0,1g ammoniy persulfat [(NH4)2S2O8] qo`shib spirt lampa alangasida 5-6 minut qaynatiladi. Binafsha rang hosil bo`lishi marganets borligini isbotlaydi.55
   

№ 15-16 Laboratoriya ishi

“Ildizlarning о‘sish zonasini aniqlash”
Ungan urug‘lar, tush, ingichka sim, nam kamera tayyorlash uchun idish, filtr qog‘oz, termostat.
О‘simliklar hujayralarining о‘sishi uch fazadan iboratligi aniqlangan. Ular embrional, chо‘zilish va differensiyalanish fazalaridir. Embrional fazada hujayralarning pо‘sti yupqa, hujayra ichi sitoplazma bilan tо‘lgan bо‘ladi. Bu fazada meristema hujayralarining bо‘linishi hisobiga о‘simliklarning ichki qismi о‘sadi. Ildizlarda meristema hujayralari bо‘linib tursa-da, meristema tо‘qimasining hajmi 1santimetrdan ortmaydi, poyalar esa 2-18 sm oralig‘ida bо‘ladi.
Embrional fazani о‘tagan hujayralar chо‘zilish fazasida eniga kengayib, uzunasiga chо‘ziladi. Bu faza oxirida hujayralardagi vakuollar tо‘planib, markaziy о‘rinni egallaydi. Differensiyalanish fazasida har bir hujayra shakillanib, ma’lum tо‘qimalarning hosil bо‘lishini ta’minlaydi.
Bu mashg‘ulotni о‘tkazish uchun oldindan undirilgan nо‘xat, g‘о‘za yoki boshqa biror xil о‘simlik urug‘ini olib, ildizi 1-1,5 sm uzunlikda bо‘lganda qora tush bilan orasini 1mm dan qilib chiziqlar chiziladi. Tush ip yoki ingichka sim vositasida yuqtiriladi.
Belgilangan ildizlardan 4-5 tasini nam kameraga joylashtirib, 20-25⁰ issiq joyda bir sutka davomida qoldiriladi. Kо‘rsatilgan vaqtdan sо‘ng chiziq oralari millimetrli qog‘oz bilan о‘lchanadi va jadvalga yozib boriladi.
Jadval ma’lumotlaridan foydalanib, ildizning uchki qismi kam о‘sganligi, undan uzoqlashgan sari kо‘proq va urug‘palla barglariga yaqin qismi о‘zgarmay qolgani sabablarini aniqlash kerak.

Maysa-lar soni	Chiziqlar orasining qiymati (mm)
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
1 2 3 4 5

Eslatma: nam kamerani tayyorlash uchun yarim litr shisha banka olib, uning ichki devori namlantirilgan filtr qog‘oz bilan yopiladi va ¼ qismigacha suv quyiladi. Bankaga mos keladigan polietilen qopqoqning bir necha yeridan teshiladi. Teshiklarga mahkamlangan simning bir uchiga urug‘lar ilintirib qо‘yiladi.

BLITS- О‘YIN

№