Toshkent 2020 yil

 
kasaliklar tog‘larda faollashib
, 
katta zarar yetkazishi, 
hattoki o‗limga ham olib kelishi mumkin. Tog‘larda ba‘zi kasaliklar xuruji 
kuchayadi va ular inson hayotini xavf ostida qoldiradi. Bunday kasalliklarga 
birinchi navbatda turli bosqichdagi onkologik kasaliklar kiradi. Yaqinda 
o‗tkazilgan kuzatishlarni e‘tiborga olsak, freonlar va boshqa ―Ozon qotillar‖, yer 
yuzasida havoga aralashib, tog‘ yonbag‘riga yoyilib, tog‘ cho‗qqilarigacha etib 
boradi. Natijada aynan tog‘ cho‗qqilari ustida Ozon uchun keraksiz bo‗lgan Ozon 
yemiruvchi moddalar to‗planishi kuzatiladi. Tabiiyki, shu yerning o‗zida 
kasaliklarni kuchayishiga qodir bo‗lgan kosmik nurlarning atmosferadan o‗tishi 
oshadi. 
Shuning uchun tog‘lar yoki baland tog‘larda joylashgan kurortlarga borishdan 
oldin shifokor bilan maslahatlashgan holda ortiqcha quyosh nurlanishidan himoya 
qiluvchi vositalarni olish lozim bo‗ladi. 
Kimyoviy moddalar (pestitsidlar) qishloq ho‗jaligida zararkunandalarga 
qarshi kurashishda an‘anaviy ravishda keng foydalaniladi. Ular qatorida OYeM 
larga tegishli bromli metall ham mavjud. Bu modda parchalanishi natijasida 
ajralgan brom atmosferaning yuqori qatlamlariga etib boradi va Ozon qatlamini 
emiradi. Bromli metall atmosferada 6 oydan 3 yilu 7 oygacha saqlanib qolishi bilan 
XFU dan ajralib turadi. 
Fumigantlar
–sabzavot, meva va yormalarda, shuningdek, tuproqning 
yuqori qatlamida bor bo‗lgan zararkunandalarni yo‗q qiladigan gazsimon 
moddalardir. 
Fungitsidlar
–zamburug‘lar tufayli yuzaga keladigan kasaliklar, shu 
jumladan, mog‘or zamburug‘larini rivojlanishiga to‗sqinlik qiluvchi moddalardir. 
Bromning Ozonni yemiruvchi hususiyati xlordan 50 marta yuqoriligi 
aniqlangandan so‗ng qishloq ho‗jaligida ishlatiladigan bromli metall o‗rnini 
bosuvchi moddani topish to‗g‘risida qaror qabul qilindi. Hozirda butun dunyoda 
olimlar shu vositani tadqiq qilmoqda.

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
145 
Bromli metilning katta potentsial antropogen manbai, tuproqni 
fumigatsiyalash, ya‘ni o‗simliklarni zararkunandalardan saqlash uchun tuproqning 
yuqori qatlamini dorilashdan iborat.