Toshkent 2020 yil

Fizik omillar
 
(yoki, iqlimiy)
– (harorat, namlik, bosim, radiatsiya darajasi va 
boshqa omillar); 
b)
Kimyoviy omillar
– (atmosfera havosinning kimyoviy tarkibi, suv va 
tuproqning kimyoviy tarkibi va boshqa omillar). 
2.
 
Biotik omillar 
– organizmlarning o‗zaro ta‘sirlari 
Har bir mavjudotga boshqa tirik organizmlarning ta‘siri bor, o‗simlik, 
hayvonlar va mikroorganizmlar bilan o‗zaro aloqada bo‗ladi.
II.1.1 -rasm
. 
Muhit omillarining tirik organizmlarga ta‘siri (Chernova). 
 
Biotik omillar quyidagilarga bo‗linadi: 
fitogen
– jamoadagi o‗simliklarning 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
33 
bir-biriga ta‘siri. Bunga o‗simliklarning bevosita mexanik, simbiozlik, parazitlik, 
epifitlik ta‘siri kiradi. Bulardan tashqari, o‗simliklarning bilvosita ta‘siri (yashash 
muhitini o‗zgartirish yo‗li bilan) ham amalga oshib turadi, masalan: daraxtlarning 
o‗tlarga soya tushirishi va boshqalar. 
 
Zoogen
– hayvonlarning oziqlanishi, payhon qilishi va boshqa
mexanik ta‘sirlar, changlatish, meva va urug‘larning tarqatilishi, muhitga 
ta‘sir etishi kabi ta‘sirlar.
 
Mikrobiogen va mikrogen
– mikroorganizmlar va zamburug‘larning ta‘siri. 
 
3.
 
Antropogen omillar
– inson faoliyati ta‘siridir. Bunday omillar salbiy 
yoki ijobiy bo‗lishi mumkin. Tirik organizmlar yashash muhitining antropogen 
omillar ta‘sirida o‗zgarishi, o‗z navbatida ekosistemalardagi bog‘lanishlarning 
inqirozga uchrashiga olib keladi. Bunga o‗rmonlarning ko‗plab kesilishi, 
cho‗llarning o‗zlashtirish, yaylovlarda nazoratsiz mol boqilishi va boshqalar misol 
bo‗ladi. Tuproq, suv va havoning, sanoat chiqindilari va zaharli moddalar bilan 
zaharlanishi, ba‘zi hollarda antropogen omillar ta‘sirida butun biotsenozlar 
yo‗qolib ketishi ham mumkin. Organizmga har bir omil ta‘sir etishining quyi va
yuqori chegaralari bo‗ladi. Omilning qulay ta‘sir etuvchi kuchi