Toshkent 2020 yil

Ekologik-texnogen tavsifnomalarga quyidagilar kiradi: 
1. Chiqindisiz va kamchiqindili, resurslar va energiya tejovchi texnologik 
echimlarning sxemalari; 
2. Havoga va suvga tashlangan chiqindilarni tozalash tizimlarining sxemalari; 
3. Chiqindilarni tashlash usullari va ularni qayta ishlash sxemalari va 
prinsiplari; 
4. Ishlatish muxlatini o‗tab bo‗lgan asbob-uskunalar va jihozlarni 
zararsizlantirish prinsiplari va sxemalari; 
5. Zararli modlalarni chiqarib tashlash bilan bog‘liq. bo‗lgan avariya holatlari, 
kelib chiqish sabablari, zararli moddalarning massasi va hajmi, avariya 
holatlarining oqibatlarini tugatish usullari va sxemalari; 
6. Chiqindilarning hajmi, tarkibi va konsentrasiyalari, issiqlik va elektr 
energiyasining mahsulot birligiga sarflangan miqdori, tabiiy resurslarning 
solishtirma o‗lchami yoki narxi, metall-material, sarflangan energiyaning hajmi, 
yoqilg‘i sarfi, yuk ko‗tarish qobiliyatini me‘yoriy parametrlar bilan taqqoslangan 
hisoblari; 
7. Yangi moddalar va materiallarning texnogen tavsifnomalari, biologik 
omillarning tavsifnomalari, yangi moddalar va materiallarning xavflilik darajalari, 
biochidamliliklari, portlash xavfi, xavflilik darajasining hisoblangan qiymatlari va 
ularning me‘yoriy qiymatlari bilan taqqoslanishi, yangi materiallarni ekspluatasiya 
qilish, saqlash muddatlari , ekologik-texnologik tavsifnomalari, yangi materiallarni 
yaratishda qo‗llaniladigan chiqindisiz va kamchiqindili, resurs va energiya tejovchi 
texnologik yechimlarning ishlash prinsiplari va sxemalari, yangi materiallarni 
qayta ishlash yoki foydalanish muhlatini o‗tab bo‗lgandan keyin ularni 
zararsizlantirish va saqlash usullari, bir joydan ikkinchi joyga uzatish paytidagi 
ekologik xavfsizlik chora-tadbirlari; 
8. Yangi materiallarni ishlab chiqishni ta‘minlovchi yangi texnika va 
texnologiyalarning atrof-muhitga salbiy ta‘sirini oldini oluvchi tadbirlarga 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
281 
qaratilgan sarf-harajatlar, shuningdek, materiallarning antropogen ta‘sirini 
kamaytirishning ekologik tadbirlari va ularni iqtisodiy zarar bilan taqqoslash.