Toshkent 2020 yil

 
Biotsenoz egallab turgan muhit biotop deb ataladi
, biotop – biotsenozning 
yashash muhitidir (bu lotincha so‗z bo‗lib, ―bios‖ –hayot, ―topos‖ – yashash joyi 
demakdir). Bu albatta ekotizimni tashkil qiladi (IV.1.2-rasm). 
Yer yuzidagi biotsenozlar ko‗p yarusli bo‗lib, ular har xil balandliklarda, 
vertikal joylashgan qatlamlarga ega. Masalan, o‗rmonlarda daraxtning ildizi va 
tanasining joylashishiga qarab bir necha yaruslarga ajratish mumkin: 
1. Daraxtlar. 
2. Butasimon o‗simliklar va yosh daraxtlar. 
3. O‗tsimon o‗simliklar va butachalar. 
4. Moxlar. 
Hayvonlar ham o‗rmonda har xil yaruslarni egallab, ya‘ni har xil 
balandliklarda yashaydi. Ko‗p qushlar o‗z uyalarini yerda quradi. Olaqush, 
zag‘izg‘on va boshqalar esa daraxtlar tanasiga (qizilishton va boshqalar), uchinchi 
xillari esa daraxtlarning ustiga quradi 

---

Q.X.Muftaydinov, H.M.Qodirov, E.Yu.Yulchiyеv Ekologiya.
82 
Har bir yarusdagi o‗simlik, umurtqali va umurtqasiz hayvonlar o‗rtasida 
kuchli bog‘lanish kuzatiladi. 
Jamoalar strukturasida turlarning roli bir xil emas. Bir xil turlar asosiy ro‗l 
o‗ynaydi, son jihatidan ustun va ular dominant deyiladi. Biotsenozdagi muhit 
sharoitini belgilovchi turlar 
edifikatorlar
deb yuritiladi va ular dominantlarga 
kiradi. 
Biotsenozdagi tirik organizmlar egalab turgan makon 
ekologik nisha
deyiladi. 
Har bir tur o‗zining ekologik nishasiga ega, u shu yerda yashaydi va o‗sha joydan 
o‗z ovqatini topib yeydi. 
 
Biotsenozda organizmlaring munosabatlari: 
Biotsenozdagi organizmlar 
bir–birlari bilan bog‘liq bo‗ladi. Bu bog‘lanishlar jamoadagi yashash sharoitini va 
ularning ovqatlanish yo‗llarini belgilaydi.