Tоshkеnt aхbоrоt tехnоlоgiyalari univеrsitеti «axborot xavfsizligi» kafеdrasi individual loyiha 2 mavzu

2.3 DES algoritimidan foydalangan holda kalit hosil qilish
DES (Data Encryption Standard), shifrlash algoritmi bo'lib, matn, rasm, video va boshqa ma'lumot turlarini shifrlash uchun ishlatiladi. DES algoritmi 1970 yilning oxiri va 1980 yilning boshida Shtatlarda ishlab chiqarilgan va hozirgi kunda qaranganda, kalit uzunligi qisqa bo'lgan tizimlar uchun avvalgi yillarda xavfsizlik standarti hisoblanardi.
DES algoritmi blok shifrlash algoritmi hisoblanadi, ya'ni, ma'lumotni bloklarga bo'lib shifrlaydi. DES algoritmi, bitta turli kalit uzunligi 56 bitni qo'llab-quvvatlaydi va 64-bit bloklar uchun ishlatiladi.
DES algoritmi uchun, har bir matn bloki 64 bit (8 bayt) uzunligida bo'ladi va bloklar qayta ishlash jarayoni orqali shifrlanadi. DES algoritmi uchun kalit uzunligi 56 bit bo'lib, shu kalit blok shifrlash operatsiyonida ishlatiladi. Kalitni generatsiya qilish uchun esa, 64-bit uzunligida kelib chiqqan kalit, parol yoki boshqa ma'lumotlar ishlatiladi. Kalitni o'zgartirishni xohlamagan holda, blok shifrlash operatsiyalari uchun bir martalik kalit yaratiladi.
DES algoritmi, matn bloklarini qayta ishlash jarayonida, bir nechta qadamdan o'tadi. Bu qadamlarni quyidagicha tartibga solish mumkin:
1. Matn blokining bitta hissasi (bitlari) asosida, kalit bloklari va parol bloklari tayinlanadi.
2. Matn blokining 64 bit uzunligidagi har bir hissasi, kalit bloklari va parol bloklari yordamida shifrlanadi.
3. Shifrlangan blok, keyingi ishlatish uchun saqlanadi.
4. Shifrlangan bloklar, qayta ishlash jarayonida yana shifrlanadi.
5. Qayta ishlash jarayonida, oxirgi blokning chiqishiga yetilgach, shifrlanmagan matn blokiga o'zgartiriladi.
DES algoritmi, avvalgi yillarda keng qo'llanilgan shifrlash algoritmidir, lekin hozirgi kunda kalit uzunligi 56 bit bo'lib, yuqori sarlavhali xavfsizlik operatsiyalari uchun kam ta'sirli bo'lishi sababli, ko'p nazorat va monitoring tizimlari uchun yuqori darajada xavfsizlik ta'min etmaydi. Shuningdek, DES algoritmi, har bir blok uchun 64 bit ishlatilishi sababli, yuqori yukli tizimlar uchun tez ishlashni ta'minlashga qodir emas. Bu sababli, hozirgi kunda, DES algoritmi o'rniga AES (Advanced Encryption Standard) va boshqa yuqori darajadagi xavfsizlik algoritm turlari ishlatilmoqda.
Quyida DES algoritimidan foydalangan holda kalit generatsiya qilish ko’rsatilgan
Bouncy Castle kutubxonasi DES shifrlash algoritmi uchun kalit generatsiya qilish uchun quyidagi kod ko'rinishidan foydalanishingiz mumkin:

Bu kodda, Bouncy Castle kutubxonasi ishlatiladi, DES shifrlash algoritmi uchun kalit generatsiya qilinishi keltirilgan.

Kalit generatsiyalash uchun, SecretKeyFactory.getInstance() yordami orqali, DES shifrlash algoritmi uchun SecretKeyFactory yaratiladi. DESKeySpec yordamida, kalitning o'ziga xos ko'rinishi yaratiladi. KeyFactory.generateSecret() yordami orqali, kalit SecretKey ko'rinishida generatsiya qilinadi.

Kodning natijasi sifatida, kalit byte massivi ko'rinishida chiqariladi. Quyidagi qator kod orqali, kalit byte massivini String ko'rinishiga aylanadi:

Ushbu qator kodda, UTF-8 kodlash yordamida kalit ko'rinadi.