Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

√

)

(4.18) 

Agar kuchlanish U

2
vektorini 4.3,b- rasmdagidek haqiqiy sonlar o‘qi 

bo‘yicha yo‘naltirib, qolgan barcha vektorlarning yo‘nalishlarini unga

nisbatan belgilasak, kuchlanish pasayishi va uning tashkil etuvchilari uchun
qo‘yidagi ifodani hosil qilamiz:

---

46 



)


)

)

)







)


)






)








)

(4.19)

Hosil bo‘lgan tenglamaning haqiqiy va mavhum qismlarini alohida 
tenglashtirib, kuchlanish pasayishining bo‘ylama va ko‘ndalang tashkil
etuvchilarining liniya oxiridagi ma‘lumotlar bo‘yicha ifodalarini hosil qilamiz: 

)

)

)

)

)





)





(4.20)

Liniya boshlanishidagi kuchlanish:







)


)

(4.21)

Yuqoridagilarga muvofiq liniya boshlanishidagi kuchlanishning moduli
va fazasi qo‘yidagicha aniqlanadi:

√(

)

)



)

)






)






)

(4.22)
Liniyaning boshlanishida quvvat va kuchlanish berilgan holat. Yuqorida 
ko‘rib o‘tilgan holatdagi singari liniya toki I
12
ni liniyaning bo‘ylama qismi 

boshlanishidagi quvvat ) va kuchlanish U

1
orqali ifodalasak, u holda ma‘lum

shakl almashtirishlardan so‘ng liniyada kuchlanish pasayishining

bo‘ylama va ko‘ndalang tashkil etuvchilari uchun liniya boshlanishidagi 
ma‟lumotlar bo‘yicha ifodalarni hosil qilamiz:

)

)





)








)

)

)






(4.23)

Liniya oxiridagi kuchlanish:






)


)

(4.24)

Yuqoridagilarga muvofiq liniya oxiridagi kuchlanish moduli va fazasi
qo‘yidagicha aniqlanadi:

---

47





)






)

(4.25)
4.3,b- rasmda tasvirlangan kuchlanishlar vektor diagrammasidan 
ko‘rinadiki, kuchlanish pasayishining ko‘ndalang tashkil etuvchisi U
12

kichiklashgan sari kuchlanish isrofi kuchlanish pasayishining bo‘ylama

tashkil etuvchisiga yaqinlashib boradi. Shu sababli 110 kV va undan past
kuchlanishli tarmoqlarni hisoblashda ushbu tashkil etuvchi etarlicha kichik
bo‘lganligi sababli liniya oxiridagi ma‘lumotlar bo‘yicha hisoblashlarda 






)

)

)






(4.26)

liniya boshlanishidagi ma‘lumotlar bo„yicha hisoblashlarda esaqabul
qilinadi. 






)

)

)






(4.27)

4.5 Kuchlanishni rostlash usullarini tadqiq qilish
Transformatorlarningtransformatsiyalashkoeffisientlarinio‘zgartiribrostlash
Yuqoridako‘ribo‘tilganpodstansiyalardakuchlanishnirostlashusuliningsamarador
ligibilansхemasi4.3-
rasmdakeltirlganelektrtarmog‘idapodstansiyaningpastkitomonidakuchlanishniros
tlashmisolidatanishamiz. Kuchlanishni pasaytiruvchi podstansiyaning pastki 
tomonida Un hoh=10.5 kV kuchlanishni ransformatorning transformatsiyalash
koeffiseintini tanlash hisobiga rostlash talab etiladi. Transformator kuchlanishni 
yuklama ostida rostlovchi YuOR ±9x1,78 tipidagi qurilma bilan jihozlangan.
Elektr tarmoqni almashtirish sxemasi tuzamiz va uning parametrlarini 
topamiz.
Liniya

o‘tkazgichining
markasi

AC-185.Uning
solishtirma 
parametrlari: r0=0.17 Om/km, x0=0.409 Om/km/, b0=2.82 *10-6 Sm/km.
Liniyaning uzunligi: l=50 km. Liniya almashtirish sхemasining parametrlarini 
topamiz:
r
1

=r
0

1=0.17*50=8.5 om 

x
1

=x

0
1=0.409*50=20.45 om 

b
1

=b

0
1=2.82*10
6
*50=0.141*10

-3
Sm

---

48
Q

N
=U

N

*b
1

=110

2
*0.141*10

-3
MVAR(4.28) 

Transformator markasi ТРДНЦ-40000/110

U
YUK

=115Kv U

PK
=10.5KV U

K
=.05%

P
S.T

=120KV P
QT
=265 KVT (4.29) 

Bu yerdagi

P
QT

-qisqatutashish isrofi, MVT

U
K

%= qisqa tutashuv kuchlanishi, %U

N
I%=salt ishlash isrofi, % I

N
Elektr tarmoqning almashtirish sхemasini chizamiz (4.3-rasm) 

4.4-rasm 

---

49 
Elektr tarmog‘ining holatini hisoblaymiz. 
























(4.30)
Liniyaning oxirida hosil bo‘lgan zaryad quvvatini hisobga olamiz: 









)



(4.31) 

Tarmoqning reaktiv qarshiligini kompensasiyalab rostlash Kuchlanishni

elektr tarmoqning reaktiv qarshiligi kompensatsiyalab rostlash usulining 
samaradorligi bilan sхemasi 4.5- rasmda keltirilgan elektr tarmog‘ining oхirgi
punktida 110 kV kuchlanishni ta‟minlash masalasida tanishib o‘tamiz. 
4.5-rasm
Kuchlanishning talab etilgan qiymatini ta‘minlash uchun ikkinchi liniyaga 
bo‘ylama kompensasiyalovchi qurilma (BKQ) ulaymiz va uning 2- punktda
talab etilgan 110 kV kuchlanishni ta‘minlovchi qiymatini topamiz. BKQning 
qiymatini oddiy tanlab olish usulida kompьюterda elektr tarmoqning
barqarorlash holatini hisoblash dasturidan foydalanish asosida topamiz.BKQni
ikkinchi liniyaga qo‘yganimizda uning umumiy reaktiv qashiligi o‘zgaradi.
Shu sababli, BKQning qarshiligi aniqlash uchun ushbu liniyaning umumiy