Toshkent kimyo texnalogiyalar instituti

13-rasm. Aktiv turbinada bug‘ oqimi sxemasi

Bug‘ nisbiy tezligi w₁ ning yo‘nalishi turbina yuzasi bilan ₁⁰ burchak hosil qiladi, u kirish burchagi deyiladi. c₁ vektorning yo‘nalishi soplo o‘qi va disk tekisligi orasidagi burchak ₁ bilan aniqlanadi. Bug‘ kanaldan o‘tib, disk tekisligiga ₂⁰ burchak ostida yo‘nalgan w₂ nisbiy tezlikka ega bo‘ladi. Bug‘ning harakatidagi isroflar tufayli bug‘ning chiqishdagi tezligi w₂ kirishdagi tezlik w₁ dan kichik bo‘ladi. Bu isroflar kurakning tezlik koeffitsienti (odatda 0,930,97)  bilan hisobga olinadi; bunda

W₂=w



14-rasm. Reaktiv turbina sxemasi.
Bug‘ning kuraklaridan chiqishdagi absolyut tezligi c₂ ni w₂ va U tezliklarini geometrik yig‘indisidan aniqlanadi. Aktiv turbinaning o‘ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, birinchidan, bug‘ning kengayish jarayoni mavjudligi, ya’ni uning bosimi faqat soplolarda pasayadi; ikkinchidan, kurakli kanallarda bug‘ bosimi o‘zgarmasdan qoladi, bug‘ning nisbiy va absolyut tezliklari esa kamayadi.
Reaktiv turbina. 14 – rasmda reaktiv turbina bosqichining sxemasi ko‘rsatilgan. Turbinaning soplo apparati qo‘zg‘almas kuraklar 3 ning har qaysi jufti hosil qilgan torayib boradigan kanallar 4 dan iborat. Soplo apparatida bug‘ boshlang‘ich bosimi p₀ dan biror oraliq bosim p₁ (p_2
1
0) gacha qisman kengayadi va energiyaning bir qismigina kinetik energiyaga aylanadi. Energiyaning qolgan qismi bevosita kurak kanallarida kinetik energiyaga aylanadi, bunda bug‘ p₁ bosimdan oxirgi p₂ bosimgacha kengayadi va natijada bug‘ning nisbiy tezligi w₁ dan w₂ gacha ortadi. Reaktiv bosqichning tavsifi reaktsiya darajasidir (), u ish g‘ildiragining kuraklarida vujudga keladigan issiqlik pasayishining barcha bosqichdagi issiklik pasayish nisbati sifatida aniqlanadi. Zamonaviy bug‘ turbinalarining oxirgi bosqichida 0,5 bo‘ladi. Birinchi bosqichlar uchun  0,1-0,2 atrofida tanlanadi chunki bu holda soplo va kuraklar profili bir xil bo‘ladi va natijada turbinalarni tayyorlash osonlashadi. Turbinani aylantiruvchi kuch bug‘ p₁ dan p₂ bosimgacha kengayadigan, kuraklari torayib boruvchi kanalning reaktiv ta’sirida vujudga keladi. Bosimning pasayishi natijasida bug‘ning kuraklarga nisbatan oqish tezligi ortadi. Bunda itarish kuchi – reaktiv kuch vujudga keladi. Reaktiv kuchning yo‘nalishi oqib chiqayotgan bug‘ tezligiga teskari yo‘nalgan. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, reaktiv turbinaning kuragida reaktiv ishdan tashqari bug‘ oqimining burilishi bilan bog‘liq bo‘lgan aktiv ish ham bajariladi. 15–rasmda reaktiv bosqichning tezlik uchburchaklari ko‘rsatilgan.