Toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

5.Maksimal va minimal narxlar, «qora bozor»ni vujudga kelishi.
Tovarning maksimal va minimal bahosi. Ba'zi vaqtlarda bozor narxi davlat P~ tomonidan o‘rnatiladi. Narx maksimal deyiladi, agar o‘rnatilgan narx muvozanat narxdan kichik bo‘lsa P~ P P~ e Pe ( - muvozanat narx) va narxni maksimal narx dan yuqori belgilash ta'qiqlansa. Maksimal narx ba'zi bir mahsulotlarga aholini ushbu mahsulot bilan ma'lum darajada ta'minlash maqsadida davlat tomonidan o‘rnatiladi.
Talab va taklif nazariyasiga ko‘ra, maksimal narxning o‘rnatilishi mahsulot tanqisligiga olib keladi. Tovar tanqisligini davlat o‘z zahirasidan mahsulotni bozorga Q D −Q chiqarish yo‘li bilan yechadi, ya'ni o‘z zahirasidagi S miqdorda mahsulot chiqarib talab va taklifni tenglashtiradi.
P~ Agar sotuvchilarga tovarni maksimal narx dan yuqori narxda sotishga ruxsat Q S bo‘lmasa, taklif miqdor bilan chegaralangani uchun, norasmiy bozor (xufiyona ED bozor) vujudga keladi (rasmda bu nuqta orqali ifodalangan va bu bozorda tovar P P н нnorasmiy bozor narxi da sotiladi; muvozanat narxdan ancha yuqori bo‘lishi mumkin).
P( Mahsulotning narxi minimal narx deyiladi, agar minimal narx muvozanat narxdan P(P( P katta bo‘lsa, e (Ре -muvozanat narx) va narx ni pasaytirish mumkin bo‘lmasa. Bunday minimal narx davlat tomonidan, ushbu mahsulotni ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish uchun o‘rnatiladi. Minimal narxning o‘rnatilishi, ortiqcha mahsulotning vujudga kelishiga olib keladi yoki mahsulotlar sotilmasdan omborlarda to‘planib qolishiga olib keladi.
Q S −Q keltirilgan, ortiqcha mahsulot ha D jmi ga teng. Agar davlat mahsulotni minimal narxdan past narxda sotishga ruxsat bermasa, bu yerda ham norasmiy bozor vujudga E ' keladi. Grafikdagi nuqta ortiqroq mahsulotni norasmiy ravishda muvozanat Pн narxdan past narxda ( narxda) sotilishi mumkin bo‘lgan vaziyatni ko‘rsatadi. Shunday qilib, talab va taklif modeli orqali bozor narxlarini o‘zgartirishning oqibatlarini chuqur tahlil qilish mumkin.
XULOSA
Men ushbu kurs ishini bajarish davomida o’zim uchun kerakli ma’lumotlarga ega bo’ldim. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bozor iqtisodiyoti da pul munosabatlari ustun boʻlsada, pul bilan bogʻliq boʻlmagan insoniy munosabatlar: mehrshafqat va xayrehson munosabatlari ham rivoj topadi. Bozor iqtisodiyoti rivoj topgan mamlakatlarda katta xayriya pul fondlari muhtojlarga yordam berish ga xizmat kidali va puldan pul chiqarib olishni koʻzlamaydi. Bozor iqtisodiyoti doimiy rivojlanib, uning yangi shakllari va modellari paydo boʻladi.Bozor mexanizmlarini o’rganish va unga moslashgan iqtisodiyotni yo’lga qo’yish esa kuchli iqtisodiyotni yaratishga sabab bo’ladi va bu kurs ishi orqali bu haqida kerakli ma’lumotlarga ega bo’ldim.Bozor iqtisodiyoti dunyodagi boshqa chet el mamlakatlari bilan bo’ladigan savdo-iqtisodiy a’loqalarga kuchli ijobiy ta’sir ko’satadi va bu o’z navbatida ishlab chiqrish,biznes va boshqa iqtisodiyot ustunlarini rijojlanishiga olib keladi. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan bozor iqtisodiyotining dolzarbligi,aktualligi,hayot bilan bevosita bog’liqligi,afzalliklari va bir qancha ziddiyatlari bo’lishiga qaramay u adaolatli va har jamiyat a’zosi uchun muhim bo’lgan iqtisodiyotdir.