Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/111
tarix27.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#199664
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   111
МОЛИЯВИЙ ХИСОБОТ АУДИТИ DARSLIK

 
1.1.-jadval 
Moliyaviy hisobot auditining vujudga kelishi
1
 
Boshqaruv nazoratining 
tashkil etilishi davri 
Xitoyda eramizdan 700 yil avval davlat xodimi ( tsenz) 
teritoriyalarda nazorat olib borgan Rim imperiyasida eramizdan 
200 yil avval davlat xodimi ( kvestor) teritoriyalarda nazoart 
olib borgan 
Audit 
atamasining 
ishlatilish 
1324 yil Angliya qiroli «Eduard 11» 3 ta auditorni ( «Audit» 
lug’atiy mazmuni – u eshitadi) tayinlagan. Chunki viloyat
territoriya boshliqlari moliyaviy ishlar bo’yicha xisobot berishni 
bilmagan.1689 yil Rossiyada Petr 1 podshox armiyadagi 
mulkiy munozaralarni tekshirish uchun belgiladi 
Davlat 
miqyosida
majburiy 
audit 
(moliyaviy 
hisobot 
auditi)ning 
kiritilishi 
qonun bilan belgilanishi 
1862 yili Angliyada, 1867 yili Frantsiyada, 
1931 yili Germaniyada, 1937 yili AQShda, 
1982 yili Xitoyda, 1987 yili Rossiyada 
1992 yili O’zbekiston Respublikasida 
Auditning maqsadi - xo’jalik sub’ektlarining moliyaviy 
axborotlarini belgilangan Qonun hujjatlariga mosligi bo’yicha 
fikr berishdir. 
Moliyaviy 
hisobot 
auditining 
maqsadi 
ehtimol 
tutilayotgan 
foydalanuvchilarning moliyaviy hisobotlarga bo’lgan ishonchi darajasini 
1
Jadval mualliflar tomonidan tuzilgan 



oshirishdan iborat. Bu maqsadga moliyaviy hisobotlar barcha muhim jihatlarda 
moliyaviy hisobotlarni taqdim etish uchun qo’llaniladigan asosiga muvofiq 
tayyorlangani xususida auditor fikri (xulosasi)ni bildirish yo’li bilan erishiladi. 
Umumiy maqsadli asosning aksariyati bilan bog’liq hollarda bunday fikr moliyaviy 
hisobotlar barcha muhim jihatlarda haqqoniy taqdim etilgani yoki etilmagani 
yoinki ular taqdim etish asosiga muvofiq to’g’ri va haqqoniy tasavvur berishi yoki 
bermasligi xususida bildiriladi. Auditning xalqaro standarti va tegishli axloqiy 
talablarga muvofiq o’tkaziladigan audit auditorga bunday fikrni ta’riflash imkonini 
beradi. Audit qilinishi lozim bo’lgan moliyaviy hisobotlar – bu tadbirkorlik 
sub’ektining xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati tomonidan boshqaruv 
yuklatilgan shaxslarning nazorati ostida tayyorlangan moliyaviy hisobotlaridir.
Auditning xalqaro standarti xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati yoki 
boshqaruv yuklatilgan shaxslarga majburiyatlar yuklamaydi va ularning 
majburiyatlarini tartibga soluvchi qonun hujjatlari va me’yoriy hujjatlarga nisbatan 
ustunlikka ega bo’lmaydi. Biroq auditning xalqaro standartiga muvofiq xo’jalik 
yurituvchi sub’ekt rahbariyati va, zarur holda, boshqaruv yuklatilgan shaxslar 
auditni o’tkazish uchun birinchi darajali ahamiyat kasb etadigan muayyan 
majburiyatlarni e’tirof etishlari lozimligini nazarda tutadigan boshlang’ich shartga 
ko’ra o’tkaziladi. Moliyaviy hisobotlar auditi xo’jalik yurituvchi sub’ekt 
rahbariyati yoki boshqaruv yuklatilgan shaxslarni ularning majburiyatlaridan ozod 
etmaydi. Auditor fikr bildirishi uchun asos sifatida, auditor moliyaviy hisobotlar 
umuman olganda firibgarlik yoki xato tufayli yuzaga kelgan muhim buzib 
ko’rsatishlardan xoli ekanligiga oqilona ishonch hosil qilishini talab etadi. Oqilona 
ishonch – bu ishonch bildirishning yuqori darajasi. Auditor auditorlik riski (ya’ni 
moliyaviy hisobotlarda muhim buzib ko’rsatishlar mavjud bo’lgan holda auditor 
tegishli bo’lmagan fikr bildirishi riski)ni maqbul darajagacha pasaytirish uchun 
etarlicha tegishli dalillar olganda oqilona ishonch hosil qilingan hisoblanadi. Biroq 
oqilona ishonch hosil qilish – bu ishonchning mutlaq darajasi emas, chunki auditga 
xos bo’lgan cheklashlar mavjud bo’lib, ular shunga olib keladiki, auditor o’z 
xulosalarini chiqarish va auditorlik fikri (xulosasi)ni bildirishda asos sifatida 


10 
foydalanadigan auditorlik dalillarining aksariyat qismi o’z tabiatiga ko’ra muayyan 
xulosani tasdiqlash uchun keltirilgan vajlar hisoblanadi va xulosa xususiyatini kasb 
etmaydi.
Auditor tomonidan bildirilgan fikr shakli moliyaviy hisobotlarni taqdim etish 
uchun qo’llaniladigan asosiga va har qanday tegishli qonun yoki me’yoriy hujjatga 
bog’liq bo’ladi. Auditorda audit jarayonida aniqlangan masalalar to’g’risida 
foydalanuvchilar, xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati, boshqaruv yuklatilgan 
shaxslar yoki uchinchi tomonlarga axborot berish va hisobotlar taqdim etish 
bo’yicha boshqa majburiyatlar bo’lishi ham mumkin. Bunday majburiyatlar 
auditning xalqaro standarti da yoki tegishli qonun hujjatlari va me’yoriy hujjatlarda 
belgilanishi mumkin.
Moliyaviy hisobotlar auditini o’tkazishda auditorning umumiy maqsadlari 
quyidagilardan iborat bo’lmog’i lozim:
Moliyaviy hisobotlar umuman olganda firibgarlik yoki xato tufayli yuzaga 
kelgan muhim buzib ko’rsatishlardan xoli ekanligiga oqilona ishonch hosil qilish; 
bu auditorga moliyaviy hisobotlar barcha muhim jihatlarda moliyaviy hisobotlarni 
taqdim etish uchun qo’llaniladigan asosiga muvofiq tayyorlangani to’g’risida fikr 
bildirish imkonini beradi; 
Moliyaviy hisobotlar xususida auditning xalqaro standarti talablariga muvofiq 
auditor xulosalariga mos ravishda hisobot (xulosa) taqdim etish. Agar oqilona 
ishonch hosil qilishning imkoni bo’lmasa, auditorlik hisobotida qo’shimcha izohlar 
bilan fikr bildirish esa yuzaga kelgan vaziyatda moliyaviy hisobotlarning ehtimol 
tutilgan foydalanuvchilariga axborot berish uchun etarli bo’lmasa, auditning 
xalqaro standarti auditor fikr bildirishdan bosh tortishini yoki kelishuv bo’yicha 
ishlashdan bosh tortishini talab qiladi.
Yuqoridagilardan ko’rinadiki, moliyaviy hisobot auditi mustaqil fan sifatida 
o’z predmeti, ob’ekti va sub’ektlariga ega. Fikrimizcha, moliyaviy hisobot auditi 
fanining predmeti deganda mazkur fanning boshqa fan yoki predmetlardan ajratib 
turuvchi 
belgilari 
yoki 
xususiyatlari 
tushunilib, 
uning 
predmetini 
bizningcha,quyidagicha izohlash maqsadga muvofiqdir: 


11 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   111




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin