Toshkent moliya instituti o. Masharipnv Sh. Ilxomov

Nomoddiy aktiriar auditiniog natijalarini umumlashtirish

Nomoddiy aktivlami hisobga olishga doir muomalalami tek- shirish natijalari auditorlik hisobotida umumlashtiriladi. Har bir yo‘l qo'yilgan xato-kamchilik bo‘yicha: qaysi me'yoriy hujjat- ning qaysi talabi buzilganligi; yetkazilgan zarar summasi; aniqlangan xatoning subyekt faoliyati va moliyaviy hisobot ko'rsatkichlarining ishonchliligiga ta’sir ko'rsatish darajasi, jiddi- yligi va hokazolar aniqlanadi.
Moliyaviy hisobot ma'lumotlarining buzib ko‘rsatilishi va balansning «Nomoddiy aktivlar» moddasi ishonchliligini tas- diqlash imkoni yo‘qligi quyidagi sabablardan kelib chiqadi:

• 
  0400 - «Nomoddiy aktivlami hisohga oladigan schyotlar» - (0410-0490) da asossiz ravishda nomoddiy aktivlar qatoriga olib borilganligi;
  
• 
  obyekllar tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtirilmaganligi;
  
• 
  nomoddiy aktivlaming inventar (balans) qiymatiga ulami sotib olish yoki yaratish bilan bog'liq bo'lmagan xarajatlarning qo'shilganligi;
  
• 
  analitik hisob yuritilmasligi va h.k
  

Quyidagi faktlar subyektda ichki nazoratning past darajada ekanligidan dalolat beradi:

• 
  yillik buxgalteriya hisobotini tuzishdan oldin nomoddiy aktivlar inventarizatsiya qilinmasligi;
  
• 
  hisob siyosatida belgilangan inventarizatsiya o'tkazish muddatlariga rioya qtlinmasligi;
  
• 
  inventarizatsiya natijalari tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtirilmaganligi;
  
• 
  inventarizatsiya natijalari yillik buxgalteriya hisobotida o‘z vaqtida aks ettirilmasligi;
  
• 
  nomoddiy aktivlaming foydali xizmat qilish muddatlarini noto'g'ri (noqonuniy) belgilash oqihatida subyekt xojalik faoliyati moliyaviy natijalarining buzib ko'rsatishi;
  
• 
  amortizatsiya hisoblanmaydigan toifaga kinivchi nomoddiy aktivlarga ham amortizatsiya hisoblanishi;
  
• 
  noishlab chiqarish sohasida ishlatiladigan nomoddiy aktivlar bo'yicha hisoblangan amortizatsiya ajratmalarini mahsulot (ish, xizmat) lar tannarxiga olib horish;
  

nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarishga doir
muomalalarni hisobda aks eltirish uslubiyotining buzilishi.
Nomoddiy aktivlar harakatiga doir muomalalarni hisobda aks ettirish uslubiyotiga rioya qilmaslik soliq bilan bog‘liq noxush holatlarni keltirib chiqaradi. Jumladan:

• 
  to'lanmagan va hisobga olinmagan nomoddiy aktivlar bo'yicha qo‘shilgan qiymat solig'ini budjetga taqdim qilish;
  
• 
  nomoddiy aktivlami sotish va shartnomaga asosan bepul berish mobaynida QQS hisoblamaslik va noto‘g‘ri aniqlash;
  

nomoddiy aktivlar hisobdan chiqarilishi natijasida ko'rilgan zararlar summasiga soliqqa tortiladigan foydaning kamaytirilishi;
nomoddiy aktivlar jismoniy shaxslar tomonidan sotib olinganida daromad solig‘i ushlamaslik.