Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

2-qadam
:Blok simvollari yordamida jadval to’ldiriladi va bu jadvalda simvolning 
tartib raqami uchun ma’lum bir joy ajratiladi.
3-qadam
:
Jadvaldagi simvollarni o’qish marshrutlarning biri bo’yicha amalga 
oshiriladi. Marshrutlar sonining oshishi shifr kriptoturg’unligini oshiradi. 
Marshrutlar ketma-ket tanlanadi yoki ularning navbatlanishi kalit yordamida 
beriladi.
4-qadam
:Simvollarning shifrlangan ketma-ketligi belgilangan 
L
uzunlikdagi 
bloklarga ajratiladi. 
L
kattalik birinchi qadamda dastlabki informatsiya 
bo’linadigan bloklar uzunligidan farqlanishi mumkin 
Ma’lumotlarni rasshifrovka qilish esa teskari tartibda amalga 
oshiriladi.Kalitga mos xolda marshrut tanlanadi va bu marshrutga binoan jadval 
to’ldiriladi. Jadvaldan simvollar element nomerlari kelishi tartibida o’qiladi. 
Misol: 
Dastlabki matn
Т
0 = 
<ЎРИНАЛМАШТИРИШUSULИ>
ni shifrlash talab 
etilsin. Kalit va shifrlangan bloklar uzunligi mos xolda quyidagilarga teng:
К = <2,1,1> L = 4 
Shifrlash uchun mahsus jadval va ikkita marshrutdan foydalaniladi. Berilgan 
shartlar uchun matritsalari to’ldirilgan marshrutlar grafik ko’rinishda ifodalanadi. 
Amaliyotda o’rin almashtirish usulini amalga oshiruvchi mahsus shifrlovchi va 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
deshifrlovchi apparat vositalar ishlatiladi. O’rin almashtirish usullarining amalga 
oshirilishi sodda bo’lsada, ular ikkita jiddiy kamchiliklarga ega. Birinchidan, 
bunday shifrlashni statistik usullar yordamida fosh qilish mumkin. Ikkinchidan, 
agar dastlabki matn uzunligi 
К
simvollardan tashkil topgan bloklarga ajratilsa, 
shirfni fosh qilish uchun shifrlash tizimiga bittasidan boshqa barcha simvollari bir 
xil bo’lgan matn informatsiyasining 
К-1
blogini yuborish kifoya. 
Shfrlashning analitik usullari 
Matritsa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko’p tarqalgan. Bunda 
dastlabki informatsiyaning