Toshkent pediatriya tibbiyot instituti

Gipofizar kaxeksiya Simmonds kasalligi— gipotalamus yadrolari shikastlanganda va gipofiztsht oldingi boʻlagida tropgormonlar ishlab chiqarilishi kamayganda yoki butunlay boʻlmaganda kelib chiqadigan kasallik; gipotalamus markazlarining funksional buzilishi; gipotireoz, gipokortitsizm, gipogonadizm bilan ifodalanadi. Asosan jinsiy bezlar va qalqonsimon bez hamda buyrak usti bezi pust qavati faoliyatining yetishmaslik belgilari namoyon boʻladi. Bemor tez orada choʻpustixon boʻlib ozib, tashqi jinsiy belgilari yoʻqolib, soch-kipriklari, hatto tishlari ham tushib ketadi, umuman moddalar almashinuvi izdan chiqadi va kaxeksiya belgilari koʻzga tashlanadi. Ogʻirroq kechganida gipofizar koma kuzatiladi. Davo kasallik belgilariga qarab tayinlanadi. Oldini olish uchun yuqumli kasalliklarni oʻz vaqtida davolatish, tugʻruq chogʻida qon ketganda uning oʻrnini toʻldirish choralarini koʻrish zarur.

• Gipofizar kaxeksiya Simmonds kasalligi— gipotalamus yadrolari shikastlanganda va gipofiztsht oldingi boʻlagida tropgormonlar ishlab chiqarilishi kamayganda yoki butunlay boʻlmaganda kelib chiqadigan kasallik; gipotalamus markazlarining funksional buzilishi; gipotireoz, gipokortitsizm, gipogonadizm bilan ifodalanadi. Asosan jinsiy bezlar va qalqonsimon bez hamda buyrak usti bezi pust qavati faoliyatining yetishmaslik belgilari namoyon boʻladi. Bemor tez orada choʻpustixon boʻlib ozib, tashqi jinsiy belgilari yoʻqolib, soch-kipriklari, hatto tishlari ham tushib ketadi, umuman moddalar almashinuvi izdan chiqadi va kaxeksiya belgilari koʻzga tashlanadi. Ogʻirroq kechganida gipofizar koma kuzatiladi. Davo kasallik belgilariga qarab tayinlanadi. Oldini olish uchun yuqumli kasalliklarni oʻz vaqtida davolatish, tugʻruq chogʻida qon ketganda uning oʻrnini toʻldirish choralarini koʻrish zarur.

Sog‘liqni saqlash san’ati odam gavdasini uning munosib va yoqadigan narsalarini saqlash orqali o‘sha tabiiy ajal deb ataladigan yoshga yetkazishdan iborat. Abu Ali ibn Sino Bizning fikrimizcha, mazkur risolada semizlikning qarama-qarshi holati, ya’ni ozib ketish holatini ham aytib o‘tishi lozim. Ko‘pincha ozg‘in bolani qarindosh-urug‘lari ko‘rib qolsa, "yaxshi ovqat yemabsan, qara qovirg‘alaring chiqib ketibdi" yoki "ota-onang ovqat bermayapdimi", degan hazil aralash savol berishadi. Bizning o’zbek oilalarida, oila a’zolari ichida 1 yoki 2 ta farzand bo‘yi past va ozg‘in rivojlanadi. Ba’zi hollarda oilada 2 ta farzand ichida eng kichkinasining vazni juda kam, yetishmaslik holatiga ega bo‘ladi. Bunday hollarda oilaning asosiy harakati, intilishi ushbu bolani semirtirishga qaratiladi, ushbu natijaga erishish uchun haqiqiy kurash boshlanadi. Har kuni tovuq sho'rva, 10 talab tuxum yutish, qo‘y dumbadan tayyorlangan taomlar, yuqori kaloriya ga ega mahsulotlar — bularning hammasi to‘xtovsiz beriladi, lekin natija yo‘q. Ularning ko‘pchiligi bolasini boshqa tengdoshlariga — yon qo‘shni, oddiy turmush kechirayotgan "o‘rta hol" oilaning baquvvat o‘g‘li-qizi bilan solishtirishadi. 3-4 yildan beri yaxshi boqishadi, ukollar, vitaminlar oladi, qani endi semirsa — bir gramm ham qo‘shilmagan. Yosh bola ozg‘inligicha rivojlanaveradi, sababi nima, ota-onalar hayron.Insonning keskin ozib ketishi sabablari ko‘p, bunga organizmda uzoq vaqt davomida parazit bo‘lib yashayotgan gijjalar, har xil travmalar, sil, buqoqning bir turi, bosh miya shikastlanishi, o‘smalar va hokazolar sabab bo‘ladi. Bulardan tashqari insonning ruhiy holati — har xil dipressiya, nevrozlar, uzoq davom etayotgan notinchliklar ham tana vaznining kamayishiga, keskin ozishga olib keladi. Shuningdek, keskin, kam vaqt orasida ozib ketish saraton kasalligining asosiy belgilaridan biridir. Bir xil hollarda noto‘g‘ri, katta miqdorda dori-darmonlarni qabul qilish, uning dozasini bilmasdan kup iste’mol qilish keskin ozish holatini paydo qiladi.

• Sog‘liqni saqlash san’ati odam gavdasini uning munosib va yoqadigan narsalarini saqlash orqali o‘sha tabiiy ajal deb ataladigan yoshga yetkazishdan iborat. Abu Ali ibn Sino Bizning fikrimizcha, mazkur risolada semizlikning qarama-qarshi holati, ya’ni ozib ketish holatini ham aytib o‘tishi lozim. Ko‘pincha ozg‘in bolani qarindosh-urug‘lari ko‘rib qolsa, "yaxshi ovqat yemabsan, qara qovirg‘alaring chiqib ketibdi" yoki "ota-onang ovqat bermayapdimi", degan hazil aralash savol berishadi. Bizning o’zbek oilalarida, oila a’zolari ichida 1 yoki 2 ta farzand bo‘yi past va ozg‘in rivojlanadi. Ba’zi hollarda oilada 2 ta farzand ichida eng kichkinasining vazni juda kam, yetishmaslik holatiga ega bo‘ladi. Bunday hollarda oilaning asosiy harakati, intilishi ushbu bolani semirtirishga qaratiladi, ushbu natijaga erishish uchun haqiqiy kurash boshlanadi. Har kuni tovuq sho'rva, 10 talab tuxum yutish, qo‘y dumbadan tayyorlangan taomlar, yuqori kaloriya ga ega mahsulotlar — bularning hammasi to‘xtovsiz beriladi, lekin natija yo‘q. Ularning ko‘pchiligi bolasini boshqa tengdoshlariga — yon qo‘shni, oddiy turmush kechirayotgan "o‘rta hol" oilaning baquvvat o‘g‘li-qizi bilan solishtirishadi. 3-4 yildan beri yaxshi boqishadi, ukollar, vitaminlar oladi, qani endi semirsa — bir gramm ham qo‘shilmagan. Yosh bola ozg‘inligicha rivojlanaveradi, sababi nima, ota-onalar hayron.Insonning keskin ozib ketishi sabablari ko‘p, bunga organizmda uzoq vaqt davomida parazit bo‘lib yashayotgan gijjalar, har xil travmalar, sil, buqoqning bir turi, bosh miya shikastlanishi, o‘smalar va hokazolar sabab bo‘ladi. Bulardan tashqari insonning ruhiy holati — har xil dipressiya, nevrozlar, uzoq davom etayotgan notinchliklar ham tana vaznining kamayishiga, keskin ozishga olib keladi. Shuningdek, keskin, kam vaqt orasida ozib ketish saraton kasalligining asosiy belgilaridan biridir. Bir xil hollarda noto‘g‘ri, katta miqdorda dori-darmonlarni qabul qilish, uning dozasini bilmasdan kup iste’mol qilish keskin ozish holatini paydo qiladi.