TOSHKENT SHAHRIDAGI TURIN POLITEXNIICA UNIVERSITETIHUZURIDAGI
AKADEMIK LITSEY
'
«Tasdiqlayman»
Fizika
fanidan
mustaqil ishlar
“A niq va tabiiy fanlar” kafedrasining
26.08.2017 yild ag i№ 1 - sonli yig'ilishida
M uhokam a qilindi va tasdiqlash uchun tavsiya etildi
A.S. M o ’minova
N.H. M atkarim ova
Fan o ’qituvchisi:
Kafedra mudiri:
^ ^ 7
2017 -2018- o’quv yili
I. Dunyoga ilmiy qarashning vujudga kelishi va rivojlanishi. XI-XVI asrlarda O'rta Osiyo va o'zbek
olimlarining fizikani rivojlantirishdagi roli. O'zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti
b o 'y ic h a
ilmiy ishlar. Ilmiy tekshirishning hozirgi zamon usullari. Ilmiy tekshirishning fizik usullarining
asosiy xususiyatlari.
2
Fizik kattaliklarni o'lchash, fizik kattaliklar orasidagn bog'lanishlar. Fizik nazariyalar, qonunlar,
hodisa modellari.
3
Mexanik harakat va uning nisbiyligi. Fazo va vaqt. Nyuton klassik mexanikasi, uning qo'llanish
chegarasi. M atem atik tushunchalar. Vektorlar to'g'risida m a'lum otlar. Vektorning kattaligi va
yo'nalishi - uning mustaqil va teng kuchli ikki tafsifi.
- Vektorlarni qo'shish va ayirish. Ikki vektorni skalar ko'paytirish. Fizik form ulalarni skalar va vektor
shaklda yozish.
5. Sanoq sistemasi. Inersial va noinersial sistemalar. Inersial sanoq sistemasining ikki ta'rifi,
harakatning nisbiyligi. Fizik qonunlarning inersial sanoq sistemasini tanlashga bog'liq emasligi.
Galileyning harakatlar nisbiyligi prinsipining qo'llanish sohasi.
6.
Harakatlarni qo'shish. M ustaqil harakatlar ta'rifi. Murakkab harakatni mustaqil oddiy harakatlar
yig'indisi sifatida tavsiflash imkoniyati.
7. To'g'ri chiziqli va egri chiziqli harakatlar. Yo'l va ko'chish, trayektoriya. To'g'ri chiziqli tekis
harakat. To'g'ri chiziqli tekis harakatning tezligi.
8. To'g'ri chiziqli tekis harakatda yo'l formulasi. To'g'ri chiziqli tekis harakatda tezlik va yo'l
grafiklari. To'g'ri chiziqli tekis harakat koordinatasining vaqtga bog'liqlik grafigi.
9. O'zgaruvchan to'g'ri chiziqli harakat. O'zgaruvchan harakatda o'rtacha va oniy tezlik.
10. Tezlik tushunchalarini umumlashtirish. Tezlanish tushunchasi.
II. To'g'ri chiziqli tekis o'zgaruvchan harakat. Tekis tezlanuvchan harakatda oniy tezlik formulasi.
Tekis tezlanuvchan harakatda tezlanish va tezlik grafiklari. Tekis tezlanuvchan harakatda tezlik
grafigidan yo'l form ulasini keltirib chiqarish.
12. Koordinataning vaqtga bog'liqlik grafigi va trayektoriya tenglamasi. To'g'ri chiziqli tekis
sekinlanuvchan harakat.
13. Tekis o'zgaruvchan harakatning xususiy hollari: erkin tushish va yuqoriga tik otilgan jism harakati,
ularning harakat tenglamalari.
14. Aylana bo'ylab tekis harakat. Chiziqli va burchak tezlik. Aylanish chastotasi va davri. Burchak
tezlikning chastota va davrga bog'liqligi.
15. Burchak va chiziqli tezliklar orasidagi bog'lanish.
16. Markazga intilma tezlanish form ulasini keltirib chiqarish.
17. Aylanma harakatlarni friksion uzatish. Tishli va tasmali uzatishlar.
18. Gorizontal otilgan jism ning harakati. Harakatlar mustaqilligi prinsipi yordamida asosiy
form ulalarni keltirib chiqarish.
19. Gorizontga qiya otilgan jism ning harakati. Harakatlar mustaqilligi prinsipi yordamida jism
harakatining asosiy form ulalarini keltirib chiqarish.
20. Uchish uzoqligi va eng katta ko'tarilish balandligi.
21. Dinamikaning asosiy vazifasi. Nyutonning birinchi qonuni. Inersiya qonuni va tajribaviy asoslari.
.22. Nyutonning ikkinch qonuni. Kuch - jismlarning o'zaro ta'sirini ifodalovchi fizik kattalik, uning
vektor tavsifi. Kuchlarning teng ta'sir etuvchisi. Nyuton ikkinchi qonunining tajribaviy asoslanishi.
23. Massa tushunchasi. Massa - jism inersiyasining o'lchovi sifatida. M oddaning zichligi.
24. Nyutonning uchinchi qonuni. Nyutonning uchinchi qonunining tajribaviy asoslanishi.
25. Mexanikada kuchlarning turlari.
.26. Elastik kuchlar va ularni vujudga keltiruvchi sabablar.
27. Tayanchning reaksiya kuchi. Prujina va ipning taranglik kuchi. M utlaq elastik deformatsiyalar, Guk
qonuni. M utlaq elastik prujinalar va iplar uchun Guk qonuni.
28. Qattiqlik, qayishqoqlik tushuncasi. Mutlaq elastik silindr (sterjen) uchun Guk qonuni. Mutlaq va
nisbiy uzayish, kuchlanish, Yung moduli, mustahkamlik chegarasi.
29. Ishqalanish kuchlari va uni vujudga keltiruvchi sabablar. Tinchlikdagi ishqalanish kuchi. Uning
tabiati va ta'sir etuvchi kuch kattaligi yo'nalishi, uning tabiyat va texnikadagi roli.
Л . 1&
U
Ж
U
V
»
'"J
V
*
Т
VU11M
1 Ж
U
V11U
1A UlUtJ V
M
V
J
1
1
IU
111M
1 111U
▼
UUIU1 * * V
/ J -Л
.*
*
Ъ
Л
1
darajasiga bog'liqligi.
31. Dumalanish ishqalanish kuchi. Dumalanish va sirpanish ishqalanish koeffisientlarini taqqoslash.
32. Havoning qarshilik kuchi. Havo qarshilik kuchining jism tezligiga bog'liqligi.
33. Gravitasiya kuchi. Butun olam tortishish (gravitatsiya) qonuni. Nyuton tom onidan butun olam
tortishishqonunining kashf etilishi. Gravitatsion doimiy, uni tajribaviy yo'l bilan aniqlash.
34. Jismning Yerga tortilish kuchi (og'irlik kuchi). Erkin tushish tezlanishi va uning jism bilan Yer
markazi orasidagi masofaga bog'likligi. Gravitatsion maydon.
35. Birinchi, ikkinchi va uchinchi kosmik tezliklar (isbotsiz).
36 Abu Rayhon Beruniy va Umar-al Chagmani quyosh atrofida Yer va sayyoralar harakati to'g'risida.
Tortishish kuchlari tabiati to'g'risida zamonaviy tasavvurlar.
37. Jism og'irligi. Og'irlikning jism harakati turlariga bog'liqligi. Vaznsizlik. Yuklanish. Kosmik kema-
yo'ldoshlarda vaznsizlik.
38. Impulsning saqlanish qonuni. Jism va kuch impulsi. Jismlar yopiq sistemasi ta'rifi.
39. Impulsning saqlanish qonuni-Nyutonning ikkinchi va uchinchi qonuni sifatida. Tabiatda va
texnikada im pulsning saqlanishi. Reaktiv harakat.
40. Ish. M exanik ish. M usbat va manfiy ish.
41. Quvvat. Quvvat - mexanizmlar ta'sirining unumdorligi sifatida. Oddiy mexanizmlarning FIKi.
42. Energiya. M exanik energiya va uning turlari. Ish va energiya tushunchalarining o'zaro bog'liqligi.
43. Kinetik energiya - harakatlanuvchi jismning energiyasi.
•44. Potensial energiya - jism lar o'zaro ta'siri energiyasi. Potensial energiyaning ikki turi. Yerdan
yuqoriga ko'tarilgan jism lar potensial energiyasi.
45. Mutlaq elastik deformatsiyalangan prujinaning potensial energiyasi. To'la mexanik energiya.
46. Mexanikada energiyaning saqlanish va aylanish qonuni. Mexanikada energiyaning saqlanish va
aylanish qonunining tabiatda energiyaning saqlanish va aylanish umum iy qonuni bilan bog'liqligi.
To'la mexanik energiyaning saqlanishi.
47. Statikaning asosiy vazifalari. Statikada kuchlarning tavsifi. Kuchlar sistemasi. Teng ta'sir etuvchi
kuch. Kuchlarni qo'shish, ayirish.
48. Jismning turli nuqtasiga burchak ostida yo'naltirilgan ikki kuchning teng ta'sir etuvchisi. Ikki
parallel kuchning teng ta'sir etuvchisi. Kuchlarni ikki tarkibiy qismga ajratish.
49. Aylanish o'qiga ega jism lar statikasi. Kuchning aylantiruvchi ta'siri, kuch momenti. Kuch yelkasi.
Kuch m om entining vektor tabiati.
50. Juft kuchlar. Aylanish o'qiga ega bo'lgan va aylanish o'qiga ega bo'lmagan jism ning muvozanat
sharti.
51. Qattiq jism muvozanatining umum iy sharti.
.52. Qattiq jism muvozanati turlari. Turg'un, noturg'un va befarq muvozanat. Turg'un muvozanat
ta'rifi va uning massalar markazi vaziyati bilan bog'liqligi.
53. Potensial energiya - muvozanat turg'unligining tavsifi sifatida.
54. Tayanch yuzasiga ega jism muvozanati. Turg'un muvozanatdan noturg'un muvozanatga o'tish.
Turg'un muvozanatni amalgam oshirish yo'llari.
55. Suyuqlik va gazlarda bosim. Tutash idishlar. Gidrostatik bosim. Paskal qonuni.
56. Gidrostatik paradoks. Gidravlik press. Suyuqlik va gazlik uchun Arximed qonuni. Jismlarning
suzish sharti.
57. Suyuqlik va gazlarning lam inar va turbulent oqimi. Siqilmaydigan suyuqlik uchun uzluksizlik
tenglamasi. Harakatlanuvchi suyuqlik va gazlarda bosim.
58. Bernulli tenglamasi. Normal atmosfera bosimi. Atm osfera bosiminig balandlikka bog'liqligi.
59. Bosimning o'lchov sistemasidan tashqari birliklari. Barometr. M anom etr. Samolyot qanotining
ko'tarish kuchi.
60. M olekulyar-kinetik nazariyaning asosiy qoidalari va ularning eksperemental asoslari. Avogadro
doimiysi. Nisbiy m olekular massa. M odda miqdori. M olekula massalari va o'lchamlari.
61. Broun harakati. M odda atom lari va m olekulalarining o'zaro ta'siri, uning tabiati. M olekulalarning
o'zaro ta'sir potensial energiyasi. Moddalarning gaz, suyuq va qattiq holatlari.
62. Ideal gaz. Ideal gaz m olekular-kinetik nazariyasi va uning asosiy tenglamasi.
63. Temperatura - m olekulalarning o'rtacha kinetik energiyasining o'lchovi. Temperature shkalasi.
Bolsman doimiysi va uning ma'nosi.
Shtern tajribasi.
65. Ideal gaz holat tenglamasi. Ideal gazlarda izojarayonlar. Boyl-M ariott qonuni. Gey-Lyussak
qonuni. Shari qonuni. Universal gaz doimiysi. Avogadro qonuni. Dalton qonuni. Gaz
jarayonlarining texnikada qo'llanishi.
56. Ichki energiya. Ideal gazning ichki energiyasi va uni o'zgartirish usullari. Issiqlik miqdori.
Termodinamikaning I qonuni.
57. Issiqlik sig'imi. Issiqlik balansi tenglamasi. Gaz hajmi o'zgarganda bajariladigan ish. Izojarayonlar
uchun term odinam ikaning I qonuni.
58. Adiabatik jarayon, uning grafigi. Qaytar va qaytmas jarayonlar. Tabiatdagi jarayonlarning
qaytmasligi va ularning tushuntirilishi.
69. Issiqlik dvigatellari. Karno sikli. Issiqlik dvigatellarining maksimal FIKi. Sovutgich mashinalar.
Issiqlik dvigatellari va ekologiya.
70. Termodinamikaning II qonuni. II turdagi abadiy dvigatelning bo'lmasligi.
71. Suyuqlik va gazlarning o'zaro aylanishi. Suyuqliklarning bug'lanishi. Kondensatsiya.
72. Suyuqlik bilan bug'ning muvozanati. To'yingan va to'yinmagan bug'lar. Real gazlar.
73. Kritik holat. Kritik tem peratura.
74. Qaynash. Qaynash tem peraturasining tashqi bosimga bog'liqligi. Solishtirma bug'lanish issiqligi.
75. Havoning namligi. Absolut va nisbiy namlik. Shudring nuqtasi. Gidrom etrlar. Psixrometr.
76. Suyuqlik xossalari. Sirt taranglik. Sirt qatlamining m olekular manzarasi. Sirt energiyasi. Sirt
taranglik kuchi va uni o'lchash.
77. Qattiq jism-suyuqlik chegarasidagi hodisalar. Ho'llash va ho'llamaslik. Menisk. Kapillar hodisalar.
Tabiatda, texnikada va hayotda kapillar hodisalarning roli.
78. Qattiq jismlar. Qattiq jism larning tuzilishi. Kristall panjara va ularning turlari. Polikristallar va
monokristallar.
79. Qattiq jismlarda deformatsiya. Deformatsiya turlari. Plastiklik va m o'rtlik. A m orf jismlar.
80. Kristall va am orf jism larning erishi va qotishi. Kristallizatsiya. Erish issiqligi.
81. Qattiq jism va suyuqliklarning issiqlikdan kengayishi, uning tushuntirilishi. Chiziqli kengayish va
hajmiy kengayish koeffitsiyentlari, ular orasidagi bog'lanish.
82. Qattiq jism larning va suyuqliklarning issiqlikdan kengayishini hisobga olish va texnikada
qo'llanilishi.
83. Elektr zaryadi, zaryadning ikki turi, elem entar zaryad. Elektr zaryadning saqlanish qonuni.
Jismlarning elektrlanishi va uning tushuntirilishi. Elektr zaryadlarining o'zaro ta'siri. Kulon qonuni.
Zaryad birliklari. Elektr doimiysi. Elektroskop va elektrom etrlar, ularning ishlash prinsipi.
84. Elektr maydon. Elektr maydon kuchlananligi. Kuchlanganlik (kuch) chiziqlari va ularni o'tkazish
qoidalari. Sinash zaryadi haqida tushuncha. Nuqtaviy zaryadning elektr maydon kuchlanganligi.
Maydonlarning superpozitsiya prinsipi. Elektr maydonini grafik ravishda tasvirlash.
85. Bir jinsli elektr maydon. Elektr maydon induksiya oqimi. Bir jinsli zaryadlangan cheksiz tekislikning
elektr maydon kuchlanganligi. Ikkita har xil ishorali zaryadlangan cheksiz tekisliklarning elektr
maydoni.
86. Bir jinsli zaryadlangan shar va sferaning elektr maydoni. Elektr maydonida nuqtaviy zaryadlarni
ko'chirishda bajarilgan ish.
87. Potensial. Potensiallal ayirmasi. Elektr maydonidagi nuqtaviy zaryadning potensial energiyasi va
uning o'zgarishi bilan ish orasidagi bog'lanish. Potensiallar ayirmasi va kuchlanganlik orasidagi
bog'lanish.
88. Nuqtaviy zaryadlarning o'zaro ta'sir potensial energiyasi. Nuqtaviy zaryad, zaryadlangan shar va
sferaning elektr maydon potensiali. Ekvipotensial sirtlar.
89. Elektr maydonda o'tkazgichlar. O'tkazgich ichidagi elektr maydon. Elektr maydonda dielektriklar.
Dipol. Dipol momenti. Qutblanish va uning mexanizmlari. Dielektrik singdiruvchanlik.
90. Yakkalangan jism ning elektr sig'imi. Sig'im birliklari. Elektr sig'imi. Sig'im birliklari. Elektr
sig'imining o'tkazgichni o'rab turgan muhitga bog'liqligi.
91. Kondensatorlar, ularning turfari. Yassi kondensator va uning sig'imi. Sferik kondensator va shar
sig'imlari. Kondensatorlarni ketma-ket va parallel ulash.
92. Zaryadlangan jism va kondensator energiyasi. Elektr maydon energiy Dostları ilə paylaş: |