Transformator, ishlash prinsipi va uning turlari

Mulohaza
. 
Chirchiq shahar hokimi Davron Hidoyatov Misrning “Egytrafo” kompaniyasi 
rahbariyati bilan uchrashib, kelgusida hududda quruq transformatorlar ishlab chiqarish 
loyihasi bilan tanishdi. Ma’lumot o’rnida aytish kerakki , mazkur kompaniya 1994-
yilda tashkil etilgn bo’lib, transformatorlar, akkumilyatorlar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashgnan. Mazkur shirkat 2007-yildan buyon quruq transformatorlarni ishlab 
chiqarishni, 2013-yilda Efiopiyada yog’li transformatorlar ishlab chiqarishga 
ixtisoslashgan yirik zavodni bunyod etgan. “Egytrafo” kompaniyasi boshqaruv 
direktori Umat Atef Abdulmuneym “O’zbekistonda quruq transformatorlar ishlab 
chiqarishga ixtisoslashgan zavod qurish samarali hisoblanadi” deydi muloqot chog’ida. 
Taqdim etilgan ma’lumotlarga ko’ra, loyiha qiymati- chamasi $20mln. Dollardan ortiq 
bo’lib, uni amalga oshirish uchun 2 gektar yer maydoni kerak bo’ladi. Shuningdek, 
muzokaralar davomida xorijiy investorlar uchun yaratilgan shart-sharoitlar, bojxona va 
soliq imtiyozlari, erkin iqtisodiy zonalardagi Imtiyozlari haqida to’xtalib o’tildi. 
Bundan tashqari, investrlar Misrdagi zavod faoliyati uchun zarur bo’layotgan mis 
simlari va trubalarni O’zbekistondan import qilish masalalarini ham muhokama 
qilishdi.
Xulosa. 
Kuch transformatorlari tuzilishi bo’yicha ikki turga bo’linadi: Moyli va Quruq 
transformatorlar. Moyli transformatorlarda magnit o’zak va chulg’amlar yaxshi 
izolyator va sovituvchi modda hisoblangan transformator moyi bilan to’ldirilgan 
idishga joylashtiriladi. Transformator moyi chulg’am izolyatsiyalarini zararli ta’sirdan 

---

WWW.HUMOSCIENCE.COM
1882 
himoyalaydi. Transformatsiyalsh koeffitsiyentlarini o’zgartirish uchun chulg’amlarida 
maxsus ulamalari bo’lgan transformatorlarga ulamali transformatorlar deyiladi.
Quruq va Moyli transformatorlaarning farqi: 
Quruq transformatorlar keng qamrovli binolarda va aholi zich joylashgan 
hududlarda talab etiladi. Mintaqaviy iqlim nisbatan nam bo’lsa moydan foydalanish 
oson hisoblanadi. 
1.Turli xil qo’rg’oshin shakllari 
Quruq 
transformatorlarda 
asosan 
silicon 
kauchuk 
vkladkalar, 
moyli 
transformatorlada esa chinni vtulkalar ishlatiladi.
2.Turli xil quvvat va kuchlanish 
Quruq transformatorlar asosan quvvatni taqsimlash uchun javob beradi. 
Quvvatning katta qismi 1600kVA dan past, kuchlanishi 10kVdan past, ba’zilari 
35Kvkuchlanishga egadir. Moyli transformator to’liq va kuchlanish darajalari kattadan 
kichikka o’zgarishi mumkin.
3.Izolyatsiya va issiqlik tarqarilishi xar xil 
Quruq transformatorlar qatron bilan izolyatsiyalanib, havo orqali sovutiladi. Katta 
quvvatni ventilyator bilan sovutadi. Moyli transformatorlar izolyatsion moy bilan 
izolyatsiya qilinadi. Transformator ichidagi moyning aylanishi spiral natijasida paydo 
bo’lgan issiqlikni issiqlik tarqalishi uchun transformatorning radial finiga o’tkaziladi.
4.Tegishli joylar
Quruq transformatorlar asosan “yong’in, portlash” bo’lmaydigan joylarda talab 
qilinadi. Ularni ko’p qavatli binolarda ishlatish oson. Moyli transformatorlarning moyi 
oqishi tufayli yong’inlar kelib chiqishi mumkin, shuning uchun moyli transformatorlar 
ochiq havoda joylashtiriladi.
5.Yuk ko’tarish qobiliyati 
Quruq turdagi transformatorlar nominal quvvatda ishlashi kerak, Moyli 
transformatorlar esa ortiqcha yuk ko’tarish qobiliyatiga ega.
6. Narxi 

---

WWW.HUMOSCIENCE.COM
1883 
Quruq turdagi transformatorlarni sotib olish narxi moyli transformatorlarga 
nisbatan ancha yuqori.Chunki Quruq turdagi transformatorlarni ko’pida silikon 
kauchuk vkladkalar, Moyli transformatorlarda esa chinni korpuslar qo’llaniladi.