Transport logistikasi

Jami
78 
67 
96 
61
Xulosa
: Doʻkonni toʻrtinchi shaharda qurish maqsadga muvofiq. 
 
Misol № 17.
- Omborxonalarni optimal joylashtirish masalasi (omborlar 
soni va koordinatalarini xarajatlarga koʻra aniqlash)
Biz bu yerda transport logistikasining amaliy tadbiqiga doir 
taqsimot omborlari kompleksini optimal joylashtirish, qabul qilinuvchi 
qarorlarning samaradorligini baholash kriteriyalarini aniqlash, taqsimot 
omborlarining optimal sonini va joylashuvini tanlash masalasini qarab 
chiqamiz. 
Faraz qilaylik omborlarning yuk quvvati bir xil. U holda omborning 
taxminiy hajmi 
∑
boʻladi. 
Avvalo bir biridan eng uzoqlashgan punktlarni aniqlanadi, ya‘ni 
shunday
va 
nuqtalarki, ular uchun 

---

179 
√
√( 
)
( 
)
, bu yerda 
n
f
i
l
k
,
,
2
,
1
,
,
,


.
Bu 
koordinatalarni 
topish 
uchun 
(
)
√
ning barcha mumkin boʻlgan qiymatlarini 
tekshirib chiqish va minimal qiymatga ega juftlikni topish siklik 
algoritmidan foydalanish mumkin. 
Soʻngra uchlari 
va 
oraliq 1:2:1 nisbatda uchta 
qismga boʻlinadi, ya‘ni birinchi taqsimot punktining koordinatalari 
koordinatalari 
( 
)
va 
( 
)
boʻlgan punktda joylashgan, bu 
yerda: 
⁄
;
⁄
; 
⁄
;
⁄
. 
Bu taklif qilingan sxema taqsimot punktlarining geografik 
markazlarini topadi.
Ammo bizning fikrimizcha, punktlarning quvvatlarini ham e‘tibor 
olish transport xarajatlarini qisqartirish imkonini beradi. Buning uchun 
(1) formulani quyidagi shaklda oʻzgartirish kerak boʻladi:
√
√( 
)
( 
)
Taqsimot omborlarining eng chekka yetkazish punktlarga nisbatan 
joylashuvi omborning punktlar uchun bir xilligi shartiga mos keladi. 
Punktlar quvvatini ham hisobga olish umumiy transport xarajatlarini 
qisqartirish imkonini beradi. Bu esa omborlarni yetkazish punktlariga 
biriktirib qoʻyish imkonini beradi.
Koordinatalarni topishning yuqoridagi usullari evristik xarakterga 
ega. Agar omborlar joylashuvini aniqlashda transport xarajatlari 
minimumi kriteriyasidan kelib chiqilsa, optimizasion «joylashtirish 
masalasi» yuzaga keladi: 
Ikkita ombor joylashuv koordinatalarini topish talab qilinsin: 


k
k
y
x
,
va 


l
l
y
x
,
. Belgilashlar kiritamiz: 

---

180 
{
 
va 
. 
(
) - 
k
(
l
) ombor hajmi. 
Yechim mavjud boʻlishi uchun ushbu shartlar bajariladi deb faraz 
qilamiz:
i
i
l
S
k
S
Q
Q
Q
max


va 
l
S
k
S
n
i
i
Q
Q
Q
Q






1
, 
i
i
i
i
Q
Q
Q
min
max



. 
Koordinatalari 


k
k
y
x
,
va 


l
l
y
x
,
boʻlgan taqsimot omborlariga 
mahsulot yetkazishning umumiy transport xarajatlari funksiyasining 
minimumiga erishtiruvchi 


k
k
y
x
,
, 


l
l
y
x
,
, 
l
i
r
va 
k
i
r
larni topish talab 
qilinadi, ya‘ni
∑
( 
( 
√
√
))
(3)
cheklovlari esa 
∑
,
∑
. 
Hisoblash uchun olingan qiymatlar: 
∑
∑
Bu masala yechimi boʻlgan taqsimlovchi omborlar oʻrnini 
koordinatalar boʻyicha metrik hisoblashlar bilan geografik aniqlashni 
yangi transport tarmogʻini loyihalashda hamda zich transport tizimi 
mavjud boʻlganda qoʻllash maqsadga muvofiq. Shuningdek yechimni 
analitik usulda olish qiyin boʻlganligi uchun iteratsion sonli metodlarni 
qoʻllash mumkin. Buni esa dasturiy vositalar (masalan MS Excel) 
yordamida amalga oshirish qulay.
Masalaning berilgan sonli qiymatlari va hisoblash natijalari quyida 
keltirilgan: 
Ishchi varaq yacheykalari uchun hisoblash fomulalari 1-jadvalda, 
«Poisk resheniya» oynasi parametrlari esa 7-rasmda keltirilgan. 
Rasmdan koʻrinadiki ikkita taqsimot ombori tashkil qilish uchun jami 
xarajatlar 63246,2 sh.b. ni tashkil qilar ekan.

---

181 
13.7-rasm. Ikkita taqsimot ombori uchun hisoblashlar 
Taqsimot omborlarining (89,5; 79,2) va (33,7; 33,4) koordinatalari 
esa 13.8-rasmda keltirilgan. 
13.5-jadval. Yacheykani hisoblash formulalari
Yachey
ka manzili 
Hisoblash formulasi 
G2 
=1-F2 
H3 
=D2*E2*(F2*(($F$8-B2)^2+($F$9-
C2)^2)^(1/2)+G2*(($F$10-B2)^2+($F$11-C2)^2)^(1/2)) 
J2 
=$D2*F2 
K2 
=$D2*G2 
H8 
=SUMM(H2:H7) 
J8 
=SUMM(J2:J7) 
K8 
=SUMM(K2:K7) 
D12 
=SUMM(D2:D7) 
D13 
=MIN(D2:D7) 
D14 
=MAKS(D2:D7) 
D15 
=D12/2 
D16 
=D15+D13+D14 
J13 
=120+5*J8+0,02*J8^2 
J15 
=120+5*K8+0,02*K8^2 

---

182 
D19 
=H8+J13+J15 
 
13.8-rasm. «Poisk resheniya» oynasi 
Bitta taqsimot ombori uchun hisoblashlar shunga oʻxshash 
bajariladi, 13.10-rasmda shu hisoblash natijalari keltirilgan.
13.9-rasm. Taqsimot omborlari koordinatalari 
 

---

183 
13.10-rasm. Bitta taqsimot ombori uchun hisoblashlar