Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

Turi 
Qobiqli Qobiqli Qobiqli 
Qobiqli 
Yetakchi 
qismining 
diametri (
mm
) 
7,80-7,85 7,80-7,85 7,80-7,85 
7,80-7,85 
Uzunligi (
mm
) 
13,8-14,0 16,9 16,5-16,6 
16,8-16,9 
Og‘irligi (
gr
) 
5,45-5,6 5,32-5,58 5,38-5,4 
4,25-5,16 
Qobig‘ining 
materiali 
Tompak 
qoplamali jez 
yoki po‘lat 
Tompak qoplamali 
jez yoki po‘lat 
Tompak 
qoplamali jez 
yoki po‘lat 
Tompak 
qoplamali jez 
yoki po‘lat 
Aylana 
ariqcha 
(jelobok) 
yo‘q yo‘q yo‘q 
yo‘q 
GILZASI 
Shakli 
Butilkasimon Butilkasimon Butilkasimon 
Butilkasimon 
O‘q bilan 
mahkamlanish 
usuli 
Uch nuqtali 
kernlash 
Uch nuqtali 
kernlash 
Uch nuqtali 
kernlash 
Uch nuqtali 
kernlash 
Ekstraksiya 
uchun 
moslamasi 
Aylana ariqcha 
Aylana ariqcha 
Aylana ariqcha 
Aylana ariqcha 
Uzunligi (
mm
) 
24,15- 24,7 
24,15- 24,7 
24,15- 24,7 
24,15- 24,7 
Tubining 
diametri (
mm
) 
9,8- 9,95 
9,8- 9,95 
9,8- 9,95 
9,8- 9,95 
Og‘zining 
diametri (
mm
) 
8,35 8,35 8,35 
8,35 
Og‘irligi (
gr
) 
va materiali 
4,1-4,9 
Jez 
4,1-4,9 
Jez 
4,1-4,9 
Jez 
4,1-4,9 
Jez 
Ushbu 
patronlar 
uchun shtatli 
o‘qotar 
qurollar 
1930/1933-yil namunali TT (Tulskiy-Tokareva), Cheshska Zbroyevka mod. 
52 va boshqa rusumli to‘pponchalar; 
PPD, PPSH, PPS, Xitoy mod. 50, 54, 64, Yugoslaviya M-56, Vyetnam 
K50M,
Koreya mod.49, Eron mod. M-52. rusumli to‘pponcha-pulemyotlar 

---

 413 
 
 
 
Patronning 
umumiy ko‘rinishi 
 
 
 
Patronning 
nomlanishi 
8) 7,62 mm kalibrli, 
1895-yil namunali 
revolver (NAGAN) 
patroni
9) 7,62 mm kalibrli, 
revolver sport 
patroni
10) 7,62 mm 
kalibrli, 1943-yil 
namunali oraliq 
patron (7,62x39)
Patronning 
uzunligi (mm) 
38,3 – 38,6 
38,6 – 38,7 
55,0-56,0 
O‘QI
Boshchasining shakli 
Yassi uchli 
Yassi uchli 
O‘tkir uchli
Turi 
Qobiqli Qobiqli Qobiqli 
Yetakchi qismining 
diametri (mm) 
7,79 – 7,82 
7,9 
7,57-7,92 
Uzunligi (mm) 
15,5 15,5 
26,2-27,0 
Og‘irligi (gramm) 
6,2 – 7,2 
6,5 
7,75-8,05 
Qobig‘ining 
materiali 
Tompak qoplamali 
po‘lat
Qo‘rg‘oshin 
Tompak qoplamali 
melxior yoki jez 
Aylana ariqcha 
(jelobok) 
Yo‘q Yo‘q Yo‘q 
GILZASI
Shakli 
Konussimon Konussimon Butilkasimon 
O‘q bilan 
maxkamlanish usuli 
2 nuqtali kernlash 
Aylanma siquv 
Aylanma siquv 
Ekstraksiya uchun 
moslamasi 
Flanes Flanes 
Aylana 
ariqcha 
Uzunligi (mm) 
38,3-38,6 38,6-38,7 38,36-38,7 
Tubining diametri 
(mm) 
9,1-9,9 9,9 
11,23-11,35 
Og‘zining diametri 
(mm) 
7,1-7,8 7,7 8,53 
Og‘irligi (gr) va 
materiali 
Jez Jez 
Lak qoplamali 
tompak yoki po‘lat 
Ushbu patronlar 
uchun shtatli 
o‘qotar qurollar 
«Nagan», «Payper» va boshqa rusumli 
revolverlar 
AK (AK-47), AKM, 
SKS, AK103, 
AK104 va boshqa 
avtomatlar; RPK, 
RPKS qo‘l 
pulemyotlari; 
«Sayga» ov karabini 

---

 414 
 
 
Patronning 
umumiy 
ko‘rinishi 
 
 
 
 
 
 
13) 7,65 
mm 
kalibrli, 1900-yil 
namunali Brauning patroni 
.32 ASR (Automatic Colt Pistol)
Patronning 
nomlanishi 
11) 7,62 
mm
, 
1908- yil 
namunali 
vintovka patroni
(7,62x54 
mm
)
12) 7,62 
mm 
kalibrli Mauzer 
to‘pponchasi uchun 
patron
13.1. 1990-yil 
namunali 
Brauning patroni 
13.2. «32 ASR» 
rusumli patron 
Patronning 
uzunligi (
mm
) 
53,35-53,72 34,8-35,0 24,7-25,0 25 
O‘QI 
Boshchasining 
shakli 
O‘tkir uchli 
Dumaloq uchli 
Dumaloq uchli 
Dumaloq uchli 
Turi 
Qobiqli Qobiqli Qobiqli 
Qobiqli 
Yetakchi qism 
diametri (
mm
) 
7,87-7,92 7,8-7,83 7,81-7,85 
7,85-7,92 
Uzunligi 
(mm)
 
29,33 13,6-14,0 
11,7-12,1 
12,0 
Og‘irligi (
gr)
 
9,6 5,44-5,56 
4,5-4,8 
4,7-4,9 
Qobig‘ining 
materiali 
Melxior yoki jez, 
tompak qoplamali 
po‘lat 
Tompak qoplamali 
melxior (jez, po‘lat) 
Tompak qoplamali melxior (jez, 
po‘lat) 
Aylana ariqcha 
(jelobok) 
Yo‘q Yo‘q 1 1 
GILZASI 
Shakli 
Butilkasimon Butilkasimon Silindrsimon 
Silindrsimon 
O‘q bilan max-
kamlanish usuli 
Aylanma siquv 
Aylanma siquv 
Ariqcha shaklida ichkariga qayrib 
siqish 
Ekstraksiya 
uchun 
moslamasi 
Ariqcha Flanes Flanes 
Flanes 
Uzunligi (
mm)
 
38,36- 38,7 
53,35-53,72 
16,8-17,8 
17,1-17,3 
Tubining 
diametri (
mm
) 
11,23-11,35 14,17-14,48 9,0-9,08 
8,9 
Og‘zining 
diametri (
mm
) 
8,53 8,53 
8,4-8,47 
8,4-8,47 
Og‘irligi (
gr
) va 
materiali 
Lak qoplamali 
tompak yoki po‘lat 
Jez 
2,55-3,0 
Jez yoki temir 
2,6-2,8 
Jez 
Ushbu 
patronlar 
uchun shtatli 
o‘qotar qurollar 
AK (AK-47), 
AKM, SKS, 
AK103, K104 
avtomatlari; 
RPK, RPKS qo‘l 
pulemyotlari; 
«Sayga» ov 
karabini 
1891/30-yil 
namunali Mosin 
vintovkasi, SVD; 
1938 va 1944 yil 
namunali karabin; 
PK, PKM 
pulemetlari 
Beretta, Brauning (1900, 1910, 1922), 
Valter (PP, PPK), Mauzer HSc, Kolt, 
Cheshska Zbroyevka rusumli 
to‘pponchalar 

---

 415 
 
 
 
 
 
 
Patronning umumiy 
ko‘rinishi 
 
 
 
 
 
Patronning 
nomlanishi 
14) 7,65 
mm
, 
«Parabellum» 
patroni
15) 7,65 
mm
, 
Fransiya to‘pponcha 
va to‘pponcha-
pulemetlari uchun 
patronlar
16) 8-
mm 
Nambu
(8-
mm 
patron 
Nambu) to‘ppon-
chasi patroni
Patronning uzunligi 
(mm)
 
29,3-29,5 30,17-30,34 31,7-31,8 
O‘QI
Boshchasining 
shakli 
Dumaloq, konussimon 
va yassi uchli 
Dumaloq uchli 
Dumaloq uchli 
Turi 
Qobiqli Qobiqli Qobiqli 
Yetakchi qism 
diametri (
mm
) 
7,76-7,83 7,84-7,86 8,11-8,14 
Uzunligi (
mm
) 
14,0-14,9 14,25-14,4 15,0-15,5 
Og‘irligi (
gr
) 
6,0-6,02 5,5-5,73 6,2-6,7 
Qobig‘ining 
materiali 
Tompak qoplamasi 
melxior (jez, po‘lat) 
Po‘lat 
Jez yoki melxior 
Aylana ariqcha
Yo‘q Yo‘q Yo‘q 
GILZASI
Shakli 
Butilkasimon Silindrsimon Butilkasimon 
O‘q bilan 
maxkamlanish usuli 
Mahkam o‘rnatish 
Mahkam o‘rnatish 
3 nuqtali kernlash 
Ekstraksiya uchun 
moslamasi 
Ariqcha Ariqcha Ariqcha 
Uzunligi 
(mm
) 
21,5 19,6-19,65 
21,4-21,55 
Tubining diametri 
(
mm
) 
9,87-9,95 8,50 10,5 
Og‘zining diametri 
(
mm
) 
8,83-8,4 8,35-8,50 
8,58-8,59 
Og‘irligi (gr) va 
materiali 
- 
Latun 
2,6- po‘lat 
3,05- jez 
4,6-4,7 Latun 
Ushbu patronlar 
uchun shtatli 
o‘qotar qurollar 
«Bordxart-Lyuger» 
(1900, 1902, 1904, 
1908-yil namunali) 
«Parabellum» 
to‘pponchalari, ayrim 
to‘pponcha-pulemetlar 
MAS mod. 1935A va 
1935S, Bergman mod. 
1897-yil namunali 
to‘pponchalar, 
MS mod. 1938-yil 
namunali to‘pponcha-
pulemyot 
Nambu, Smit i 
Vesson rusumli 
to‘pponchalar 

---

 416 
 
 
 
Patronning umumiy 
ko‘rinishi 
 
 
17) 9 
mm
 kalibrli to‘pponcha patroni
(Rossiya Federatsiyasi) 
Patronning 
nomlanishi 
17.1. Qo‘rg‘oshin 
o‘zakli 
17.2. Po‘lat o‘zakli 
17.3 Trasserlovchi 
o‘qli 
Patronning uzunligi 
(mm
) 
24,8-25,0 24,8-25,0 24,8-25,0 
O‘QI
Boshchasining 
shakli 
Yarim sferik 
Yarim sferik 
Yarim sferik 
Turi 
Qobiqli Qobiqli Qobiqli 
Yetakchi qism 
diametri (
mm
) 
9,22 – 9,27 
9,22 – 9,27 
9,22 – 9,27 
Uzunligi (
mm
) 
10 (11,0-11,5) 
12,35 
12,5 
Og‘irligi (
gr
) 
5,85-6,15 5,85-6,15 6,3 
Qobig‘ining 
materiali 
Tompak qoplamali 
po‘lat 
Tompak qoplamali 
po‘lat 
Tompak qoplamali 
po‘lat 
Aylana ariqcha
Yo‘q Yo‘q Yo‘q 
GILZASI
Shakli 
Silindrsimon Silindrsimon Silindrsimon 
O‘q bilan 
mahkamlanish usuli 
Mahkam o‘rnatish 
Mahkam o‘rnatish 
Mahkam o‘rnatish 
Ekstraksiya uchun 
moslamasi 
Ariqcha Ariqcha Ariqcha 
Uzunligi 
(mm
) 
17,76 17,76 17,76 
Tubining diametri 
(mm)
 
9,83-9,96 9,83-9,96 9,83-9,96 
Og‘zining diametri 
(mm)
 
10,0 10,0 10,0 
Og‘irligi (
gr)
 va 
materiali 
3,5-3,65 
Tompak qoplamali jez 
(po‘lat) 
3,5-3,65 
Tompak qoplamali jez 
(po‘lat) 
3,5-3,65 
Tompak qoplamali 
jez (po‘lat) 
Ushbu patronlar 
uchun shtatli 
o‘qotar qurollar 
Makarova (PM), Stechkina (APS), PA-63, P-64, RK-59, R-61 rusumli 
to‘pponchalar; PP-90, PP-93 «Kedr», «Kiparis» (OS-02, TKB-0217), 
PP «Karakurt», PP «Borz» («Volk») rusumli to‘pponcha-pulemetlar va 
boshqalar; R-92 rusumli revolver 

---

 417