Turkish Studies

Turkish Studies

 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 

Volume 6/1 Winter 2011 

yapraklı ormanlar Ruslar tarafından Türkçe adıyla tayga

38

 olarak bilinmektedir. Ayrıca bu ormanlar 

vahĢi  hayvanların  temel  yaĢam  alanıdır;  kahverengi  ayı,  kurt,  ren  geyiği,  vaĢak,  birçok  değerli 

kürke  sahip  hayvan;  sincap,  Amerikan  sincabı,  kokarca,  kır  sansarı,  samur  v.s.  güneye  doğru 

Tomsk (Tom) enlem dairesi civarı arazi kuraklaĢır iğne yapraklılar orman biraz daha geniĢ yapraklı 

ağaçlara dönüĢür ve ak kavak ağaçları ve huĢ ağaçları yer almaya baĢlar. Ayrıca bu bölge geniĢ düz 

ve ağaçsız bozkırın baĢlangıcını oluĢturur. Bu geleneksel ormanın bitiĢi ve bozkırın baĢlangıcı Batı 

Sibirya‟nın  güneydeki  tabii  sınırını  oluĢturmaktadır.  Bu  bölgeden  Afganistan  ve  Ġran‟a  kadar 

yaklaĢık 1000 mildir.

39

 

Batı Sibirya düzlüklerinin doğusu Orta Sibirya‟nın üst kısmı rakımı yaklaĢık 2000 fittir.

 40

 

Yenisey nehri kuzeye doğru Batı sınırını oluĢturmaktadır. Yenisey, Ob ve ĠrtiĢ debileriyle oldukça 

büyük  nehirlerdir.  AĢağı Tungus,  Tungus  ve  Angara  dağlarından çıkarak  doğudan  kuzey  yönüne 

doğru hızla düĢer, bu düĢüĢ 1300 fit boyunca devam eder. Yenisey‟in doğusundaki topraklar daima 

buzuldur ve bu durum geniĢleyerek bütün merkezi ve doğu Sibirya‟yı kucaklar. Ancak, çok kuru ve 

engebeli  olduğu  için  buradaki  tayga  çok  yoğun  ve  süreklidir,  tipik  bitki  örtüsü  ise  melez  çamdır. 

Merkezi  Sibirya‟nın  güney  doğu  toprakları  Baykal  gölünün  kıyılarına  kadar  uzanır.  Baykal  gölü 

400  mil  uzunluğu  30  mil  geniĢliği  ve  derinliğiyle  dünyanın  en  büyük  gölüdür. 300  kadar  akarsu 

göle giriĢ yapar, çıkıĢı sadece Angara nehriyledir ve bu nehir Yenisey‟in kollarının sadece biridir. 

Yenisey Sayan dağlarının 9800 fit yüksekliklerindeki buzullardan doğar. Bu dağlar yani Altaylar 

Merkezi  Sibirya‟nın  doğal  sınırlarını  Moğolistan  düzlüklerinden  ayırır.  Sadece  altı  mil  sonra 

Baykal gölünün kıyıları yükselir ve zirve yapar, Sibirya‟nın üçüncü büyük nehri Lena‟nın kaynağı 

da  bu dağlardır.  Bu  nehir tıpkı  diğerleri  gibi  kuzeye  doğru  akarak  Yakutistan‟a  uzanır  ve  Kuzey 

kutbunda buz denizine dökülür. 

41

 

Lena  ve  Baykal‟ın  doğusu  çam  ormanlıları  ve  meralarla  kaplıdır.  Baykal‟dan  itibaren 

Tablonoviy  ve  Ostonov  dağlarının  sınırları  Ohotsk  denizine  kadar  ulaĢmaktadır,  yükseklik 

ortalaması  tahmini  olarak  10.000  fittir.  Mançurya  ve  Moğolistan  boyunca  akan  Argun,  Onan  ve 

Selenge  nehirleri  etrafında  geniĢ  otlaklar  fıstık  çamı  ve  köknar  ağırlıklı  ormanlar  görülmektedir. 

Onan (ġilka) ve Argun nehirleri güney doğu Sibirya‟nın en büyük nehirleridir, Amur ise büyük bir 

S  çizerek  1.790  mil  kat  eder  ve  Sohalin  adalarının  karĢı  kıyısından  denize  ulaĢır.  Bu  bölgenin 

büyük bir bölümü merkezi Sibirya olarak aynı iklim ve bitki örtüsü özellikleri göstermektedir.

42

 

Amur‟un  orta  bölgesinde  yani  Ussuri  nehriyle  birleĢtiği  noktadan  itibaren  bugün 

Hoborovski  Ģehri  vardır  burada  çok  farklı  bir  bölge  baĢlar.  Bu  deniz  bölgesinin  iklimi

43

  yazları 

daha sıcaktır ve muson yağmurlarından etkilenir bu nedenle pasifikten çok fazla yağmur alır. Sonuç 

olarak  bu  bölgenin  bitki  örtüsü  Sibirya‟nın  genel  bitki  örtüsünden  çok  faklıdır.  Dağların  iğne 

yapraklı  ormanları  düĢük  rakımlara  doğru  uzayıp  gider.  MeĢe  akağaç,  ceviz,  leylak  en  fazla 

görünen  ağaçlardır.  Bu  ormanların  aralarında  geniĢ  otlaklar,  nehirler  boyunca  kamıĢlıklar  vardır, 

benekli geyikler, ayı ve kaplanlar ise yine bu bölgede bulunmaktadır.

44

 

                                                 

38

 

http://en.wikipedia.org/wiki/Taiga18 02 2011

; Tayga, (asıl kökeni 

Altayca

: tayγa; ormanla  kaplı dağa  verilen 

isim)  Yakutça  "orman"  sözcüğünden  gelir.  Bu  sözcük 

Ruslar

  tarafından  kuzey  yarımkürede,  özellikle 

Sibirya

'da 

tundranın

 bittiği yerlerde baĢlayan soğuk, bataklık ve 

ormanlık

 bölgeleri tanımlamak için 

Altay dili

 ġor lehçesinde tayγa 

kökenli  taĭgá  terimini  kullanılmıĢtır. 

Avrupa

  ve 

Kuzey  Amerika

'daki  buna  benzer  bölgeler  için  de  tayga  ismi 

kullanılmaya  baĢlanmıĢtır.  Ama  tayga  günümüz  kullanımında  artık  yalnızca  orman  anlamına  gelmez;  Kuzey 

Yarımkürede tundranın güneyinde oluĢmuĢ bir bitki örtüsü sınırının adıdır. 

39

 James Forsyth, a.g.e., s. 7; Naumov, a.g.e., s. 2 

40

 1 fit 0,3048 metreye eĢittir. (30,48 cm)  

41

 James Forsyth A History of the Siberia, s. 8.  

42

 James Forsyth, A History of the Siberia, s. 8. 

43

 Rusça bu terim primore Ģeklinde ifade edilmektedir. 

44

 James Forsyth, A History of the Siberia, s. 8. 

---

Türk Tarihi Açısından Sibirya’nın Kısa Tarihi (Başlangıçtan XVI. Yüzyıla Kadar)          1869