Turkistonda 1917 yilgi ijtimoiy-siyosiy o’zgarishlar, Turkistonda sovet hokimiyatining o’rnatilishi
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 2
002 O\'zbekiston tarixi Turkistonda sovetlar hokimiyatini majburiy- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Sho‘roi Islomiya» • «Ittifoqi muslimin» • «Sho‘roi Ulamo» • “al-Izoh” • “al-Isloh” • Turkiston komiteti
- Rossiyadagi Oktyabr to‘ntarishi hamda uning Turkiston o‘lkasiga ta’siri.
- “Dashnoq- sutyun”
|
Mavzu:Turkistonda sovetlar hokimiyatining majburiy tarzda o’rnatilishi hamda bolsheviklar diktaturasi O’zbekiston tarixi fani o’qituvchisi Islamova S. O’tilgan mavzuni takrorlash • «Sho‘roi Islomiya» • «Ittifoqi muslimin» • «Sho‘roi Ulamo» • “al-Izoh” • “al-Isloh” • Turkiston komiteti Turkistonda sovet hokimiyatining majburiy tarzda o‘rnatilishi hamda bolsheviklar diktaturasi • Rossiyadagi Oktyabr to‘ntarishi hamda uning Turkiston o‘lkasiga ta’siri. 1917-yil avgust oxiri – sentyabr boshlarida bolsheviklar Petrograd va Moskva Sovetlarida ko‘pchilikni egalladi hamda hokimiyatni bosib olish uchun qurolli to‘ntarishga tayyorgarlik ko‘rdi. 24-oktyabrdan 25-oktyabrga o‘tar kechasi qurollangan ishchilar, Petrograd garnizonining soldatlari va Bol- tiq flotining matroslari Qishki saroyga bostirib kirdi va majlis o‘tkazayotgan Muvaqqat hukumat a’zolarini qamoqqa oldi. Petrogradda ochilgan Butunros- siya Sovetlarining II syezdida bolsheviklar dastlab so‘l eserlar bilan hamkor- likda Muvaqqat hukumat ag‘darilganligini qo‘llab-quvvatlab, Tinchlik va yer to‘g‘risida dekretlar e’lon qildilar Bolsheviklar diktaturasi Vladimir Ilich Ulyanov (Lenin) boshchiligidagi hukumat – Xalq Komissar- lari Soveti (XKS)ni tuzdilar. Bolsheviklar Petrograd va Moskvada Muvaqqat hukumatga sodiq kuchlarning qarshiligini shafqatsiz bostirib, Rossiyaning muhim markaziy sanoat shaharlarida tezlik bilan o‘z hokimiyatlarini o‘rnatishdi. 1917-yil kuzida Turkistonda hokimiyatning bolsheviklar ta’siridagi Sovetlar qo‘liga o‘tishi uchun obyektiv shart-sharoit yo‘q edi, bolsheviklarning omma o‘rtasida ta’siri ham oz bo‘lgan. Bu yerda asosiy siyosiy kuchlar eserlar va milliy partiyalar edi. Biroq mana shunday murakkab siyosiy sharoitda Turkis- tondagi milliy siyosiy kuchlar va ularning yetakchilari bolsheviklarning kuchini yetarlicha baholamadi hamda unga qarshi kurashga birlasha olmadi. Toshkentda sovet hokimiyatining o‘rnatilishi hamda Turkiston o‘lka Xalq Komissarlari Sovetining tashkil qilinishi. Oktyabr to‘ntarishi haqidagi xabar 27-oktyabrda Toshkentga yetib kelgach, bolsheviklar va so‘l eserlar hokimiyatni zo‘ravonlik yo‘li bilan egallash uchun kurash boshladilar. Bolsheviklar va so‘l eserlarning Turkiston jadidlariga qarshi kurashi. Turkistonning kelgusi taqdiri hal qilinayotgan ana shu murakkab paytda bol- sheviklar va sovet hokimiyatiga munosabat masalasida musulmon aholining asosiy vakillari bo‘lgan “Sho‘roi Ulamo” hamda taraqqiyparvarlardan iborat Milliy Markaz (Kraymussovet) o‘rtasida kurash avjiga chiqib ketdi. “Sho‘roi Ulamo” tashkilotining Toshkent shu’basi yetakchilari (Sherali Lapin va b.) hokimiyatni zo‘ravonlik bilan egallagan bolsheviklarni qo‘llab-quvvatlashdi. Turkiston o‘lka musulmonlari Markaziy Kengashi (Milliy Markaz) bolshe- viklar bilan hamkorlik qilishga qarshi chiqdilar va noyabr oyi boshlarida Tosh- kentdan Qo‘qon shahriga ko‘chib o‘tib, Farg‘ona vodiysida o‘z faoliyatlarini kuchaytirdilar. “Sho‘roi Islomiya” tashkiloti ham bu paytda o‘z qarorgohini Qo‘qonga ko‘chirgan edi. • Turkiston o‘lkasi ishchi, soldat va dehqon deputatlari Sovetlarining favqulodda 1918-yil 19 – 26-yanvarda bo‘lib o‘tgan IV syezdida Turkiston Mux- toriyati hukumatini kuch bilan tugatishga qaror qilishdi. Turkiston o‘lka XKS 1918-yil 30-yanvar kuni harbiy harakatlarni boshladi. Turkiston bolsheviklari buning uchun qizil gvardiyachilardan tashqari armanlarning “Dashnoq- sutyun” partiyasi a’zolaridan tuzilgan qurolli drujinalardan ham keng foyda- landi. 30- yanvar kechqurun Toshkentdan yuborilgan dastlabki harbiy otryad- lar Skobelevdan Qo‘qonga to‘p va pulemyotlar bilan yetib keldi. 31- yanvar tushdan keyin jang harakatlari boshlandi. 15-fevralda esa shaharda yong‘inlar bo‘ldi. Turkiston muxtoriyati Ulug‘ Turkiston” gazetasi chuqur qayg‘u bilan xabar berganidek, “20- fevral Xo‘qand (Qo‘qon) tarixining eng dahshatli kuni edi. Armanilar ayricha faoliyat ko‘rsatganlar...” Gazetadagi ushbu maqola “Xo‘qand hozir o‘liklar shahri” degan dahshatli ibora bilan tugaydi. • O‘zingizni sinang! • Qishki saroyni egallagan kuchlar – bu ... • Vladimir Ulyanov – bu ... • F. Kolesov va Ye.Perfilevlar – bu ... • Muxtoriyatning ma’muriy markazi – bu... • Muxtoriyat Bosh vazirlari – bu ... Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2