Turkiy tillarni qiyosiy -tarixiy grammatikasi fanidan

1. Aniqlovchi xarakteridagi qurilmalar: Aliser yesegen yida tantanah ruh hukm surardi (Alisher yashagan uyda tantanali ruh hukm surardi); tat. bez soylesken kese "biz gaplashgan kishi".
2. To'ldiruvchi ko'rinishidagi birikmalar: olt. Budaqtakorukoturganm kordim (Butoqda burunduq o ‘tirganini ko'rdim).-dik sifatdoshi orqali shakllangan konstruksiyalar. 0 ‘g'uz guruhi tillarida -diq shaklli sifatdosh qurilmalari keng tarqalgan: Оguz ili kocin cekibyurumezdikyol barmit oyin tutub olturmadiqyurt barmit? ( 0 'g ‘uz eli ko'chin orqalab yurmagan yo’l bormi, chodirtikib o'tirmagan yurt bormi?) -dtk shaklli sifatdosh qurilmasi payt mazmunini ham ifodalaydi: turk. Tren geldikte biz onu gordiik (Poezd kelganida biz uni ko'rdik).-mis sifatdoshi orqali shakllangan konstruksiyalar. 0 ‘g'uz guruhi tillarida -gan,- diq shakllari bilan bir \il grammatik m a’no ifodalovchi -mis shaklli sifatdosh qurilmalari ham uchraydi: ozarb. Bayram ilan vurmus jdam lar kimi yerinden sicradi (Bayram i!on chaqqan odam kabi joyidan sakradi). Bu shakl yoqut tilida o ‘ziga xos tarzda ifodalanadi: Soduoccuyus olbuttorin kepse.te (Soduochchuyus hayvon ularniki ekanligini aytdi).-mis affiksi orqali hosil qilingan sifatdoshlar qadimgi turkiy tillarda ham mavjud bo4gan: tatar va o’zbek tillaridagi turmis, boshqird tilidagi yazmis so’zlari mis affiksi yordamida hosil qilingan.-acaq sifatdoshi orqali shakllangan konstruksiyalar. -acaq murakkab affiksi turkiy tillarda keyingi davrlarda shakllangan. Turkiy tillarning dastlabki taraqqiyoti davrida uchramaydi. -ctcaq shaklli sifatdosh qurilmalari ham aniqlovchi vazifasida keladi: tat. bezneij kaharmannar barasaq sehyer yiraq tilgel ide inde (Bizning qahramonlar borajak shahar uzoq emas); turkm. Onsotj ol dzyetcegini ozi biler (So‘ng u o‘zi nima qilajagini biladi). Ozarbayjon tilida bu shaklga sinonim tarzda -та qo‘shimchasi ishlatiladi: Onlar Solmazm yox olmasim teleb yedirler (Ular Solmazning yo‘q bo‘lishini talab etmoqdalar).
II. BOB TURKIY TILLARDA SO'Z BIRIKMASI VA GAPLAR