U. Abdalov, U. Xo‘jamuratov, X. Matkarimov, X. Matyaqubov 0 ‘zbekist0n tarixi

III  bosqich. 

Yakuniy 

qism

(10 daqiqa)

3.1.0 ‘quv  faoliyatiga  yakun  yasaydi. 

M ashg'ulot faollarini  rag‘batlantiradi. 

3.2.Keyingi  mustaqil  ish  vazifalarini  be­

radi.

3.1. Tinglaydilar.

3.2.Tinglaydilar 

va 

yozib oladilar.

I. 

Mustaqil  ish  materiallari  (o‘qituvchi  uchun) 

KIDARIYLAR, XIONIYLAR VA EFTALIYLAR DAVLATI, UNDAGI 

BOSHQARUV TIZIM I. IJTIM OIY-IQTISODIY  VA MADANIY  HAYOT

IV 

asr  o ‘rtalarida  Turon  o ik a sig a   shimoldan  ko‘chmanchi  xion  qabilalari- 

ning hujumi  boshlanadi.  Tarixda ular  xiyonit yoki  xioniylar nomi  bilan  tanilganlar. 

Xioniylarning  353-yil  So‘g ‘d  ustiga yurish  qilganliklari  rna’Ium.  Xioniylar  hukm- 

dori o ‘rta yoshlardagi tadbirkor va aqlli davlat arbobi Grumbat ismli  shaxs bo‘lgan. 

359-yil  xioniylar  o ‘z  ittifoqchilik  burchlariga  ko‘ra,  Shopur  II  bilan  Suriyaning 

Amida  (Umda)  shahri  uchun  b o ‘lgan jangida  qatnashishadi.  Bu jangda  Grumbat- 

ning o ‘g ‘li halok bo‘ladi.

Kidoriylar  xususidagi  asosiy  m a’lumotlar  Xitoyning  Beyshi  solnomasida 

ham da g ‘arb tarixchilaridan biri  Prisk Paniyskiy m a’lumotlarida uchraydi. Bu  m a’- 

lumotlarga  ko‘ra,  Kidoriylarning  yuyechjilar  hukmdori  Sidolo  yoki  tadqiqotchilar 

fikricha,  Kidor (ba’zan “K idara”)  IV  asrda hukmronlik qilgan.

Yaponiyalik  tadqiqotchi  K.Yenoki  braxmiy  yozuvidagi  bir  qator  “Kidara 

Kushon sha” deb  yozilgan tangalarni tadqiq  qilgan.  Bu taxminan  3 9 0 ^ 3 0 -y illarg a 

mansub  bo‘lib,  hind  tadqiqotchisi  A.Bivam ing  xulosasiga  ko‘ra  bunday  tangalar  2 

ta hokim tomonidan bir vaqtning o‘zida zarb etilgan. Yenokining fikricha, Kidoriy­

lar Tohariston  va Gandxami  412-437-yillar oralig‘ida  o‘z qoMlarida  birlashtirgan- 

lar.

Kidariylar masalasi nisbatan ancha kam o ‘rganilgan va tadqiqotlar davom et- 

tirilishi  kerak bo‘lgan  masaladir, chunki  yuqoridagi  m a’lumotlarni  (jumladan,  Hey-

---

shi)  keyinchalik  boshqa manbalar tilga olmaydi.  Hindistonga (456-yil)  ketib,  Gup­

ta  davlatini  bosib  olganlaridan  keyingi  kidoriylar  to ‘g‘risidagi  m a’lumotlar  ham 

deyarli  y o ‘q.  Faqatgina  ular  Hindistonda  75  yil  hukmronlik  qilganlari,  477-yil 

Gandxardan  Xitoyga  elchilar  yuborganliklari  m a’lum,  xolos.  B a’zi  tadqiqotchilar 

ularni  Sharqiy  Turkistondan  kirib  kelgan  kushonlar  qoldig‘i  deb  ham  tushuntirish 

berishadi.  Shuningdek,  kidoriylarning  O 'rta  Osiyoning  janubida  xiyoniylar  bilan 

birga  ittifoqchiligi  ham da ulam ing Eronga qarshi  birgalikdagi  harakatlari to ‘g ‘risi- 

da ham turli  taxmin va fikrlar mavjud.