Q FC VC TC AC Chegaraviy tannarx 10
100 000
180 000
11
87 000
12
16 500
93
20-MAVZU KORXONANING MOLIYAVIY NATIJALARI YALPI DAROMAD VA FOYDA Tadbirkorni harakatga undovchi sabablardan biri – bu foyda olishga
intilishdir. Foyda hajmi qanchalik katta bo‘lsa, bu tadbirkor uchun o‘z
ehtiyojlarini to‘laroq qondirish va faoliyatini yanada kengaytirishga imkon
yaratadi.
Tadbirkorlik foydasini aniqlash uchun yalpi daromad tushunchasini ham
farqlash kerak.
Yalpi daromad – mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish
natijasida olingan pul mablag‘lari miqdori.
Korxonalarda tovar va xizmatlarni sotishdan olingan yalpi daromad yal pi
tushum deb ham ataladi. Yalpi daromad (tushum)ni quyidagi formula bilan
ifodalash mumkin:
TR =
P ×
Q Bu yerda:
TR (total revenue) – mahsulotni sotishdan olingan yalpi daromad (tu-
shum);
P (price) – mahsulot narxi;
Q (quantity) – mahsulot miqdori.
Aytaylik, siz korxonangizda bir oy davomida 100 ming dona daftar
ishlab chiqardingiz. Har bir daftarning narxi 1 000 so‘m. Agar barcha daf
-
tarlar sotilgan taqdirda, korxonangizning bir oylik pul tushumi 100 mln.
so‘m (100 000 × 1000) ga teng bo‘ladi.
Biroq korxonaning pul tushumlari uning faoliyatining samaradorligiga
baho bera olmaydi. Chunki bu pul tushumlari qanday xarajatlar evaziga
olinganligini aks ettirmaydi. Shunga ko‘ra, pul tushumlarining xarajatlardan
ajratib olingan qismi – foyda muhim o‘rin tutadi. U quyidagicha aniqlanadi.
Pr =
TR –
TC Bu yerda:
Pr (profit) – foyda;
94
TR (total revenue) – mahsulotni sotishdan olingan yalpi daromad (tu-
shum);
TC
