U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Protsessor va kiritish/chiqarish qurilmalarini parallel ravishda 
ishlashi 
Kiritish/chiqarish qurilmalari va protsessorni parallel ravishda 
ishlashi mazkur qurilmaga tegishli kontroller va drayverni o‘zaro 
harakatda bo‘lish yo‘li bilan tashkil etiladi. Kontroller muntazam 
ravishda drayverdan qurilmaga chiqariladigan ma’lumotlar, hamda, bu 
ma’lumotlarga nisbatan qanday amallar bajarilish kerakligini 
bildiruvchi (masalan, ekranning ma’lum qismiga matn ko‘rinishda 
ma’lumotni chiqarish yoki diskning aniq sektoriga yozish) boshqaruv 
ko‘rsatmalarni qabul qiladi. Kontroller boshqaruvi ostida qurilma o‘z 
amallarini ma’lum bir vaqt davrida mustaqil tarzda, markaziy 
protsessor va OT tomonidan e’tibor talab qilmagan holda, bajarishi 
mumkin. Bu vaqt ko‘p omillarga bog‘liq – chiqarilayotgan 
ma’lumotlarning hajmi, qurilmaning ishlash tezligi va hokazo. Xatto 
eng oddiy, sodda funksiyalarni bajaradigan kontroller odatda 
protsessor tomonidan navbatdagi ko‘rsatmani olganidan keyin mazkur 
funksiyani bajarish uchun bir muncha ko‘p vaqt sarflaydi. Bunday 
xulosa murakkab kontrollerlarga nisbatan ham o‘rinli, chunki barcha 
kiritish/chiqarish qurilmaning, hatto eng katta tezlik bilan ishlaydigan, 
ishlash tezligi odatda protsessorning tezligidan sezilarli darajada past. 
Demak protsessor tomonidan buyruqlar berilishi o‘rtasidagi davrlarda 
kontrollerlar o‘z amallarini OT ga bog‘lanmagan holda bajaradi. OT 
ning 
kiritish/chiqarish 
kichik 
tizimidan 
“faqat” 
tegishli 
kontrollerlardan har bir drayverning unga keluvchi to‘xtatish 
signallarga javob berishning ma’qul vaqtini ta’minlagan holda, 
kompyuter tarkibiga kiritilgan barcha kiritish/chiqarish qurilmalarning 
drayverlarini ishga tushurish va vaqtinchalik to‘xtatish talab etiladi. 
Bunda protsessorning kiritish/chiqarishni ta’minlashga sarflaydigan 
vaqti foydalanuvchilar jarayonlari foydasiga minimallashtirilgan 
bo‘lishi lozim. Mazkur vazifa real vaqtda ishlaydigan tizimlarda 
jarayonlarni rejalashtirish/dispetcherlashtirishning klassik topshirig‘i 
deb hisoblanadi va odatda to‘xtatish bo‘yicha ko‘p darajali ustuvorlik 
sxema asosida hal etiladi. Javob berishning ma’qul darajasini 
ta’minlash uchun barcha drayverlar (yoki drayverlarning bir qismi) 
mazkur qurilmaga ruxsat berilgan javob berish vaqti va tegishli 
drayverni bajarish uchun jarayon sarflaydigan vaqtga ko‘ra bir nechta 

---

141 
ustuvor darajalar bo‘yicha taqsimlanadi. Ustuvorlik sxemasini amalga 
oshirish uchun, odatda OT ning to‘xtatishlar dispetcheri ishlatiladi.