Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
271 Qarabağ xanlığı . 1748-1805-ci illərdə müasir Azərbaycan ərazisində yer- ləçən Kür və Araz çayları arasındakı sahədə mövcud ol- muş feodal xanlıq. Digər Azərbaycan x anlıqları kimi, Sə - fəvi d ö v lə tinin süqutundan sonra yaranmış və Rusiya nın Qafqazı işğalı zamanı zəbt edilmişdir. Quba xanlığı. XVIII əsrin ortalarında yaranmış, Azərbaycan xanlıqla - rın dan biri. Quba xanlığı Azərbaycanın şimal - qərbində yerləşirdi. On sə kkizinci əsrin birinci yarısında indiki Quba, Dəvəçi, Qusar, Xaçmaz, Xızı və Siyəzən rayonlarının əra - zisi Quba xanlığı şəklində daxil idi. Əvvəlcə bu xanlığın mərkəzi Xudat şəhə ri idi, az sonra Quba xanı Hüseynə li Qubanı öz xanlığın mərkəzinə çevirdi və i qamətgahını oraya köçürdü. Şamaxı xanlığı . XVIII əsrdə indiki Azərbaycan ərazisində feodal dövlət olmuşdur. Şamaxı xanlığında ik ihakimiyyətlilik mövcud ol- muş dur. Bir hissəsində Məhəmməd Həsən xan, digər his- səsində isə Məhəmməd Səid və Ağası xan qardaşlarının hakimiyyəti mövcud idi. 1763- cü ildə Məhəmməd Sə id xan x anlığı birləşdirdi və onun mərkəzi Şamaxı şəhəri oldu. 1767-ci ildə Quba və Şəki xanlıqları Şamaxıya hücum et- di, onun zəbt edilmiş ərazisi onlar arasında bölüşdürüldü. 1790- cı ildə Şirvan xan ları hakimiyyətləri bərpa etdilər. Şəki xanlığı . P aytaxtı Nuxa (Şəki) şəhəri olmaqla, 1445-ci ildə ya- ran mışdır. Cənubi Azərbaycan ərazisin in xanlıqları. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 272 Ərdəbil xanlığı . Cənubi Azərbaycan ərazisində xanlıq. (XVIII yüzili iyin 40- cı illə ri-XIX yüzili yinin əvvəlləri). Ərazisi Talış, Qara- dağ, Təbriz, Marağa və Gilan xanlıqları ilə hüdudlanırdı. Mərkəzi Ərdəbil şəhəri idi. Marağa xanlığı . Cənubi Azərbaycan ərazisində xanlıq. (XVIII yüzili iyn 40- cı , XIX yüzili yin 20-ci illəri). Cənubdan Saqqız mahalı, şərqdən Miyanə, şimaldan Təbriz, qərbdən Urmiya gölü və Sulduz mahalı ilə hüdudlanırdı. Mərkəzi Marağa şəhəri idi. Maku xanlığı . Cənubi Azərbaycan ərazisində xanlıq. (XVIII yüzilin 40- cı -1922-ci il ləri ). Mərkəzi Maku şəhəri. Xoy, Qaradağ, Nax çıvan, İrəv an xanlıqları və Osmanlı imperiyası ilə hü - dudlanırdı. Qaradağ xanlığı . 1747-ci ildə yaranmış və Cənubi Azərbaycanda feodal dövlət olmuşdur. Mərkəzi Əhər şəhəri idi. Qərbdə n Xoy, Şərqdən Lənkə ran, cənubdan Təbriz və Ərdəbil xanlıqları ilə həmsərhəd idi. Sərab xanlığı . Cənubi Azərbaycan ərazisində xanlıq. (XVIII yüzilin 40- cı illəri -XIX yüzilin əvvəlləri). Ərazisi Ərdəbil, Qaradağ, Təbriz, Marağa xanlıqları və İraq la hüdudlanırdı. Mərkəzi Sərab şəhəri idi. ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 273 Tə briz xanlığı . M ərkəzi Təbriz şəhəri olmaqla Azərbaycan xanlıqların - dan biridir. Ən görkəmli xanlarından biri Əmir -Aslan Xan ol muşdur. Onun hakimiyyəti dövründə Təbriz xanlığı Ər - də bili, Xalxalı, Azərbaycanın cənub torpaqlarının bir his- sə sini tutmaqla sərhədlərini xeyli genişləndirdi. Lakin çox keçmədi ki, Təbriz xanlığı Fateh- Əli xan Əfşar tərəfindən ələ keçirildi , onun xanlığı n paytaxtına çevrildi. Təbriz xan- lığının idarə edilməsi Nəcəf -Qulu xana tapşırılır. Fateh- Əli xanın ölümündən sonra Təbriz xanlığı yenidən müstəqillik əldə edir. Urmiya xanlığı , (ingiliscə: Khanate of Urmia). XVIII əsrin ortaları -1768-1869-cu illər arasında, mərkəzi Urmiya şəhəri olmaqla, Cənubi Azərbaycanın qərbində yerləşmiş ən nüfuzlu xanlıqlardan biri olmuşdur. Xoy xanlığı . Cənubi Azərbaycan ərazisində xanlıq. (XVIII yüzilin or- ta ları - sonları). Mərkəzi Xoy şəhəri. Naxçıvan, Maku, Urmi- ya, Təbriz xanlıqları və Türkiyə ilə hüdudlanırdı. Azərbaycanın müasir tarixi Azərbaycan Demokratik Respublikası (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti) . 1918-1920 Azərbaycan Demokratik Respublikası ( Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti )- Yaxın Şərqdə ilk demokratik dövlə t, 27 may 1918-ci ildə Tiflis şəhərində Azərbaycan Milli Şu - ra sı tərəfindən yaradılması bəyan edilmişdir. İrəvan şəhəri və quberniya əraziləri güzəştə gedildikdən sonra, 1918-ci il mayın 28- də özünün müstəqilliyini elan edən Azər bay- El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 274 can Xalq Cümhuriyyətinin ərazisi 99908,86 kilometr təşkil edirdi. 13983,1 kilometr ərazi isə mübahisəli ərazi kimi qəbul olunaraq gələcək danışıqlar prosesində həll olun- ması nəzərdə tutulurdu. Azərbaycan Sovet Sosialist Re spublikası , (1920-1991). Azərbaycan Milli Hökuməti , (1945-1946). Azərbaycan Milli Hökümə ti, ( ingiliscə: Azerbaijan People's Government; rusca: Азербайджанское народ - ное правительство) ya 21 Azər Hərəkatı, 1945-ci ilin no- yabr ayından 1946- cı ilin noyabr ayına qədər Cənubi Azər baycanda fəaliyyət göstərmiş hökümə t. P aytaxtı Təb - riz şəhəri olmuşdur. Cəmi bir il mövcud olmasına və bila- vasitə Sovet İttifaqının İrana qarşı siyasi, ideoloji və hərbi müdaxiləsi nəticəsində yaranmasına baxmayaraq, tarixdə ilk dəfə Cənubi Azərbaycanda müstəqil müasir milli döv - lətçilik cəhdi göstərmişdir. Sovet ordusu İrandan çəkil dik- dən sonra, dekabr, 1946- cı ildə İran ordusunun hissələri Təb riz şəhərinə daxil olaraq bu hökümətin A varlığına son qoymuşlar. Müstəqil Azərbayc an, (18 oktyabr 1991-ci il). Hal-ha- zırda mövcud olan bu ölkədə yaşayırıq. ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 275 Dahil ə rin erm ə nil ə r haqqın da dedikl ə ri Ə mir Teymur, (Fateh- hökmdar): «E rm ə nil ə ri bir mill ə t kimi yer üzündə n silm ə diyim üçün g ə l ə c ə kd ə ya m ə ni alqışlayacaq, ya da l ə n ə tl ə y ə c ə kl ə r .» A,S.Puşkin , (rus şairi): «Sə n kölə s ə n, s ə n qorxaqsan, çünki s ə n erm ə nis ən.» Aleksandr Düma , (Fransız yazıçısı v ə s ə yyah): «E rm ə nil ə r h əmişə başqa din ə qulluq ed ə n hökmdarların hakimiyy ə ti altında olmuşlar. N ə tic ə d ə öz fikir v ə duy ğularını gizli saxlayan, hiyl ə g ə r v ə k ə l ə kbaz adamlara çevrilmiş l ər.» Qraf De Şole , ( Fransız s əyyahı): Erm ə nil ə rin yoxsulluq v ə ə zab- ə ziyy ə t çə km ə si m ə nd ə onlara qarşı böyük r ə hm oyatmasına baxmayaraq, onların haramzadalığı, k ə l ə kbaz lığı , o d ə r ə c ə d ə biabırçı, o q ə d ə r hidd ə tl ə ndirici idi ki, m ə n heç vaxt onlara bağlana bilm əzdim.» Adam Mets, (İsveç s əyyahı): «Də risi ağ qulların pisi erm ə - nil ə rdir. Abır -h əyaları yoxdur, oğurluqları olduqca m əş hurdur. Onlar yalnız d ə y ə n ə k v ə qorxu altında yaxşı işlə yirl ər.» « Qabusnam ə» : «E rm ə nil ə rin eybi: b ə dfel, kündə b ə d ə n, oğ - ru, gözügötürmə y ə n, bir ayağı qaçmaqda olan, ə mr ə baxma- yan, yersiz hay- küy salan, v əfasız, riyakar, söyüş söyə n, ürə yi xıltlı, ağasına düşmənçilikdir.» Tatsit: «Bu xalq (erm ə ni), ist ə r xasiyy ə tin ə , ist ə rs ə d ə coğ - rafi v ə ziyy ə tin ə görə q ə dimd ə n ikiüzlü v ə riyakardır. Bunlar daimi romalılara nifr ə td ə n, parfiyalılara is ə h ə s ə dd ə n az qala partlayırlar.» Musa Xorenatsi: "İndi olduğu kimi, keçmişdə d ə q ə dim hay- ların ağızdan - ağıza keçə n n əğmə l ə r ə h ə v ə sl ə ri olma yıb. Ona görə d ə k əmağıl, nadan v ə v əhşi adamlar haq qında danışmaq artıqdır." El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 276 An.N.Y.Marr. Erm ə ni xalqı kimi, erm ə ni dili d ə hibrit (calaq) dilidir.» Jemçuj nikov, (Yazıçı): «Qışqıra - qışqıra danışmaq bu xal- qın x ə st ə liyidir. Özgə mill ə tl ə ri d ə özlə rinin xeyrin ə qışqırmağa, yalan informasiya yaymağa c ə lb ed ə bilirl ər.» Olqa Smurnova, (Yazıçı): "Əgə r yuxuda erm ə ni görüb - sünüzsə , çox ehtiyatlı olun, bilin ki, sizi aldadacaqlar, v ə yaxud, siz ə x ə yan ə t ed ə c ə kl ə r." Alferd Kerte, (Alman s ə yyah ı): «Türklə rl ə iş görə nd ə sözlə danışmaq kifay ə tdir, müqavilə bağlamağa da ehtiyac yoxdur… Ə g ə r yunanla iş görmə k ist ə yirsinizs ə , müt l ə q müqavilə bağ la- yın, erm ə ni il ə bel ə bir fikriniz olarsa, onda heç bir s ə n ə dl əşmə aparmağın ə h ə miyy ə ti yoxdur, sad ə c ə şə r ə rast g ə l ə c ə ksiniz. Erm ə ni il ə rastlaşmaq t ə h lükə lidir, onu yuxuda görmə k d ə xeyir g ətirmir...» S ə di Şirazi , (Fars şairi): «E rm ə ni yer üzünün ilanı, in- sanlığın düşmənidir.» Vilson, (İngilis s ə yyah ı): «E rm ə nil ə r acgöz v ə tamahkar dır. Onlar ist ə nil ə n bir c ə f əngiyatı böyütmə k üzrə abırsız d ə r ə c ə d ə mahirdirl ə r v ə yalnız bunları özlə rind ə n başqalarına edirl ər.» Yaltaqlıq , tabe olma p ə rd ə si altında hökmranlıq etm ə k üçün edilir. (N. Çernışevski) . Yaltaqlıq cinay ə t üçün şə rait yaradır. (C. Gey, ingilis şairi) . Yalan z ə ifl ə rin daldalanacağı yeri v ə sığınacağıdır. (Fran- sua. Bekon, ingilis filosofu). Bir adamı h əmişə aldatmaq olar, b ə zi adamları müə yy ə n vaxt aldatmaq olar, lakin bütün xalqı daim aldatmaq olmaz. (Avraam Linkoln). ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 277 Dahil ə rin dahi fikirl ə ri İki şeyin əldən getmədən dəyərini təqdir etmək çətindir; sağlamlıq və gənclik. Həzrəti ƏLİ Məlumat elmi meydana gətirər, həyat isə müdrikliyi... Emman Kant Kompleks problemlərin sadə, asanca anlaşıla bilən amma səhv həlləri vardır. Kainatda ən çox olan iki şey var: Hidrogen və axmaqlıq Harlan Ellison Həyatda müvəffəqiyyətli olmaq üçün ağılsız görünməli, amma ağıllı olmalıyıq. Şarlu Lui Monteskyö Sadə bir insanın əlindən gələni edə bilməsi, ağıllı bir insanın tənbəlliyindən çox daha qiymətlidir. Baltasar Bracia Bir çiçəyin qoxusu nə isə, bir insanin şəxsiyyəti də odur. C. W. Shwab Heç səhv etməyən insan ümumiyyətlə heç bir şey etməz. E. J. Phelps Həqiqi dostluq saxtadan fərqsizdir, qiyməti ancaq əldən get- dikdən sonra aydın olar Golti El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 278 Bağlanmayan tək yara vicdan yarasıdır. Publius Cyrus Dünyada on növ insan var; ikilik sayı sistemini anlayanlar və anlamayanlar. Döyüş kimin haqlı olduğunu deyil kimin geriyə qalacağını təyin edər. Bertrand Russell Üç növ yalan vardır: yalan, qəhr olası yalan və statistika. Benjamin Disraeli Yalanlamaq və rədd etmək üçün oxuma. İnanmaq və hər şeyi qəbul etmək üçün də oxuma. Öyrənmək, müqayisə etmək və düşünmək üçün oxu! Francis Bacon. Həyat, yalnız qazanan nömrələrin göründüyü böyük bir piyangodur. Yaşamaq üçün bir "səbəb"-i olan, hər cür "necə"-lərə dözə bilər. Fridrix Nitşe Güc və səbr arasında seçmə vəziyyətində qalsan Səbr seç. Yüklə 7,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|