Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1985-ci ild ə Fransanın Marsel şə h ə rind ə erm
|
139 şır, qohumlar, dostlar bir-birinin evinə təbrikə ge dirlər. Gənc qızlar, oğlanlar məşəl yandırır, tonqal üstündən tul- la nır, evlərə papaq atır, qulaq falına çıxırlar. Küçədə də, qatarda da, məktəbdə də, idarə və müəssisələrdə də ha- mının dilində eyni sözlər səslənir: – Bayramınız mübarək! Novruz bayramı halallıq, təmizlik bayramıdır. Novruza bir ay qalmış adamlar dörd çərşənbə axşamını qeyd edir- lər. Bu çərşənbələrin hər biri insanların yaşaması, bütün həyatın varlığı üçün vacib olan dörd ünsürdən birinə– od, torpaq, su və havaya (yelə) həsr olunur. Bu da Novruzun dünyanın ən qədim, ən müdrik bayramlarından biri oldu- ğu nu göstərir. Bayram şənlikləri arasında ilin axır çər - şənbəsi çox təntənə ilə qeyd olunur. Novruz bayra mı zamanı məhəllələrdə, xüsusən də kənd yerlərində uşaqlar və gənclər qapı - qapı gəzib bay- ram payı toplayır, müxtəlif oyunlar keçirirlər. Novruzun bir bəzəyi də kosa və keçəldir. Onlar öz oyunları ilə uşaqlara sevinc gətirir, onları əyləndirirlər. Bu bayram zamanı olub- keçənlər də yad edilir, Vətən uğrunda canını fəda edənlə - rin uyuduğu Şəhidlər X iyabanından insan axınının ayağı kəsilmir. Bu əziz günlərdə heç kəs onları yad etməyi unut- mur. Novruz bayramı xalqımızın həyata nikbin baxışının, təbiə tin və insanlığın qələbəsinə inamının bayramıdır. İn - di yə qədər öz qüvvət li təsirini saxlayan bu el bayram ı məi - şətlə bağlı ən kütləvi xalq şənliklərindən biridir. Yurdumuza Novruz gəlir, bahar gəlir. Qaranquşların qa nadında, yavaş - yavaş qış yuxusundan oyanan torpağın rayihəsində, ağacların, gül - çiçəklərin tumurcuğunda gəlir xalqımızın Novruzu, yurdumuzun baharı. Bahar gəlir bizim azad ellərə, Mahnı qonur dodaqlara, dillərə. Parlaq günəş meydan açır güllərə, Qaranquşun müjdəsidir Novruzum! El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 140 B ə dnam qonşularımızın m ə krli siyas ə ti, torpaqlarımızın işğ al edilm ə si z ə minind ə ə vv ə lc ə d ə n hazırlanmış işğalçılıq planları 1981-1982-ci ilin yekunlarına görə Qubadlı rayonu k ə nd t ə s ərrüfatı m əhsullarının artımları sah ə sind ə o vaxtkı ittifaqda ə n yüksə k n ə tic ə y ə nail olan rayonlar sırasın da idi. Bu inkişaf rayonun bütün k ə ndl ə rinin, o cümlə d ə n, Tarovlu k ə ndinin sürə tli inkişafı üçün d ə gözə l perspek- tivl ə r açmışdı . Lakin b ə dnam qonşularımızın torpaq iddia- sı üzündə n c ə lb olduğumuz münaqişə k ə ndin quruculuq işlə rin ə ə ng ə l törə tdi, onu müharibə meydanına çevirdi. Erm ənistandakı az ərbaycanlılara qarşı kütlə vi t ə zyiql ə - rin yeni m ə rh ə l ə si 1960- cı ill ə rd ə başlanmışdı . Bu dövrdə erm ə ni m ə tbuat ın da milli hissl ə ri qızışdıran , az ə rbaycan lı - lara qarşı kin- küdurə t, nifr ə t hissl ə ri oyadan m ə qal ə v ə ki- tablar yaz mağa , kinofilml ə r çə km ə y ə başladılar. 1965-ci il aprelin 23-24 d ə Yerevan şə h ə rind ə « erm ə ni soyqırı - mının» ə lli illiyinin qeyd edilm ə si zamanı dördyüz minlik nümayiş ke çirilmə si, qisas almaq Qarabağa, Naxçıvana , Türk iy ə ə razil ə rin ə sahib olmaq şüarlarının ir ə li sürülmə si Erm ə nistanda az ərbaycanlılara qarşı kütlə vi t ə zyiql ə rin güc l ə nm ə sin ə s ə b ə b oldu. Bu t ə zyiql ə r n ə tic ə sind ə on minl ə rl ə az ə r baycanlı t ə dric ə n öz doğma yurdlarını t ə rk etm ə k m ə cburiyy ə tind ə qaldı. Yetmişinci ill ə rd ə erm ə nil ə rin az ərbaycanlılara qarşı düş m ənçilik t əbliğatı daha da genişlə nm ə y ə , açıq şə kil al- ma ğa başladı. Xarici ölkə l ə rd ə ki mill ətçi erm ə ni t əş ki latları is ə f ə aliyy ə tl ə rini xeyli genişlə ndirm ə y ə nail oldular. 1973 – cü ild ə n başla yaraq xarici ölkə l ə rd ə türklə r ə , az ə rbaycan- lara qarşı terror aktları v ə dıgə r zorakı t ə dbirl ə r h ə yata ke- çi rildi. Türk iy ə nin onlarla diplomatı gizli erm ə ni ordusunun üzvlə ri t ə r ə find ə n öldürüldü. Erm ə nistanda az ə rbaycan lı - lara qarşı gizli, planlı ölüm t ə dbirl ə ri icra olundu. ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 141 1979-cu il sentyabrın 3-6 da erm ə nil ə r Parisd ə konqres keçirdilə r. Bu konqresd ə « Asala » adlanan terror t əşkilatı, Oarabağa Yardım C ə miyy ə ti v ə on altı siyasi t əşkilat işti - rak edirdi. Bu tarixd ə Dünya erm ə nil ə rinin Birinçi Konqresi adı il ə qeyd olunur. Bu konqresd ə Sovet Erm ə nistan ı nda erm ə nil ə rin mübarizə si, Qarabağ m ə s ə l ə si v ə s. bar ə d ə uydurma « probleml ə r » müzakirə edildi. 1983 –cü ild ə Lo- zanna şə h ə rind ə Dünya Erm ə nil ə rinin İ kinci Konqresi ke- çi rildi. Bu Konqresd ə Sovet Erm ənistanından g ə l ə n « H nçaq» , «Daşnakstyun» v ə dig ə r terrorcu t əş kilatlar t ə msil olunmuşdular. Qarabağa Yardım C ə miyy ə tinin d ə iş tirak etdiyi bu Konqresd ə Sovet Erm ənistanını n iyirmi doqquz min kvadrat kilometrlik ə razisinin ona azlıq etdiyi müzakirə olundu v ə onun ə razil ə rinin genişlə ndirilm ə si uğ - runda mübarizə kompaniyaları aparılmasina q ə rar verildi. 1985-ci il, iyunun 13-d ə Fransanın Serv şə h ə rind ə Dünya Erm ə nil ə rinin Üçü n cü Konqresi toplandı. Bu Konqresd ə Az ə rbaycanda erm ə nil ə rin sıx ya şadıqları ə razil ə rin Erm ə - nistana verilm ə si bar ə d ə q ə rar q ə bul edildi. 1985-ci ild ə Fransanın Marsel şə h ə rind ə erm ə ni mill ətçilə rinin toplantısı keçirildi. Burada Sovet İtti - fa qında yeni hakimiyy ə t ə g ə l ə n Qorba çovdan erm ə - ni m ə s ə l ə sinin h ə llind ə istifad ə etm ə k yolları mü - zakir ə edildi. Yeni r ə hb ə rliyin erm ə ni m ə s ə l ə sin ə diqq ə t göstə r ə c ə yi açıqca qeyd edildi. Bu toplan- tıda Qarabağda yaşayan erm ə nil ə rin mübarizə y ə hazırlanmasına, t əbliğatın daha da güclə ndirilm ə - sin ə q ə rar verildi. 1987-ci il noyabr ayında Moskva şə h ə rind ə erm ə ni q ə - birstanlığında keçirilə n toplantı da m ə hz 1985-ci il yığın ca- ğın da q ə bul edilmiş q ərarın icrası il ə bağlı idi. Bu toplan- tıya daha çox erm ə ni kils ə l ə rinin keşişlə ri yığışmışdılar. Burada «Qarabağ bizimdir, biz torp aqlarımızı geri ist ə yi- rik! » t ə l ə bi ir ə li sürüldü v ə bununla da Qarabağın ilhaq edilm ə si uğrunda h ə r əkatın yeni dövrü başlandı. M ə hz El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 142 bundan sonra ə vv ə lc ə d ə n hazırlanmış plana uyğun şə kil- d ə Yerevanda erm ə ni terror t əşkilatlarının mill ətçi fanatik- l ə rind ə n v ə daşna kstyun partiyasının nümayə nd ə l ə rind ə n ibar ə t «Qarabağ komit ə si » , Dağlıq Qarabağda is ə « Krunk » t əşkilatı yaradıldı. Onlar ABŞ -da « Erm ə ni As- samb leyası»nı formalaşdırdılar. ABŞ senatında ciddi işlə r aparan forumun ə sas m ə qs ə di Amerika-Sovet danışıql a- rın da erm ə ni ist ə kl ə rinin h ə yata keçirilmə sin ə çalış maq- dan ibar ə t idi. 1987-1988-ci ill ə rd ə Sovet hökümə ti r ə hb ə rliyinin ə lin- d ə kifay ə t q ə d ə r m ə lumat olsa da, erm ə ni terror v ə sepa- ratçı aktlarının qarşısının dövlə t s ə viyy ə sind ə alınmasına c ə hd göstə rilm ə di. 1988-ci ild ə Erm ə nistan hökumə ti yeni- d ə n C ə nubi Qafqazı ə l ə keçirmə k üçün uydurma «Dağlıq Qarabağ» problemini ortaya atdı. Az ə rbaycan hökumə ti Erm ənistanın bu h ə r ə k ə tl ə rin ə qarşı ə m ə li t ə dbirl ə r ə v ə zi- n ə , passivlik v ə laqeydlik nümayiş etdirirdi. 1988-ci ilin fev ralında Xank ə ndind ə erm ə nil ə r t ə r ə find ə n toplanılan mitinqd ə n sonra, Erm ə nistan SSRİ ə razisind ə 185 k ə nd- d ə n v ə başqa yaşayış m ə nt ə q ə l ə rind ə n yaşayan iki yüz otuz min az ərbaycanlı öz d ə d ə -baba yurdlarında etnik t ə - mizl ə nm ə y ə v ə deportasiyaya m ə ruz qaldı. Döyülüb - sö - yülə n, t ə hqir edil ə n az ərbaycanlıların bir qismi Tarovlu k ə ndind ə n keçdi. Bu hadis ə l ə rd ə n sonra erm ə ni t ə ca vüz - karları Qubadlı ratonunun strateji m ə nt ə q ə l ə rind ə n biri olan Tarovlu v ə dig ə r ə traf k ə ndl ə r ə qarşı terror aktları v ə t ə xribatlar törə tm ə y ə başladılar. Erm ə nil ə rin ə sas m ə qs ə di Qubadlı rayonu vasit ə sil ə Erm ə nistan il ə Dağlıq Qarabağ arasında keçid yaratmaq, silah-sursat daşımaqla öz çirkin niyy ə tl ə rini h ə yata keçir - m ə k idi. 1989-cu ilin sentyabr ay ında sovet qoşunlarının zirehli texnikalarının kömə yi il ə Gorus istiqam ə tind ə n « V ə - li düzü» yolu il ə 150-160 avtomobild ə n ibar ə t maşın kar- va nının Qubadlı ə razisin ə yaxınlaşdığı x ə b ə ri verildi. Bu x ə b ə ri eşidə n ə traf k ə ndl ə rin ə halisi (Tarovlu, Çardaxlı , ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 143 X ə l ə c, Ə yin, Novlu v ə s.) maşın karvanının yolunu s ə r- h ə dd ə k ə sdi v ə Xank ə ndi şə h ə rin ə maşın karvanını bu- raxmadı. 1989-ci ilin avqust ayında Sabirabad rayonundan ə lli n ə f ə r ə yaxın canlı qüvvə quş tüfə ngi il ə Tarovlu k ə ndin ə kömə k m ə qs ə dil ə göndə rilmi şdi. K ə nd camaatının m ə s- l ə h ə til ə h ə r ev ə iki- üç n ə f ə r döyüşçü yerl əşdirilmişdi. On gündə n sonra onlar s ə kkiz otaqdan ibar ə t ikim ə rt ə b ə li bi- naya köçürüldü l ə r. Yerli ə hali onlara ə rzaq m əhsulları c ə h ə td ə n h ə r cürə kömə klik göstə rirdi. D ə st ə nin komandiri Yaqub b ə y idi. 1989 – cu il martın 21-d ə Qubadlıların xoş bayramsaya- ğı ə hval- rühiyyə sini erm ə nil ə r ə göstə rm ə k üçün Qarağac bulağının yuxarı başında– Tarovluya aşırımda ə lli-alt mış avtoşində n ibar ə t Novruz Tonqalı t əşkil edildi. Xalqımız erm ə nil ə r ə qarşı h ə m mübarizə y ə , h ə m d ə müharibə y ə t ə klikd ə hazır idi. N aşı siyaçətçilə rimiz, bir d ə sat qın la rı - mız olmasaydı. .. 1989-cu ilin dekabrın da özünümüda fi ə d ə st ə l ə rinln t ə - şə b büsü il ə c ə bh əçilə rin v ə Yaşar Quluyevin mühə ndis z əkası il ə içə risind ə partlayıcı madd ə l ə r doldurulmuş çu - ğun aftafa m ə rmil ə ri düzə ltdil ə r. Onu mançanaqla müə y- y ə n m ə saf ə y ə atmaq olurdu. Bu m ə rmi ilk d ə f ə Qafanın Zeyv ə k ə ndinin fermasına atıldı v ə uğurlu n ə tic ə ə ld ə edil- di. 1990-ci ilin aprel ayının 9-da Qu badlı rayonunun « V ə li düzü» sah ə sind ə yerl əşə n « Sovet Az ərbaycanı» kolxozu- na m ə xsus mal fermasında dinc sakinl ə r erm ə ni silahlıları t ə r ə find ə n at əşə tutulmuş , n ə tic ə d ə Tarovlu k ə nd sakini H ə s ə nov Şirzad Nüsrə t oğlu şə hid olmuş , kolxoz s ə dri Mehdiyev Nümayiş v ə kolxozun partiya katibi-Mehrili k ə nd sakini Eyvazov Telman yaralanmışdı . Mütə madi olaraq Erm ə nistan ə razisind ə Qubadlı rayo- nunun s ə rh ə dd ə yerl əşə n Ə liqulu uşağı, M ə likm ə h ə mm ə d- li, Seytas, Eyvazlı, Q ə dili, Davudlu, Novlu, Yuxarı Cibikli, Ə yin, Çardaxlı, Tarovlu, F ə rcan, G öyyal, Saldaş, Çə r ə li |