Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (050) 336 34 68 (018) 658 23 20 Elektron ünvan: eyvazov_1956@mail.ru
|
Elşad Eyvazov Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların əziz xatirələrinə ithaf edilir. Sumqayıt - 2015 El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 2 Redaktor: Hüseyn Şərifov tarixçi Elşad Eyvazov “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” Sumqayıt, «Azəri» nəşriyyatı, 2015, 296 səhifə. «Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum» adıyla qələmə aldığım bu kitab Azərbaycanın qərb bölgəsində yerləşən Qubadlı rayonunun adı çəkilən kəndində yaşayan insanların həyatından, keçmiş tarixindən, insanların üz tutduğu inanc yerlərindən, düşmənə qarşı mübarizə aparmış oğullarının tarixi qəhrəmanlığından bəhs edir. Kitabda kənd- də qədim zamanlarda yaşamış nəsillərdən, onların törəmələrindən, ta- nınmış zəhmət adamlarından və ziyalı şəxslərindən məlumat ətraflı verilir. Kitabın araya-ərsəyə gəlməsində kənd sakinləri-Şəkərəliyev Xasay Ağakişi oğlu, Qədimalıyev Çərkəz Qulu oğlu, Eyvazov Maqsud Əli oğlu, Şahbazov Oqtay Ziyadxan oğlu, Qədimalıyev Bəkir Salman oğ- lu, Qədimalıyev Nemət Quluhüseyn oğlu, Məmmədov Xəlil Bayram oğlu, Cavadov İnqilab Qaytaran oğlu, Şahbazov Oruc İsrafil oğlu, Şahbazov Şamil Oktay oğlu, Şahbazov Vüqar Həsənalı oğlu və digər belə şəxslərə kənd haqqında dəyərli məlumatlar verdiklərinə görə dərin minnətdarlığımızı bildiririk. Kitab ingilis və rus dillərinə təcrümə edilərək çap olunacaq. Güman edirəm ki, kitab kütləvi şəkildə çap olunandan sonra oxu- cularım da müəllifə fikirlərini bildirəcəklər. Tel: (050) 336 34 68 (018) 658 23 20 Elektron ünvan: eyvazov_1956@mail.ru M D 09 413 363 525000 “Azəri” няшриййаты, 2015 ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 3 «Tarixi təhrif etmək olmaz. Tarixdə hər şeyin öz yeri vardır. O nə sizdən, nə bizdən, nə də heç kəsdən asılı deyildir. Tarix obyektiv bir prosesdir. Bu obyektiv prosesə təsir etmək, müəyyən vaxt- larda onu zəiflətmək, gücləndirmək, məcrasından çıxarmaq olar. Müxtəlif hallar ola bilər. Amma bu obyektiv prosesi dayandırmaq və ona ciddi təsir göstərmək mümkün deyildir. Bu, tarixdir.» HEYDƏR ƏLİYEV, Dünya azərbaycanlılarının Ümummilli lideri El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 4 *** “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” kitabının ə lyaz- ma sını oxumazdan ə vv əl düşündüm ki, görə s ə n ə lyazma n ə d ə n b əhs edir. Əlyazmanı oxuduqda Azə rbaycan xal qı - nın Ümum milli lideri Heyd ər Əliyevin kə lamla rının bi rind ə de yildiyi fikiri xatırladım. “Xalq gə r ək daim öz kökünü xa - tırlasın”. Bu k ə lama istinad ed ə r ək düşünürəm ki, indi atılan hə r han sı addım minillik inkişaf meyllə rin ə uyuşmasa uğur gə - tir ə bilm ə z. Adı çə kil ən kitabın əlyazması ilə tanış olduqca Qubadlı rayonunda n ə h əng dağlardan olan Hərtiz dağından Zə n- g ə zura baxark ən Tarovlu dağlarından olan Kərt dağının zirv əsinin çox aydın görüntülə ri x əyal olaraq gözümün qa - bağında bir anlıqda canlandı. Mə n Tarovlu k əndinin gözə l iqlimi il ə tanışam. Sıx meşə lik v ə gözəl çə m ə nlikl ə ri var. Tarovlu k ə ndi strateji c ə h ə td ə n v ə relyefin ə görə ə n ə l- ve rişli müdafiə qabiliyy ə ti olan q ə dim Az ə rbaycan torpa- ğıdır. Tarovlu kə ndin ə aid olan torpaqlar zaman-zaman erm ə nil ə rin t ə cav üzünə v ə işğalına məruz qalmışdır. Qubadlı rayonunun kə ndl əri arasında tə k Tarovlu k ə n- didir ki, ə razisinin bir hiss ə si Erm ənistan Respublikası, di - g ə r t ə r ə fi is ə Qubadlı rayonunun mə rk ə zind ə n axan B ə r- güşad çayı ilə h ə ms ə rh ə ddir. K əndin bu gözə l qeyri adi dilb ər guşə sind ə z ə hm ətkeş v ə elm xadiml əri yetişmişdir. SSRİ dövründə Az ə rbaycan Respublikasında ilk olaraq tikinti materialları Nazirliyində V.İ.Lenin ordeni alan, Qubadlı rayon üzrə ilk d ə f ə SSRİ - nin ə m ə kdar s ə m ə r ə l əşdiricisi, Azə rbaycan Res publikası - ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 5 nın ə m ə k dar mühə ndisi v ə Fizika-Riyaziyyat elml ə ri dok- toru professor bu dilb ər guşə d ə dünyaya gəlmişlə r.... Elşad Eyvazov bu kitabı qə l ə m ə alark ən öz xarakterini özü də bilm ə d ə n biruz ə verir. M ən Elşad Eyvazovu dövlə t ə, Dövlətçiliyə v ə mill ə t ə sa diq olmasının bir daha şahidi oldum. D oğma tor paqla- rından müvə ə ti olaraq m ə cburiyy ət qarşısında 21 ild ə n ar tıq ayrılmasına baxmayaraq o, torpaqları unutmur , g ə l ə - c ə k n ə sill ə r ə yurd yerl ə ri bar ə d ə m ə lumat verir . Müəllif öz d ə sti x ə ttin ə sadiqdir. K ə nd h əyatını, doğma tə bi ə ti, Ta- rovlunun t ə krar əmiz gö z ə llikl əri kitab boyu oxucuya çatdı - rır. Tarovlu k ə ndinin ə halisi daim erm ə nil ə r ə s ə rt cavablar vermişdir. Lakin 1993 - cü ildəki köçkünlük, rayon ə halisinin m ə c bur doğma yurd -yuvas ını tə rk etm ə si s ə b ə bi erm ə ni- l ə rin xaricd ə n d ə st ək aldıqları havadarlarının kömə yi sa- y ə sind ə baş tutdu. Tarovlular k ə nd ə razisini zaman-zaman erm ə nil ə rin bas qınlarından müdafiə ed ə rk ə n ə n c ə ngav ər oğlanlarını şəhid vermişlər. Allah bütün şə hidl ə rimiz ə r ə hm ə t etsin! Tarix ə n m əskunlaşmanın əsas şə rti t əbii şə rait hesab olunur. T ə bi ə ti il ə seçilə n Tarovlu k ə ndi ə razisind ə bu c ə - h ə td ən bütün amillər vardır. Təbii sığınacaqlar, yabanı meyv ə l ə rl ə z əngin meşə l ə r, saf sulu bulaqlar b ə r ə k ə tli tor- paq lar, dağ, meşə v ə çöllə rinin fauna v ə florası, mülayim iq lim şə raiti ə halini ilkin m əskunlaşmasını şə rtl ə ndir ə n amill ə rd ə ndir. Bel ə əlverişli şə raiti olan ə razi bu yerl ə r ə göz dikə nl ə rin n ə z ə rind ə n k ənarda qalmamışdır. Tarovlular özlə rin ə v ə t ə n seçdikləri bu torpaqları yağı t əcavüzündən qoruyaraq abadlaşdırmış, yeni nə sill ə r ə El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 6 ə man ət kimi ötürmüşdülər. Tarovlu Qubadlı rayonunun çox az kə ndl ə rind ə n biri idi ki, k ə nd əhalisi çox şaxə li- mal darlıq, qoyunçuluq, üzümçülük, tütünçülük, taxılçılıq v ə meyv əçilik ilə m əşğul olurdular. Tarovlu camaatı ə m ə ksev ərdir. Onlar köçkünlük döv - rün d ə , nec ə dey ə rl ə r, ə ll ə rini- ə ll ərinin üstünə qoyub otur- ma mışlar. Dövlə t t ə r ə find ə n veril ə n iqtisadi aza dlıqlardan istifad ə ed ə r ə k gec ə - gündüz zə hm ə tl ə çalışmış və özlə ri- n ə güzaran qurmuşlar. Onlar çətin dövrlə rd ə mümkün qə - d ər dövlə t ə yük olmamaq üçün ə ll ə rind ə n g ə l ən işdə n ya- rarlanaraq ail ə l ərini dolandırmışlar. Inanırıq ki, Pre zident İlham Əliyev cənablarının torpaqlarımızın işğaldan azad edilm ə si istiqam ə tind ə ki siyas əti öz nə tic ə sini ver ə c ə kdir. Soy daşlarımız möhkə m ə mindil ə r ki, Az ərbaycanın ə razi bütövlüyünü n t ə min edilm ə si say ə sind ə ölkə başçımızın siyas ə ti tezlikl ə gerçə kl əşə c ək, yüzminlə rl ə qaçqın və köç - künümüz doğma yurd–yuvalarına dönə c ə kl ə r. Ina nın ki, bu h ə sr ə t d ə bir gün bit ə c ə k! İnanıram ki, Elşad Eyvazov tə r ə find ə n q ə l ə m ə alınan “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlu m ” kitabının əlyazması tezlikl ə ə rs ə y ə g ə l ə c ək, Qubadlı rayonunun digə r k ə ndl ə - rind ə olan yazarlarımızı hə v ə sl ə ndir ə c ə k, onlara müvə q- q ə ti t ə rk etdikl əri obalarımızın tarixini araşdırmağa örnə k olacaqdır. Malik Xızır oğlu İsaqov, Qubadlı rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 7 *** “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” kitabının ə l yazma sını oxu dum. İlk baxışda düşündüm ki, mə nim uzun ill ər tanıdığım ziyalı , şə h ə r ictimaiyy əti arasında xüsusi n üfuz sahibi olan Elşad Ey vazov, y əqin yaxşı müə llim, icti- maiyy ə t çi, uzun müddət şə h ə rd ə r ə hb ə r v ə zif ə l ə rd ə iş l ə - y ə n, v ə t ə n ə , Qubad lıya bağlı olan bu insan , görə s ən öz q ə l bini bu kitabda aça bilə c ə kmi? B ə li, gözlədiyimi gördüm: Müə llif h ə l ə Sumqayıt şə h ə r Xalq Deputatları S ove- tinin depu tatı olar k ən bütövlükdə Az ərbaycana bağlılığı və V ə t ə nini sevm əsinin şahidi olmuşdum. Güman edirə m ki, ə rs ə y ə g ə l ə c ə k bu kitab oxucular t ə r ə find ə n b ə y ə nil ə c ə k v ə orada olan h ə qiq ə tl ə r g ə l ə c ə k n ə sill ə r ə çatdirila caq dır. Kitabın əlyazmasını oxuduqca müə llifd ə elin ə , oba sı - na olan h ə sr ə t, sanki susuzluqdan cadar- cadar olmuş tor - paq sah əsini xatırladır. “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” kitabının ə l yaz- ması Azə rbaycan ə razil ə rin ə qarşı ermə ni mill ətçilə ri t ə r ə - find ə n ir əli sürülə n ərazi iddialarına tutarlı cavabdır. Əl - yazmada vaxtil ə çar Rusiyası tə r ə find ən müxtə lif yerl ə r- d ən köçürülmüş və ə razil ə rimizd ə m ə skunla şdırılmış er - m ə nil ə rin, za man keçdikcə x ə yan ə tl əri, yaltaqlığı, ikiüzlü - l ü y ü öz ə ksini tap mışdır. Tarixi faktlar əsasında yazılmış kitabın əlyazmasında v ə t ənimizin kiçik bir ə razisind ə q ədim zamanlardan yaşa - yan n ə sill ərin indiki dövrə q ə d ə r ad ə t- ə n ə n ə l ə ri, m əşğuliy - y ə ti, v ə t ə np ə rv ərliyi tam dolğun şə kild ə oxucuya m ə har ə t- l ə çatdırılır. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 8 Güman edirə m ki, g ə l ə c ə k n ə sil kitabdan kifay ə t q ə - d ə r b ə hr ə l ə n ə c əkdir. İnanıram ki, Elşad Eyvazovun qə l ə - m ə al dığı “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” kitabının ə lyazma sı kitab şə klind ə n əşr olunacaq, yayılacaq, oxucu küt l ə si t ə r ə find ə n r əğbə tl ə qarşılanacaqdır. Yaxşı olardı ki, bu sə pkid ə olan kitablar Respublika- mızın kə nd v ə şə h ə rl əri haqqında yazılaydı. Bu tarixdir. Tarixi is ə insanlar g ə l ə c ə k n ə sill ə r ə çatdırır. H ə r birimiz ə yaxşı mə lumdur ki, erm ə nil ə r zaman-za- man Az ərbaycan torpaqlarının yer adlarını, adə t- ə n ə n ə l ə - rini, milli musiqi v ə m ə tb əxini müxtəlif adlar altında sax ta- laşdıraraq “özlə rin ə aid olduğunu iddia etmə y ə c ə hd edir- l ər”. M ə n ə min ə m ki, işğal olunmuş bütün torpaqlarımızla b ə rab ər Tarovlu torpaqları da cənab Prezidentimiz İlham Ə liye vin uğurlu siyasə ti n ə tic ə sind ə tezlikl ə geri qaytarı - lacaq. Onda bütün t arovlular bu kitabı bir daha oxuyaraq əyani şə kild ə h əmin yer adları və m ə zar ları hə sr ət işığını söndür m ə k m ə qs ə di il ə ziyar ə t ed ə c ə kl ə r. Tarixi h ə qiq ə tl əri özündə ə ks etdirm ə kl ə yanaşı ə rs ə - y ə g ə l ə c ə k bu kitab g ə ncl ə rimizin milli ruhda t ə rbiy ə olun- ma sı üçün ən gözə l vasit ə l ə rd ə n biridir. H ə s ə n Sadıqov, Sumqayıt Dövlə t Universitetinin F ə ls ə f ə üzrə elml ə r doktoru, professor ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 9 *** V ə t ə n h ə sr əti, yurd yanğısı, torpaq harayı içini göyüm - gö - yüm göynədir müə llifin. D ə rdi m ə nd ə , D ə rd n ə f ə s d ə rdi m ə nd ə . Heç yanda axtarmayın Axtarın də rdi m ə nd ə . Respublikamızın ən gözəl guşə l ə rind ən olan, bağ -ba ğat la rı, buz bulaqları, yarpızlı də r ə l əri, uca dağları, yaşıl tə p ə l ə ri, Ta- rovlu, Qanlıyurd, Qanlıbel kimi allı - güllü yaylaqları, mü q ə dd ə s ocaq ları, pirləri, ruhları öz elində q ə rib-q ə rib g ə z ən ulularımızın m əzarları, Hə k ə ri v ə B ərgüşad kimi coşğun çayları, perik düş - müş yurddaşlarını, soydaşlarını intizarla göz l ə y ən, başına mü - sib ə tl ə r g ə l ə n, igidl əri naşı güllə sin ə tuş olan Qubadlı!... Elşad Eyvazovun “Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum” ki ta bı - nın əl yazmasını və r ə ql ə dim. Kitab yurd nisgilind ə n, el h ə sr ə tin- d ən itkinlik harayından qopub. Etnoqrafiliyi baxımından da yüz - l ə rl ə elmi-t ədqiqat işindən artıqdır. Kitab qu ru, soyuq v ə iste- dad sız professor üslubu ilə yazılmayıb, eşq ilə , ədasız, təbii, şi - rin el diliyl ə yazılıb. Elşad müə llim t ə kc ə erm əni talanının yaralarından, qaçqın - lıq, köçkünlük qübarından bə hs el əmir, onda kitab özün d ə n ə k- sik olardı. Zə ng əzur üçün doğulub, boya - başa çatdıqda doğma k ə n di Tarovlu üçün içi göynə y ən müəllif “Azə rbay can” deyib ağ - layır ə slind ə. Buna görə d ə kitab özündə özün d ən artığı daşıyır. Bil ə yimizd ən tutub bizi bütün Zə ng əzurun dağlarına çıxardır müə llif. Göz yaşı axıtmaq mə nc ə ə b ə sdir. Edil ə n sit ə ml ə r yurduma q ə sddir. Z ə ng əzur sağdırsa o mə n ə b ə sdir... Günəş parçasıdır, nurdur Zə ng ə zur. Dağ ucalığından açılan doğma mə nz ə r ə l ər ürə yimizi riqq ə t ə g ə tirir, n ə l ə ri itirdiyimizi d ə rk edirik. Ə limizd ə n tutub bizi talel ə rd ən keçirir, qeyrət ucalığından itir - dikl ə rimiz ə baxmağa məcbur edir müəllif. “Dünyaya sığ mayan insan v ə t ə n ə sığar” deyib ulularımız. Dünyaya sığ ma yan dün - El şad Eyvazov_____________________ ______________________ Yüklə 7,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|