Üç dağ qoynunda yatan Tarovlum Kitab, dünyasını dəyişmiş tarovluların
Yüklə 7,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əkin sahəsi
- Şillan kolu
|
Ağ yal El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 40 Tarovluda yer adları Götürgə–Qubadlı - çayzə mi yolundan Tarovluya ayrılan yol Götürgə deyil ə n yoxuşdan enirdi. Bu yol qoşa saqqızlı ağacların yanından keçirdi, beş - altı hektarlıq münbit ə ra- zil ə rd ə taxıl ə kilirdi. Çala daşlar -k ə ndin başlanğıcında yerl əşir. Ə vv ə ll ə r bu- rada taxıl ə kil ə rdi, sonralarsa orada şə xsi t ə s ə r rü fatlar ya- ra dıldı . Tarverdi d ə r ə si-k ə ndin ə sa sını qoyan Taro kişinin adı il ə bağlıdır. K ə ndin gir ə c ə yinin sağ t ə r ə find ə Ə hm ədalı ya lının ə t ə yind ə yerl əşir. Bu ə razi gü ney t ə r ə f sa yılır. K ə ndd ə yeni tikil ə n m ə kt ə b v ə müa sir ma ğa za burada yerl əşirdi. Ağ bell ə r adlanan yer Korjalanlı , Qubadlı rayon m ə rk ə - zi, D əmirçilə r k ə ndi v ə Xocamsaxlı k ə ndl ə rinin ə razisi il ə h ə ms ə rh ə d idi. Qırxbeş - Əlli hektardan ibar ə t ə kin yeridir. Orada bir neçə saqqız ağacı var dı . Haça yeri- Ağ bell ə r ə razisi v ə Yuxarı Xo camsaxlı il ə Qara qaya ara sın da yer- l əşirdi . İki hektar ə kin sah ə sin ə malikdi. XVIII ə srin ə vv ə l- l ə rind ə orada Haça k ə ndi adlanan bir yaşayış m ə sk ə ni var mış. Alırzayeri - Sudaşları , Darıyeri Göydöşün ə t ə yind ə Darı yeri ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 41 yerl əşirdi. Böyük , yaşı bilinm ə y ə n palıd v ə armud ağacları vardı . Yolarası - keçmiş ticar ə t karvanın yolu ke çə n ə razi olaraq Ə rik bağına bitişik idi. Eyvazyeri is ə Dar ı yeri il ə M ə sd ə rl ə rin arasında yerl əşirdi. Darıyeri K ə rt dağının ə t ə - yind ə Rüstə m yerin ə bitişik idi. Yalyuxarı Bilgar v ə N əbiöl - dürülə n daş , K ə sb ə l yeri arasındakı ə razi idi. N ə h ə ng pa- lıd v ə armud ağacları (o cümlə d ə n, bir ə d ə d daş armudu) var dı . Göydöş Ağbellə r v ə Qoşa saqqızlar ara sınd a yer- l əşirdi . XVIII ə srin ə vv ə l ə rind ə burda bir k ə nd olub. Ala- quşdağı Gödə kd ə r ə il ə Muradın daşı ə razisi deyil ə n yer olub. Qism ə n pöhrə lik idi. Xoruzpiri K ə rt dağının ə t ə yind ə - Ağa çayının böyük bir göl ə m ə l ə g ə tirdiyi ə razi idi ki, k ə n- din cavanları yay dövründə bu gölə çimmə y ə ged ə rdi, (K ə m ə r ə l ə r qayasının ə t ə yind ə ). O yerl ə r Tarovlu k ə ndinin ə sas taxılçılıq m ə rk ə zi sayılırdı. Bu ə razil ə r ə vv ə ll ə r me şə - lik v ə qaratikan kollarından ibar ə t olub, sonralar ə razi bu kollardan t ə mizl ə nib. M ə sd ə rl ə r sıx meşə likd ə n ibar ə t olub, sovetl ə r dö n ə - mind ə , daha da d ə qiq des ə k, 1979-1982 – ci ill ə rd ə tarixin qan yaddaşı olan n ə h ə ng ağaclar m ə hv edil mişdir. T ə ndir Qızıl qayanın ə t ə yind ə yerl əşirdi, ə razinin bir hiss ə si Çar - dax lı k ə ndin ə m ə xsus idi. Tarovlu k ə ndinin payına iki hek- tara yaxın ə razi düşürdü. Burada ə sas ə n taxıl ə kilirdi. M ə - mi d ə r ə si Zeyv ə k ə ndin ə ged ə n yolun üstündə yerl əşirdi. El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 42 Bu ə razi k ə ndin örüş v ə otlaq sah ə l ə rind ə n biri idi. Ə razi qism ə n pöh r ə lik t əşkil ed ə n balaca ağ aclardan ibar ə tdir. Pi şik d ə r ə si Şüşdağın ə t ə yind ə yerl əşirdi. Bu ə razi gü ney t ə r ə f sayılırdı . Ə sas ə n bura qaratikan kolları il ə örtülü olurdu. Qış aylarında k ə ndin mal- qarası burada ota rılardı. Kolavat M ə mi d ə r ə sinin sol t ə r ə find ə yerl əşirdi. İki hektara yaxın ə razid ə ə vv ə ll ə r taxıl , sonralar is ə kartof ə kilirdi. Bu bitkil ə r d ə my ə , y ə ni su varılmadan bec ə ril ə rdi. Gödə kd ə r ə Qubadlıdan Qafan v ə Gorus t ə r ə fl ə r ə ged ə n maşın yolu- nun k ənarı adlanırdı. Eyni zamanda, qonşu Çardaxlıya , Ə yin ə , Cibikli v ə X ə l ə c k ə ndl ə rin ə ged ə n yol da burdan keçirdi. Gödə kd ə r ə böyük ə razi idi, ancaq onun üç hektar ə razisi Tarovlu k ə ndinin pa yına düşürdü. K ə pri yal ə rik ba- ğının sağ t ə r ə fi sayılırdı. Burada Tarovlu k ə ndin ə m ə xsus şə xsi evl ə r yerl əşirdi . Taxta yeri K ə pri yalın sağ quzey his- s ə si sayılırdı . Burada ə vv ə ll ə r taxıl ə kil ə rdi, son vaxtlar k ə ndd ə t ə s ərrüfatlar art dıqca , şə xsi t ə s ərrüfatlar qurul- mu ş du. K ə rt dağının ə t ə yind ə -A ğtorpaq deyil ə n yerd ə z ə ngin t əbaşir eh tiyatları a şka r edilm iş di. Oranın a ğ tor- paq larından çə ltik döyə rk ə n lingin altına ata rdılar. Qızıl qaya Tarovlu v ə Çar dax lı arasında üç kilometrlik bir m ə - saf ə d ə yerl əşirdi. Qaya nın hündür yeri yüz iyirmi metr olar dı. Qaya üç t ə r ə fd ə n sıldırımlı dağlarla ə hat ə l ənmişd i. Yalnız arxa t ə r ə fd ə n-P ə hyan düzü nd ə n, Çardaxlı t ə r ə fd ə n qayanın başına çıx - maq olardı. Bu cür ə l- çatmaz qayanın hün - dür kaha larında bal arıları bütün il boyu yu- va qurardı. B ə zi ill ə rd ə dağın sıldırımlarında qu- rulan arı p ə t ə kl ə rind ə n bal axar dı. Əkin sahəsi ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 43 K ə rt dağı Erm ə nistanla s ə rh ə dd ə n başla yaraq Yuxarı Xocamsax lı k ə ndin ə doğ ru bir neçə kilometr uzanırdı. Hündürlüyü min beş yüz metr olardı. Orada yerl əşə n s ıx meşə likl ə rd ə zoğal , al ça , qaragil ə , ə zgil, pa lıd, ulas (v ə l ə - si), v ə n ağacları üstünlük t əş kil edirdi. K ə rt da ğının zirv ə - sinin eni beş yüz - altı yüz metr, uzunluğu is ə bir tam onda s ə kkiz kilometr olan ə kin sah ə sind ə arpa, ya da buğda ə kil ə rdi. Bu dağın üstünə yal nız Xan ə y ə ə razid ə n çıx maq mümkün idi. Sa rı yo xuş beş yüz metrlik bir ə razini ə hat ə edirdi. Hün d ürlüyü alt mış metr olar dı. Torpa ğın r ə ngi sa- rı ya çalardı . Ya ğış ya ğanda möh k ə m pal çıq olard ı . Sarı yo xuş Çar dax lı k ə ndi il ə Tarovlu s ə rh ə ddind ə yerl əşirdi. Qış f ə slind ə h ə min yol çox t ə h lü k ə li olar dı. Yal yuxarı is ə Zeyv ə k ə ndin ə yaxın bir ə razid ə yerl əşir di. Ə kin sah ə - sind ə peyv ə nd armud v ə palıd ağacları göv d ə sinin dia- metri b ə z ə n bir tam onda s ə kkiz-iki metr ə çatardı . Bu ə razi on hektara yaxın ə kin sah ə sind ə n ibar ə tdir. Sovetl ə r d ö n ə mind ə burada Frunze adı na kolxozun taxıl xırmanı yerl əşirdi . Bilgar iki hektara ya xın ə kin sah ə sind ə n iba- r ə tdir. Son dövrlə r Tarovlu sakini Oqtay müə llim bu ə ra- ziy ə su çə kib, keçmiş arxı b ə rpa ed ə r ə k t ə p ə ni ya rıb ə lli santimetrlik eni, d ö rd tam onda beş metr hündürlüyü olan arx vasit ə sil ə bağ -bostan sal mışdı . Bu ə razid ə k ə ndin heç bir sah ə sind ə bitm ə y ə n Xa rıbülbül gülü bitirdi. H ə min ə razid ə qoşa armud ağaclarının ə tra flarında sıx v ə s ə rt pöhrə lik yerl əşirdi . S ə rt pöh r ə nin ə t ə yind ə S ə n ə m düşə n gölü yerl əşirdi . Bu gölün ya xınlığında fındıq ağac la rının dibind ə Nov ruzalı kişinin oğlu Ə sg ə rin h ə yat yoldaşı , k ə ndd ə çoxlarının biş - düşünü b ə y ə nm ə y ə n gözə l ana- Narış xanımın adını daşıyan bir bulaq vardı . H ə min bulaq yalnız Narış xanıma m ə xsus idi. Adını d ə f ə l ə rl ə vurğu la dığımız Ə rik bağı K ə rt da ğının ə t ə kl ə rind ə n k ə nd ə t ə r ə f beş yüz metrlik bir m ə saf ə d ə yer- El şad Eyvazov_____________________ ______________________ 44 l əş irdi. Bu ə razid ə , ad ın dan göründüyü kimi, çox lu ə rik v ə alma ağ acla rı salınmışdı . Sonralar bu bağ sah ə si kolxoza verildi. Sarı , qır m ızımtıl r ə ng ə çalan ə rik v ə yemi şə b ə nz ə r uzunsov alma a ğac lar ının meyv ə l ə ri ye tiş dikd ə ağaclar kolxozun xü susi komissiyası t ə r ə find ə n qiym ə tl ə ndiril ə r ə k k ə nd ə halisin ə sa tılırdı. Şil - lanlı K ə rt dağının ə t ə yind ə yerl əşirdi. Bura şillanın v ə - t ə ni idi. Şillan ə sas ə n ağ l ə - çə kli qızılgülün meyv ə si sa- yılırdı. Bu ə razid ə eyni za- manda özü n ə m ə xsus ağ qı - zılgüllə r olardı ki, buna da « k ə l ə m- qızılgül l ə ri » deyilir- di. Bu güllə r kol şə kild ə yox, t ə k-t ə k, çu buq ha lında bit ə r, hündürlüyü otuz- qırx santimetr ə çatardı . Şüşdağ k ə nd ə bi- tişik idi, hündürlüyü min iki yüz metr olar dı. Dağa yal nız texniki vasit ə l ə rin kömə yil ə çıx maq mümkü n idi. Bu dağa yalnız “ Camal yeri “ nd ə n qalxmaq mümkündü . Bu dağda cin daşları v ə tarixi m ə lum olmayan t ə v ə r ə daşları deyil ə n n ə h ə ng qaya t ə p ə l ə ri vardı . Bu qayalarda böyük kahalar var idi ki, yaz aylarında güclü ya ğış lar yağan zaman xırda - buynuzlu heyvanları h ə min kahalara yığardılar. Şüşdağı ə sas ə n güney olduğu üçün orada k ə klik çox olardı.Yaz f ə slind ə k ə klikl ə rin qaq qıltısı sanki bir ansambl t əşkil edirdi. Ə hm ədalı yalı - gödə k d ə r ə d ən başlayaraq çaladaş lara q ə d ər uzanır. Yalı n bir t ə r ə fi ə kin sah əsi üçün, qa lan his- s ə si is ə örüş yeri üçün ə h ə miyy ətli idi. Gü ney hiss ə sind ə yazda sarıköy n ə k v ə alapaxta quşları çox olardı. Bu yer - l ə rd ə 1915-1917-ci ill ə rd ə erm ə nil ə rl ə apa rılmış döyüş za - Şillan kolu ___________________ ________Üç dağ qoynunda yatan T arovlum 45 manı çoxlu sayda beşatılan tü f ə ngl ə rin gilizl ə rini toplamaq mümkün idi. Quyu bulaq-k ə ndin giri şin d ə Saq qızlı adlanan qayanın ə t ə yind ə yerl əşir. Uzunlu ğu bir tam onda üç kilometr olan, ə sas ə n d ə qaratikan kol larından , tarixi m ə lum olmayan daş kahala rın dan ibar ə tdir v ə k eçilmə z bu rulğan quyular ı var. Qara d ə r ə deyil ə n ə razi Qubadlı–ç ayz əmi maşın yo- lunun sağ tə r ə find ə yerl əşi r. Bu ə razini bir vaxtlar özlə rin ə sığınacaq seçə n quldurlar sa vadlı , ziya lı v ə z ə hm ə t sev ə n insanlara güc l ə ri çat ma dığın dan pis ə m ə ll ə rini, niyy ə tl ə rini h ə yata keçirmə k üçün h ə min şə xsl ə rin t ə s ə r rü fat larına, mal- qaralarına x ə sar ə t yetir ə rdil ə r. Sonralar k ə nd ə ha- lisinin kömə kliyi say ə sind ə dövlə t orqan ları t ə r ə find ə n h ə - min quldurların kimliyi müə yy ə nl əş dirilib c ə za larına çat - dırıldı. Onlar İ lahi t ə r ə find ə n ə m ə ll ərinin “ca vab larını” alır - dılar. *** Yüklə 7,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|