Uch fazali tok zanjirlari va ularni hisoblash

UCH FAZALI TOK ZANJIRLARI VA ULARNI HISOBLASH

Bajardi;Jalolov R

UCH FAZALI O’ZRAGUVCHAN TOK, UNING AVFZALLIKLARI VA MANBAALARI

• Vaqt birligi ichida sinusoidal qoida bo’yicha o’zgaradigan, bir xil chastotali o’zaro 1200 ga siljigan 3 ta EYUK li elektr zanjiri tizimidagi tok, uch fazali tok deyiladi.
• 1891 yilda mashxur rus elektrotexnigi M.O.Dolivo-Dobrovolskiy tomonidan ixtiro qilingan uch fazali tok generatori, motori va uzatish tizimi, ya’ni uch fazali tizim kompleksi jahon miqyosida elektrotexnikaning fan texnikani etakchi soxasiga aylanishiga asos bo’ldi.
• Uch fazali EYUK 3 fazali generatorlarda xosil qilinadi. Ushbu generator qo’zg’almas stator va aylanuvchan rotordan iborat. Stator cho’lg’amlari o’zaro teng qilib o’ralgan bo’ladi.

5.1-rasm. Uch fazali generatorni tuzilishi.
5.2- rasm. Uch fazali EYuK ning oniy qiymatini oʼzgarishi.
N
S
ω
3
1200
2
1
ψ3 = +1200
ψ2 = -1200
ψ1 = 0
Neytral
e
e1
e2
e3
e3,0
e2,0
Em
ψ3
ψ2
ωt

UCH FAZALI ZANJIRLARGA ISTE’MOLCHILARNI ULASH USULLARI.

• Uch fazali tok zanjirida ikki xil ulanish usullari mavjud. Yulduzchasimonulanish bu uch fazali elektr energiya istemolchilarini shartli ravishda qabul qilingan kirish qismi. AVS cho’lg’amlar manbaga ulanib, ularning tugallanishi x; u; z; lar o’zaro birlashtiriladi. Bunday ulash Y belgisi bilan belgilanadi
• Generator va iste’molchilarni 0 nuqtalarini birlashtiruvchi sim nolinchi (neytral) simi deyiladi. Nolinchi simdan o’tadigan tok I0 tarzda belgilanadi. Kirxgofning birinchi qonuniga muvofiq neytral simidan o’tadigan toklarni geometrik yig’indisi nolga teng.

B`
eA
iA
A
A
X
Z
C`
B
X`
Y
Y`
Z`
eC
iC
iB
eB
zB
zC
zA
IB
EA
EC
IC
IA
EB
φ
φ
φ

UCH FAZALI ZANJIRLARDA SIMMETRIK VA NOSIMMETRIK ISH REJIMLAR.

• Uch fazali tizimlarda iste’molchilar yuklamasi xar bir fazalarda bir xil bo’lsa bu simmetrik rejim deb ataladi, fazalardagi yuklanish qiymatlarini biriboshqasidan farq qilsa nosimmetrik ish rejimi deyiladi.
• Uch fazali (sinusoidal) tok zanjirida elektr energiyasining iste’molchilari uch fazali manbaaga “yulduz” yoki “uchburchak” sxema bo’yicha biriktiriladi. 3 fazali tok manbayiga iste’molchilarni qanday ulanishi ularning xar qaysi fazalarining qarshiliklarini qanday miqdordagi nominal kuchlanishga mo’ljallanganligiga bog’-lik. Iste’molchilari “yulduz” sxemada ulanganda Za, Zv, Zs faza qarshiliklari bosh uchlari A, V, S manbaadan kelayotgan liniya simlariga, oxirgi uchlari esa neytral nuqta 0’ ga ulanadi. Uch fazali sistema EYUKlarini oniy qiymatlari miqdor jixa-tidan bir-biriga teng bo’lib, faza jixatidan bir-biridan 1200 ga farq qiladi. Agar liniya simlari va neytral simning qarshiligi nolga teng bo’lsa, sistema EYUK miqdorlari kuchlanishga teng bo’ladi.

UCH FAZALI ZANJIRLARDA QUVVAT VA UNI O’LCHANISHI.

Simmetrik yuklamali zanjirda aktiv quvvat.
Nosimmetrik yuklamali zanjirda aktiv quvvat.
Reaktiv quvvat esa quyidagicha aniqlanadi
U xolatda to’la quvvat quyidagicha aniqlanadi.

Simmetrik tizim uchun
PN=3Pf
Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP)
QA=IA UA sinA
QB=IB UB sinB
QS=IS US sinS
QN=QA +QB +QS