Учебное пособие по курсу "Электрические измерения и инструменты" написано по типовой программе разработанной на основе Государственных

8.2.2. Pezoelektrik o‘zgartirgichlar 
 
Bunday o‘zgartirgichlarda foydalaniladigan pezoelektrik effekt(samara) 
ba’zi kristallik dielektriklarining sirtida mexanikaviy kuchlanishlar yoki 
deformatsiyalar ta’sirida elektr zaryadlar hosil bo‘lishidan iborat.
O‘lchanayotgan bosim R o‘zgartirgich korpusining membranasiga (tubiga) 
ta’sir qiladi (8.37-rasm). Dielektrik kvarsning ikkita plastinkasi uchta metall 
qatlam orasiga olib qisilgan. Yuqorgi metall qatlami bilan korpus qopqog‘i 
orasida sharcha bor, u o‘lchanayotgan bosimning tekis taqsimlanishini 
ta’minlaydi. O‘rtadagi qatlamga korpusdan izolyasiyalangan vtulka orqali sim 
ulangan. 
Manfiy elektrod bilan korpus orasidagi potensiallar ayrimasi bosim P ga 
proporsional bo‘lib, xuddi shu bosim potensiallar ayrimasi bilan aniqlanadi. 

---

128 
8.37-rasm. Pezoo‘zgartirgichli sxema. 
8.2-jadval 
SI ning o‘nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va belgilanishini 
hosil qilish uchun foydalaniladigan ko‘paytuvchi va old qo‘shimchalar. 
O‘nli 
ko‘paytuvchi
Old 
qo‘shim-
cha
Old 
qo‘-
shim-
cha 
belgisi
O‘nli 
ko‘pay-
tuvchi
Old 
qo‘shim-
cha
Old 
qo‘shimcha 
belgisi
10
24
iota
Y
10
-1
detsi
d
10
21
zetta
Z
10
-2
santi
s
10
18
eksa
E
10
-3
milli
m
10
15
peta
R
10
-6
mikro

10
12
tera
T
10
-9
nano
n
10
9
giga
G
10
-12
piko
p
10
6
mega
M
10
-15
femto
f
10
3
kilo
k
10
-18
atto
a
10
2
gekto
h
10
-21
zepto
z
10
1
deka
da
10
-24
iokto
y
Birlikning nomiga yoki belgisiga ikki yoki undan ko‘proq old 
ko‘shimchalarni ketma-ket qo‘shishga yo‘l qo‘yilmaydi. Masalan, birlik nomi 
mikromikrofarad o‘rniga pikofarad yozilishi kerak. 

---

129 
Izohlar: 
1. Asosiy birlikning nomi - kilogramm "kilo" old qo‘shimchasiga ega 
bo‘lganligi sababli massani karrali va ulushli birliklarini hosil qilish uchun 
massaning ulushli birligi – gramm (0,001 kg) ishlatiladi va old qo‘shimchalar 
"gramm" so‘ziga qo‘shilib
 
yozilishi lozim, masalan, mikrokilogramm (µkg) o‘rniga 
milligramm (mg). 
2. Massaning ulushli birligi - grammni old qo‘shimchasiz ishlatish ruxsat 
etiladi (birlikning belgisi - g). Old qo‘shimcha yoki uning belgisi birlikning 
nomiga, yoki mos holda, belgisiga qo‘shib yozilishi lozim. 
Agar birlik birliklar ko‘paytmasi yoki nisbati ko‘rinishida tuzilgan bo‘lsa, u 
holda old qo‘shimchani yoki uning belgisini ko‘paytma yoki nisbatga kiruvchi 
birinchi birlik nomiga yoki belgisiga ko‘shib yozish lozim.