Улыума пед лекция

Shanaraqtagi tarbiyalawga pedagogikaliq basshiliq etiwdin waziypalari` 

1.  Shanaraq tarbiyasin balalardin har tarepleme rawajlaniwina bagdarlaw. 

2.Ata-analardin+balalardi  tarbiyalawdin  metod  ham  usillarin  aniqlawina  jardem  beriwi, 

ata-analardin  mektepke,  balalardin  oqiwina  mugallimine  isenimine  bolgan  unamli  qatnaslarin 

rawajlandiriw.  

3.Ata-analardin shanaraqtagi abiroyin bekkemlew.  

4.Ata-analarga  balalardin oqiw jumisina uy sharayatinda basshiliq etiwine jademlesiw.  

5.Ata-analardin  oz  pedagogikaliq  bilimlerin  korsetiwine  puqtaliq  penen  basshiliq 

etiw,olardi ozin-ozi jetilistiriwge umtiliwdi rawajlandiriw. 

---

Shanaraqta    bala  tarbiyalaw  waziypalari  har  qiyli  ham  bul 

waziypalar

  osip  kiyatirgan 

awladti har tarepleme uylestirip rawajlaniwga bagdarlangan. 

Shanaraqta  balalardin  osiwi  ham  rawajlaniwi  menen  ata-analar  balanin  fizikaliq  jaqtan 

rawajlaniwi  haqqinda  gamqorliqtan  basqa  balalardin  aqil  tarbisina  kewil  boledi  ham  adep 

ikramliq jaqtan balalardin biliw  

belsendiligin rawajlandiradi 

Osip  kiyatirgan  awladti  miynetke  tarbiyalaw   

waziypalarin  orinlawda

.  shanaraqqa  ulken 

rol`  beredi.  Ata-analar  balalardi  uy  jumislarina  sistemali  turde  ham  belgili  bir  maqsetke 

bagdarlap  otiradi,  olardi  oz-ozine  xizmet  etiwge  uyretedi  ham  uyde  qolinan  keletugin 

waziypalardi atqariwga uyretedi 

Shanaraqta  balalardi  adep-ikramliqqa  tarbiyalaw  ata-ananin  waziypalarinin  biri  bolip 

tabiladi.Shanaraqta  bul  balalardin  eresekler  menen  tuwisqan-tuwganlari  menen  apa-qarindaslari 

menen  qarim-qatnas  jasawdin  birinshi  mektebi.  Shanaraqta  bala  jasi  ulkenlerdi  hurmetleydi, 

qartaygan  adamlarga  ham  nawqaslarga  gamxorliq  korsetiwdi  bir-birewge  jardemlesiwdi 

uyretedi. 

Balalardi  estetikaliq  tarbiyalaw  ushin    shanaraq  qolayli  jagdaylarga  iye.Balalarda 

estetikaliq  sezimler,koz-qaraslar  ham  olarga  eresek  adamlar  inam  etken  daslepki  aytqan  sozler 

menen qaliplesedi.Onnan keyin bala kitaplarga baylanisli gozzalliq dun`yasin sezedi.:y jagdayi` 

taza  ham  qolayli  jaylar,  guller  kartinalar  ham  tagi  basqalar  shanaraqta  balani  estetikaliq 

tarbiyalawda  ulken  rol`  atqaradi.Shanaraqta  balalardi  tarbiyalaw  waziypasin  sheshe  otirip  ata-

analar  mugallimnen  mudami  kenes  sorap  baradi.Meteptin  ham  jamiyettin  jardemi  menen  olar 

balalardi  tarbiyalawdagi tabislardi ham kemshiliqlerdi koredi jane mektep penen birliqte balani 

shanaraqta tarbiyalawdin programmasin belgileydi.     

Tarbiyanin tabisli boliwi

 ata-analardin balani qalayinsha xoshametlep ham jazalaytuginina 

da,  olardin  tabisli,  jumisti  qalayinsha  ozlestiretuginliginada  jane  balani  ozin-ozi  tarbiyalawga 

tayarlaytuginliginada baylanisli. 

Xoshametlew ham jazalaw usillari adamnin anaw yamasa minaw qasiyetlerin tarbiyalawda 

balanin usi waziypalardi orinlap atirganin   yamasa kerisinshe ata-analardin talaplarin orinlamay 

atirganin  korsetiw  ushin  qollaniladi.  Balalardi  miynette  tabislarga  erisiwge  qalayinsha 

bagdarlaw,  qalay  jazalaw  kerek-bul  masele  boyinsha  B.A.Suxomlinskiy  uliwma  balalardi 

jazalamay-aq, tarbiyalaw mumkin dep esaplaydi. 

Tarbiya  teoriyasinda  ham  praktikasinda  xoshametlew  ham  jazalaw  boyinsha  minanday 

koz-qaras payda boladi`

  

1-Balalardi fizikaliq jaqtan jazalaw kerek emes. 

2-Balalalar materialliq jaqtan xoshametlenbesin. 

3-Shanaraqta maqullaw, maqtaw isenim siyaqli etikaliq qurallardan qollaniw. 

4-Ata-analardin eskertiwi, ozin awir almawi kerek.  

Ata-analar tarepinen xoshametlew ham jazalaw ulken adepliliqti ham suyispenshiliqti talap 

etedi.  Shanaraqta  xoshametlewdi  ham  jazalawdi  natuwri  qollaniw  balalardi  tarbiyalawda 

qiyinshiliqlar payda etiwi jane qateliqlerge alip keliwi mumkin.Bunday qiyinshiliqlar shanaraqta 

jeterli  darejede  tarbiya  almaganliqtan  ham  de  balanin  kushine  ham  mumkinshiligine  isenbegen 

jagdayda  payda  boladi.  Ata-analardin  tagi  bir  jagdaylari`  balaga  soz  benen  qatti  tasir  jasaw, 

balani  alpeshlew  shanaraq  islerden  ham  mashaqatlardan  shetletiw,  balanin  barliq  ojetligin 

qanatlandiriwdan  ibarat.  Bunday  oqiwshilardi  mektepke  juklegen  jagdayda  balanin  orin  algan 

qateliqlerin  mugallim  klass  basshi  bul  oqiwshilardi  har  tarepleme  tarbiyalawga  ulken  jardem 

beredi.        

Balanin  den-sawligin  onin  miynet  suygish  bolip    jetilisiwine  ham  de  jamiyetke  paydali 

azamat  etip  osiriwde  ata-analardin  kop  jilliq  miyneti  bolip  esaplanadi.  Ata-ana  bala  tarbiyasi 

ushin  jamiyetshiliq  aldinda  juwapker.  Jas  awladti  mektepte  oqitiw  ham  tarbiyalaw  protsessi 

menen tigiz baylanista boladi.  

Shanaraq  jeke  adamdi  tiykarin  quraytugin  jamiyetliq  yacheyka.Bala  bul  jerde  birinshi 

martebe  moralliq  normalardi,birliqte  miynet  islew  konlikpelerin  mengeriwdi,shanaraqta 

---

balalardin  turmis  jobalari,  adep-ikramliq  ideyalari  qaliplesedi.Shanaraq  agzalarin  oz  ara  qarim-

qatnasi oz-ara muxabbat, hurmet barliq islerdi qollap quwatlaw tiykarinda quraladi. Ata-analardi 

adep  ikramliq  korinisinin  darejesi,  olardin  ideyalari,  sotsiallliq  qatnas  jasaw  tajiriybesi  osip 

baratirgan  jas  awladti  rawajlandiriwda  ulken  ahmiyetke  iye.  Shanaraqta  bala  tarbiyalawda 

mektkp  ham  jamiyetshiliq  barqulla  jardem  beriwge  minnetlengen.  Biz  shanaraqta  tarbiyalawdi 

sholkemles-tiriwimiz  kerek  ham  mektep  onin  baslanawinda  sholkemlestiriwshi  mamleketliq 

tarbiyanin wakili sipatinda biliw kerek.Mektep ham jamiyetshiliqtin shanaraq penen birliqte tasir 

etiwi  ata-analardin  abiroyin  hurmetlewge  tiykarlanadi.  Hazirgi  jamiyetliq  qurilis  praktikasinda 

turmis  penen  tigiz  baylanisli  bolgan  mektep  jas  awladlardi  tarbiyalawda  jardem  beretugin 

miynetkeshler massasi menen ata-analar, jamiyetliq sholkemler,ondiris jamatlari menen uziliqsiz 

baylanista  boladi.  Sonin  menen  bir  waqitta  mektep  xaliq  massasi  menen  olarga  tikkeley  tasir 

etedi.  Shanaraqta  madeniyattin  osiwine  moral`din  bekkemleniwine  moralliq  jaqtan  osiwine 

jardem beredi. 

Mektep mugallimler, ata-analar menen alip baratugin jekke iske ayriqsha kewil boledi. Bul 

ata-analardin  oz  balalarin  tarbiyalawga,  pedagogikaliq  tayaarliq  darejesin  bilip  aliwga 

mumkinshiliq beredi, natiyjede olarqa aqilga muwapiq pedagogikaliq jardemdi sholkelestiriwge 

jagday doretip beredi.Keyingi jillari pedagogikaliq propagandani sholkemlestiriwge ulken itibar 

berilmekte.  Bugan  ata-analardin  jekke  bilim  aliwi  ushin  mektep  penen  shanaraqtin  qatnasta 

boliw  formalari  ata-analarga  balalardi  qanday  etip  jaqsiriq  tarbiyalaw  haqqinda  jaqsi  kenesler 

beriledi.Uliwma  orta  bilim  beriw  amelge  asirilip  atirgan  bir  jagdayda  oqiwdi  dawam  ettiriw 

maselesi  jane  de  ahmiyetli  bolip  bardi.Solay  eken  shanaraq  aldinda  oqiwshilarga  asirese  joqari 

klass oqiwshilarinda oqiwga jaqsi qatnasta boliwdi tarbiyalaw waziypasi turadi. Ul ham qizlardin 

oqiwin  pedagogikaliq  oylap,  baqlap  bariw  bilimler  sapasi  ushin  jeke  juwapkershiliq  seziminde 

tarbiyalaw hazirgi jagdayda shanaraqtin ahmiyetli waziypasi.    

Ata-analar  ozlerinin  bos  waqitlarin  bala  tarbiyasi  ushin  paydalaniw  maselesi  ozine  tan 

sotsial-pedagogikaliq masele boladi. Bul tarawda jaqsi shanaraqliq urp-adetlerdi uyreniw ham en 

jaydiriw  har  bir  pedagogikaliq  jamaattin    ahmiyetli  jumisi.Ata-analar  ham  de  jamiyetshiliq 

wakiller,turli  kasip  iyeleri  oqiwshilardi  mektepti  taslap  ketiwinin  aldin  aliw,  mekteplerdin 

materilliq bazasin bekkemlew.Oqiwshilardin dem aliwin sholkelestiriw, tarbiyasi qiyin balalardi 

qayta tarbiyalaw menen shugillanadi. 

Mektep  shanaraq  ham  jamiyetshiliqtin  jaslar  tarbiyasi  barisida  jamiyettin  jaqsilaw 

maqsetinde de zaman talabinan kelip shiqqan zaruriy usillardi islep shigiw ham olardin tarbiyaliq 

islerinin mazmunin aniqlaw maqsetinde ham waziypalarin belgilew zarur. 

Bunda tiykarinan` 

-

 

mektep shanaraq ham de jamiyetshiliqtin oz-ara isenimi ham hurmeti 

-

 

birliqtegi xizmetinin zarurligi,imkaniyatlari,waziypalarin ham abzalliqlarin tuwra anlaw 

-

 

oqiwshilardin  juris-turis  qagiydalari  juzesinde  mektep,shanaraq  hamde  jamiyet  jaylarin 

bir qiyli talaplardin qoyiliwi 

-

 

Tarbiyada sistemaliq izbe-izliq islerine amel qiliw 

-

 

Oqiwshilardin shanaraqta,mektepte ham mahallede bolatugin barshe jamiyetliq-tarbiyaliq 

islerge  qatnasiwin  taminlew  usi  maselelerge  ulken  itibar  beriw,  mektep,  shanaraq  ham 

mahallelerden jaslardi ruwxiy adep-ikramli tarbiyada malim bir aniq dizim tiykarinda jumis alip 

bariw ikaniyatin tuwdiriwi mumkin 

Usi masele juzinde Respubliqa mekteplerde shanaraq ham jamiyetshiliq penen alip bariliwi 

mumkin bolgan isler 

Birinshiden`  ata-analar  menen  islesiwde,  tiykarinan  analar  mektebi,  pedagogikaliq  bilim 

beriw  universiteti,  shanaraqta  tarbiyaliq  tajiriybesin  uyreniw  boyinsha  konferentsiyalar,  soraw-

juwap  kesheleri,  shanaraqlar  arasinda  jarislar  ham  har  turli  tanlawlar  otkeriw  islerin 

sholkemlestiriw 

Ekinshiden`  mektep  oqiwshilarinin  ata-analar  menen  islew,  payda  bolgan  xaliq  urip-adet 

dasturleri menen tanisip bariw 

Ilimiy-ameliy konferentsiyalar 

---

Ushinshiden`  oqiwshilar  menen  islesiw  juzesinde  dem  aliw  klublari,  Ne  qashan  qay  jerde 

Jarislar ham tanlawlar, kasip haqqinda sawbetler, dogerekler, sektsiyalar, madeniy ruwxiy islerdi 

sholkemlestiriw  tek  gana  birliqtegi  jumislarin  bekkemlemesten,  balkim  bugingi  kunde 

ekstremistliq tasirinen jaslardi saqlap qaladi. 

Solay  etip  oqiwshilardi  adep-ikramli,  iybeli,  izzet-hurmet,  jaqsi  munasibette  boliwda  ata-

analardin orni ayriqsha.