Ulug’bek Akramov 610-20 6-Amaliy mashg’ulot

A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y
Z
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25

Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Axborotlarni shifrlash uchun ochiq matnni belgilab olamiz. a=2, b=3 deb qabul qilamiz. Bu yerda n=26 ga teng.
   

Ochiq matn	S	A	R	V	A	R	B	E	K
{\displaystyle x}t (tartib raqami)	18	0	17	21	0	17	1	4	10

2. 
   t ning har bir qiymati uchun (2*t + 3) qiymatni toping. Har bir belgi uchun (2*t + 3) qiymatni topgandan so'ng, (2*t + 3) ning qolgan qismini 26 ga bo'ling. Quyidagi jadvalda shifrlash jarayonining ko'rsatilgan:
   

M_sh(t) = (a*t+b)(mod n)

Ochiq matn	S	A	R	V	A	R	B	E	K
{\displaystyle x}t (tartib raqami)	18	0	17	21	0	17	1	4	10
2*t+3	39	3	37	45	3	37	5	11	23
(2*t+3) (mod 26)	13	3	11	19	3	11	5	11	23

3. 
   Shifrlash jarayonining so'nggi bosqichi har bir raqam uchun mos keladigan harfni almashtirishdir.
   

Quyidagi jadvalda Affin tizimida Sezar usulida xabarni shifrlashning barcha bosqichlari keltirilgan.

A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y	Z
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25

(2*t+3) (mod 26)	13	3	11	19	3	11	5	11	23
Shifr matn	N	D	L	T	D	L	F	L	X

Shifr matn = NDLTDLFLX

Gamilton marshrutlariga asoslangan shifrlash usuli
Gamilton marshrutlariga asoslangan usulda ham o‘rin almashtirishlardan foydalaniladi. Ushbu usul quyidagi qadamlami bajarish orqali amalga oshiriladi.
1-qadam. Dastlabki axborot bloklarga ajratiladi. Agar shifrlanuvchi axborot uzunligi blok uzunligiga karrali bo‘lmasa, oxirgi blokdagi bo‘sh o‘rinlarga maxsus xizmatchi simvollar-to‘ldiruvchilar joylashtiriladi (masalan, *).
2-qadam. Blok simvollari yordamida jadval to‘ldiriladi va bu jadvalda simvolning tartib raqami uchun ma’lum joy ajratiladi.

1. 
   . rasm. Gamilton marshruti umumiy ko’rinishi.
   

3-qadam. Jadvaldagi simvollarni o‘qish marshrutlaming biri bo‘yicha amalga oshiriladi. Marshrutlar sonining oshishi shifr kriptobardoshligini oshiradi. Marshrutlar ketma-ket tanlanadi yoki ularning navbatlanishi kalit yordamida beriladi.
4-qadam. Simvollaming shifrlangan ketma-ketligi belgilangan L uzunlikdagi bloklarga ajratiladi. L kattalik 1 -qadamda dastlabki axborot bo‘linadigan bloklar uzunligidan farqlanishi mumkin.
Rasshifrovka qilish teskari tartibda amalga oshiriladi. Kalitga mos holda marshrut tanlanadi va bu marshrutga binoan jadval to’ldiriladi.
Jadvaldan simvollar element nomerlari kelishi tartibida o‘qiladi.
Misol. Dastlabki matn M_o=“G`OFURJONOV_SARVARBEK”- ni shifrlash talab etilsin.
Kalit va shifrlangan bloklar uzunligi mos holda quyidagilarga teng:
K=2,1,2 L=4.
Shifrlash uchun 2.2 rasmda keltirilgan jadval va ikkita marshrutdan foydalaniladi. Berilgan shartlar uchun matritsalari to‘ldirilgan marshrutlar 2.3- rasmda keltirilgan ko‘rinishga ega.

8-elementli	1-variant	2-variant

2.2 rasm. 8-elementli jadval va Gamilton marshrutlari variantlari.
1-qadam. Dastlabki matn uchta blokka ajratiladi.
B1=[G`OFURJO] , B2=[NOV_SARV] , B3[ARBEK***]
2-qadam. 2,1 marshrutli uchta matritsa to‘ldiriladi;

R

A

S

U





N

O

`

G







_

V

FF

O







V

R

0

J

2-variant 1-variant

*

K







A

R





E

B







*

*

2-variant

2.3-rasm. Gamilton marshruti yordamida shifrlash jarayoni.

3-qadam. Marshrutlarga binoan simvollami joy-joyiga qo‘yish orqali shifrmatnni hosil qilish
M_sh=FOJOG`RUV_ONSARVE**BAE*K
4-qadam. Shifrmatnni bloklarga ajratish.
L1=[FOJO] L2=[G`RU] L3=[V_ON] L4=[SARV] L5=[E**B] L6=[AE*K]


XULOSA. Men ushbu amaliy mashg`ulotdan foydalanib xulosa qilib shuni aytamanki Gamilton va Modul arifmetikasi usullarida malumotlarni shifrlash va deshifrlashni o`rgandim.Ushbu shifrlash usullari men uchun juda foydali ekanligini bilib oldim. So’ngra shu algaritmlardan olgan bilimlarimizni mustahkamlash uchun o`z familiya ismimizni shirfladim va deshifrladim.