112
Uluslararas› Ekonomi Politik
Birinci Savafl’›n k›v›lc›m› 90 y›l önce çakt›
Savafllar›n hep bir nedeni ve ç›kmas›na yol açan belirli
bir vesile vard›r. T›pk›, 1914 y›l› A¤ustos’u bafl›nda pat-
layan I. Dünya Savafl›’na, birkaç hafta öncesine daya-
nan bir olay›n vesile olmas› gibi...
Bundan tam 90 y›l önce, 28 Haziran 1914 tarihinde
Avusturya taht›n›n varisi Franz Ferdinand’a Saraybos-
na’da düzenlenen suikast da geçen yüzy›la damgas›n›
vuran bir yang›n›n ilk k›v›lc›m›n› oluflturmaktayd›.
28. Haziran 1914 Pazar günü 20 yafl›nda bir lise ö¤ren-
cisi olan Gavrilo Princip, Saraybosna’da Avusturya tah-
t›n›n varisi Franz Ferdinand ile eflini tabancayla öldürü-
yor. Olay Avrupa baflkentlerinde farkl› tepkilere yol aç›-
yor. Dönemin ünlü yazarlar›ndan Stefan Zweig ise o
gün, Viyana yak›nlar›nda, Baden’da, bir parkta otur-
mufl, elinde kitab›, kula¤› az ötede çalan orkestran›n
namelerinde, güzel bir günün tad›n› ç›kart›yor.
Stefan Zweig anlat›yor
Stefan Zweig, “Bir Avrupal›’n›n An›lar›” kitab›nda sui-
kast haberini ö¤rendi¤i saatleri flöyle betimliyor.
“Tam dalm›fl kitap okurken birden orkestran›n parça-
n›n ortas›nda durup, çalmay› b›rakt›¤› dikkatimi çekti.
Birfleyler olmufltu. Çok geçmedi, bir askeri manevra için
Bosna’da bulunan Grandük Franz Ferdinand ve eflinin
suikast sonucu öldü¤ü haberi kulaktan kula¤a yay›lma-
ya bafllad›. Do¤ruyu söylemem gerekirse insanlar›n yü-
zünden öyle afl›r› bir üzüntü ifadesi sezilmiyordu. Çün-
kü Avusturya taht›n›n varisi öyle fazla sevilen biri de¤il-
di. Bu yüzden az sonra herkes bir fley olmam›fl gibi yi-
ne konuflup gülüflmeye, çevredeki gazinolarda her za-
manki gibi müzik çalmaya bafllam›flt›.”
“Bunun sonu dünya savafl›”
“Eski Alman Birli¤i” teflkilat›n›n baflkan› Heinrich
Class’›n da suikasttan haberi olmufltu. Frymann takma
ad›yla kaleme ald›¤› “Ak›nt›ya Karfl›” adl› kitab›nda
Class, Finthen’deki yazl›k malikanesinin taraças›nda
otururken gelen telefonun, üzerinde yaratt›¤› flaflk›nl›¤›
flu sözlerle anlat›yor:
“Bir anda nefesimin kesildi¤ini hissettim. Zorla yutku-
nup, “bunun sonu Dünya Savafl›d›r” dedi¤imi an›ms›yo-
rum. Ye¤enimin inanmayarak bakan gözleri ve ›srarl›
sorular› üzerine “evet, Dünya savafl›” diye tekrarlad›m.”
Franz Ferdinand Avusturya ordusunun askeri manevra-
s›n› teftifl için Bosna’ya gitmifl, ard›ndan kutsal St. Veits
gününde Saraybosna’ya geçmiflti. Halk aras›nda ya¤›fll›
olursa bereket getirdi¤ine inan›lan St. Veits günü o y›l
28 Haziran’a rastl›yordu.
500 y›ll›k Osmanl› egemenli¤i
Oysa St. Veits günü, S›rplarda bambaflka olaylar› ça¤-
r›flt›rmaktayd›. 1389 y›l›n›n ayn› kutsal gününde Koso-
va’da Osmanl› ordusuna karfl› u¤ran›lan a¤›r yenilgi ve
Balkanlar’da bunu izleyen 500 y›ll›k Osmanl› egemen-
li¤i kolay unutulacak gibi de¤ildi. Bu tarihte bir ziyare-
tin S›rplar taraf›ndan tahrik vesilesi olarak alg›lanabile-
ce¤i uyar›lar›na kulak asmayan Franz Ferdinand, Avus-
turya gizli polisi, kendine yönelik bir suikast planlan-
d›¤› yolunda ihbarlar bulundu¤unu da bildirse, kiflisel
siyasi ç›kar›lar› öyle gerektirdi¤inden yola ç›kmaktan
çekinmiyordu.
Ortam bu denli gergin oldu¤u halde Avusturya Gran-
dük’ünün ziyareti için yeterli güvenlik önlemlerinin al›n-
mam›fl olmas› ise anlafl›l›r gibi de¤ildi. Berlinli tarihçi,
Profesör Holm Sundhausen, esas yanl›fllar›n, Franz Fer-
dinand’›n seyahat program› haz›rlan›rken yap›lan ter-
cihlerden kaynakland›¤› kan›s›nda...
“Koskoca bir imparatorluk taht›n›n varisi olarak Ferdi-
nand’›n sorumluluk bilinciyle davranmas›, St. Veits gü-
nünde Saraybosna’ya gitmeye kalk›flmamas› gerekirdi.
S›rp taraf›ndan da benzeri suikast uyar›lar›n›n geldi¤i
söylentileri var. Bunlar›n do¤ru olmad›¤›na inan›lsa bi-
le, olay›n kulak ard› edilmesi büyük bir ihmal. Ayr›ca
S›rp taraf›n›n güvenlik konusundaki kay›ts›zl›¤›n›n ne-
denini de araflt›rmak gerekir diye düflünüyorum.”
Dostları ilə paylaş: