“Umumiy matematika” kafedrasi Mavzu: O'zbekistonda matematika fanini o'qitish metodikasi tarixi va rivojlanishi

1.4. 
Mustaqillik va ta'lim tizimida islohotlar
Mustaqillik e'lon qilingan (1991 yil 1 sentyabr) dastlabki yillardanoq 
O'zbekiston hukumati ta'limga ustivor soha sifatida e'tibor berib kelmoqda. 
O'zbekiston Respublikasining ta'lim sohasida aniq va ravshan hamda ilmiy 
asoslangan davlat siyosati mavjud bo'lib, u insonparvarlik va demokratik 
tamoyillarga asoslanadi hamda har bir fuqaroning bilim olishi O'zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasida qonuniylashtirilgan. 
Mustaqil Respublikamizda xalq ta'limi tizimi mazmunini yangilash va yangi 
ijtimoiy muhit sharoitida uni yanada rivojlantirish zarur edi. Chunki huquqiy, 
iqtisodiy, ma'naviy sohalarda olib borilayotgan islohotlarda asosiy maqsad ham 
barcha fuqarolarning hayotini ijtimoiy himoyalash, ularning turmush sharoitini 
yaxshilash, ma'naviy jihatdan yuksaltirish, eng muhimi, ozod va obod Vatan, erkin 
va farovon hayot barpo etishdan iboratdir. 
Ana shu maqsadni amalga oshirish borasida Respublikamiz hukumati xalq 
ta'limi tizimini tubdan isloh qilishni va milliy kadrlarga bo'lgan ehtiyojni tobora 
ortib borayotganligini hisobga olib ta'lim tizimini ham yangilashni taqozo etar edi. 
Shu maqsadda 1997 yil 29 avgustda O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1X 
sessiyasida ―Ta'lim to'g'risida‖ Qonun hamda ―Kadrlarni tayyorlash milliy dasturi‖ 
keng muhokama qilindi va tasdiqlandi. 
2. O'zbekiston Respublikasi ―Ta'lim to'g'risida‖gi Qonun va ―Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi‖. 
―Ta'lim to'g'risida‖gi Qonun ta'lim, tarbiya fuqarolar kasbiy tayyorgarligi va 
har bir fuqaroning ilm olish konstitutsion huquqini ta'minlash kabi qator dolzarb 
vazifalarni belgilab berdi. 
Respublikamiz bugungi kunda tubdan yangi davlat bo'lib, unda har bir 
siyosiy, iqtisodiy, ma'naviy sohadagi islohotlar ham yangi ta'lim tizimida 
bosqichma-bosqich olib borishni nazarda tutadi. Zero, ta'lim sohasidagi islohotlar 
ham yangi bosqichma-bosqich o'tish tamoyiliga asoslangandir. ―Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi‖ ham uzluksiz ta'lim tizimini isloh qilishning tashkiliy, ilmiy va 

---

17 
metodik asosi bo'lib hisoblanadi. Milliy dasturning asosiy maqsadi uzluksiz ta'lim 
tizimini rivojlantirish bo'lib, u ijodiy va mustaqil fikrlovchi, tafakkuri rivojlangan, 
erkin shaxsni shakllantirish bilan barcha sohalarda raqobatbardosh kadrlar 
tayyorlashni kafolatlash bilan ahamiyatlidir. 
Shunga ko'ra, mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki yillaridanoq boy 
madaniyatimizni tiklash va uni rivojlantirish, ta'lim tizimini takomillashtirish, uni 
zamon talablariga javob bera oladigan jahon andozalari darajasiga ko'tarish 
maqsadiga e'tibor berib borilmoqda. 
Ta'lim sohasida ―Ta'lim to'g'risida‖ Qonun qabul qilinganligi, 1996—1997 
yildan boshlab birinchi sinflarda o'qishning lotin yozuviga asoslangan yangi 
alifboda dastur, qo'llanma, dasrliklarning yaratilganligi — bu ta'lim sohasida 
qo'yilgan dastlabki odimlar edi. 
O'tgan davrda yangi turdagi ta'lim muassasalari tashkil etildi. Oliy o'quv 
yurtlari qoshida litseylar ochildi. Qobiliyatli o'quvchilar chet ellarda ta'lim ola 
boshladi. O'qituvchilar xorijiy davlatlarda bo'lib, ilg'or tajribalarni o'rganib kela 
boshladilar. 
Oliy maktab sohasida test usuli joriy etildi. Viloyatlardagi pedagogika 
institutlari universitetlarga aylantirildi, chet el mutaxassislari respublikamiz o'quv 
muassasalariga jalb etildi. 
―Mahalla‖, ―Kamolot‖, ―Sog'lom avlod uchun‖, ―Nuroniy‖, ―Ulug'bek‖, 
―Umid‖ 
jamg'armalari 
ham 
ta'lim 
sohasini 
rivojlantirishga 
hissalarini 
qo'shmoqdalar[12, 250-bet]. 
Mustaqillik yillarida Oliy ta'lim sohasida ham islohotlarni o'tkazish talab 
qilina boshladi. Bularning barchasi hisobga olinib, 1997 yil mart oyida Vazirlar 
Mahkamasining farmoyishiga muvofiq, ta'lim tizimini isloh etilish, kadrlar 
tayyorlash jarayoniga zamon talabi darajasida o'zgartirishlar kiritish maqsadida 
maxsus komissiya tuzildi va natijada ―Kadrlar tayyorlash milliy dasturi‖ hamda 
―Ta'lim to'g'risida‖ Qonun Oliy Majlis sessiyasida qabul qilindi. 
Bu ikki hujjatga binoan ta'lim tizimi isloh qilishni bosqichma-bosqich 
amalga oshirish nazarda tutiladi: 

---

18 
Birinchi bosqich — o'tish davri. 1997—2001 yillar. Bu yillarda yangi talab 
doirasida pedagog kadrlar tayyorlash, ta'lim standartlarini yaratish, o'quv dasturlari 
ustida ishlash, umumta'lim maktablarini qayta qurish, o'rta maxsus va kasb -hunar 
bilim yurtlari tizimiga zamin tayyorlash va uzluksiz ta'lim tizimiga asos solish. 
 Ikkinchi bosqich — 2001—2005 yillarga mo'ljallanadi. Bu davrda milliy 
dasturni to'liq amalga oshirish mo'ljallanadi. Uning ba'zi g'oyalari va qoidalariga 
o'zgartirishlar kiritilish ham ko'zda tutilgan. 
Uchinchi bosqich — 2005 yil va undan keyingi yillar bo'lib, islohot 
tajribalari 
tahlil etilib, umumlashtiriladi hamda kadrlar tayyorlash tizimi 
takomillashtirilib, rivojlantirilib boriladi. 
―Ta'lim to'g'risida‖gi Qonunga asosan Ta'lim O'zbekiston Respublikasi 
ijtimoiy taraqqiyot sohasida ustuvor deb e'lon qilindi. 
Ta'lim sohasidagi davlatning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: 
- Ta'lim va tarbiyaning insonparvar, demokratik xarakterida ekanligi; 
- Ta'limning uzluksiz va izchilligi; 
- Umumiy o'rta, shuningdek o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limining majburiyligi; 
- O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limining yo'nalishini: akademik litsey va kasb-hunar 
kollejida o'qishni tanlash ixtiyoriyligi; 
- Ta'lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; 
- Davlat standartlari doirasida ta'lim olishning hamma uchun ochiqligi; 
- Ta'lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv; 
- Bilimli bo'lish va iste'dodni rag'batlantirish; 
- ta'lim tizimida davlat va jamiyat boshqaruvini uyg'unlashtirish. 
Xalq ta'limining asosiy bo'g'ini — uzluksiz ta'limi tizimini tashkil etadi. 
3. O'zbekiston Respublikasida ta'lim tizimi.
O'zbekiston Respublikasida quyidagi uzluksiz ta'lim tizimi asos qilib olingan. 
Bola shaxsini sog'lom va etuk o'qishga tayyorlash maqsadini ko'zlaydi. 
Mazkur ta'lim uch yoshdan olti-etti yoshgacha oilada, bolalar bog'chasida va mulk 
shaklidan qat'iy nazar, boshqa xil ta'lim tashkilotlarida olib boriladi. 

---

19