Aniqlovchi, tarkib toptiruvchi va tekshiruvchi (nazorat) tajribalarda yig’ilgan ma’lumotlar, miqdorlar matematik-statistik metodlardan foydalangan holda ishlab (hisoblab) chiqiladi, shuningdek, miqdoriy tahlil o’tkazishga tayyorgarlik ko’riladi.
Statistik metodlar yordamida insonning bilish jarayonlari (sezgi, idrok, tasavvur, xotira, tafakkur, xayol) bilan uning individual-tipologik xususiyatlari o’rtasidagi o’zaro bog’liqligi va ta’siri (koppelyaktsiyasi) bilish jarayonlarining his-tuyg’u bilan boshqarilishi, aql-zakovat omillarini tahlil qilish amalga oshiriladi.
So’ngra miqdorning hamda qo’llanilgan metodikasining ishonchliligi, aniqliligi darajasi aniqlanadi. Ungacha ham matematik statistikaning sodda metodlaridan foydalanib ayrim hisoblashlar, masalan, o’rtacha arifmetik qiymat, miqdorlarni tartibga solish, medianani hisoblash, kvadrat og’ishni topish va boshqalar amalga oshiriladi.
Hozir injener psixologlar matematiklar bilan hamkorlikda inson psixikasining modelini yaratish ustida tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar, shuningdek, mediklar, fiziologlar, kibernetiklar psixikani programmalashtirishni nihoyasiga yetkazmoqdalar. Ishlab chiqarishdagi «sun’iy intellektlar», robotlar, EHM lar ana shu izlanishlarning dastlabki samarasi hisoblanadi.
Yaqin va uzoq chet el psixologiyasi fanida inson psixikasini tadqiqot qilish metodlarining turlicha klassifikatsiyasi (tasnifi) berilgan. Yosh ndavrlar psixologiyasi sohasi bo’yicha xilma-xil ilmiy asosga qurilgan nazariyalar mavjud bo’lib, ularning har qaysisi to’kislik va nuqsonli tomonlariga ega.
Yosh va pedagogik psixologiya fanining asosiy sohalari. Yosh davrlari psixologiyasida longityud (uzluksiz )metodi xam qo`llaniladi .Bu metodning moxyati shuki ,bir yeki bir necha sinaluvchilar uzoq muddat ,xatto 10 yillab tekshiriladi .Bu metoddan psixologlardan nemis V Shtern , frantsuz R,Zazzo ,rus psixologlaridan N,A,Menchinskaya A,N,Gvozdev ,N,S,Leytis ,V,S,Muxina k o`p yillardan buyon foydalanmoqdalar .
Mazkur metod orqali bir xil jinsli (Xasan-Zuxra,Xusan-Fotima )egizaklar kuzatilgan. «Ona kundaligi» (N.A.Menchinskaya V.S.Muxina ).Bu metodning foydali tomoni ,kishi t o`g`risidagi mukammal ,ishonchli ma’lumotlar to`planadi .
Xozirgi fan va texnika taraqqiyoti psixologiya tekshirishlar ilmiyligini yanada oshirish uchun kompleks dastur asosida boshqka fanlar bilan birgalikda tadqiqod ishlari olib borishni taqozo etmoqda.
Masalan , bolada oddiy bilimlarni o`zlashtirish xususiyati psixologik jixatdan tekshirilayotgan bo`lsa , kompeks yondoshish ta’sirida ana shu o`zlashtirishning falsafiy , mantiqiy,fiziologik,ijtimoiy,biologik xususiyatlari yoritiladi . Bu metod yordamida insonshunoslik muommolarini xal qilish mumkin .
Psixologik testlar.
