Umumiy psixologiya

ijtimoiy ustanovka tuzilishi
Ijtimoiy ustanovka (attityud) - insonning munosabati va xatti-harakatlarini tartibga soluvchi avvalgi tajribaga asoslangan ongning muayyan holati.
Ijtimoiy utanovkalarning belgilari:
-insonning munosabati va xatti-harakati bilan bog‘liq bo‘lgan ob’ektlarning ijtimoiy tabiati;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning xabardorligi;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning hissiy komponenti;
-ijtimoiy tuzilishning tartibga soluvchi roli.
Attityud vazifalari:
avtomatik – standart, oldindan ko‘rilgan vaziyatlarda faoliyat ustidan ongni nazorat qilishni soddalashtirish;
adaptiv-mavzuning maqsadlariga erishish uchun xizmat qiladigan ob’ektlarga yo‘naltirilishi;
himoya-shaxsning ichki mojarosini hal qilishga yordam beradi;
kognitiv- ustanovka muayyan ob’ektga nisbatan xatti-harakatni tanlashga yordam beradi;
tartibga solish-ustanovka sub’ektni ichki kuchlanishdan ozod qilish vositasi;
stabillashtiradigan- ustanovka o‘zgaruvchan vaziyatlarda faoliyatning barqaror, izchil, maqsadli xususiyatini belgilaydi.
Ijtimoiy ustanovka tarkibi:
kognitiv, ijtimoiy ob’ekt haqida tasavvurlar;
affekt holatidagi ob’ektga hissiy va baholash munosabatini aks yettiruvchi ta’sirchan;
xulq-atvor, shaxsning ob’ektga nisbatan muayyan xatti-harakatlarni amalga oshirishga tayyorligini ifodalaydi.
ustanovkalar darajasi:
oddiy ustanovkalar- uy sharoitida xatti-harakatni tartibga soluvchi;
ijtimoiy ustanovkalar- insonning hayotning asosiy sohalariga (kasb-hunar, ijtimoiy faoliyat, sevimli mashg‘ulotlar va boshqalar) munosabatini aks yettiruvchi asosiy ijtimoiy munosabatlar.);
instrumental funksiya (shaxsni ushbu ijtimoiy muhitning me’yorlari va qadriyatlari tizimiga kiritish).
Ustanovka uch ierarxik darajadagi faoliyatni tartibga soladi:
semantik-munosabatlar umumlashtirilgan bo‘lib, shaxsning shaxs uchun shaxsiy ahamiyatga ega bo‘lgan narsalarga munosabatini aniqlaydi;
maqsadli- faoliyatning nisbatan barqaror xususiyatini aniqlaydi va muayyan harakatlar va shaxsning boshlangan ishini oxiriga yetkazish istagi bilan bog‘liq;
operatsion ustanovka xuddi Shunday vaziyatda sub’ektning o‘tmishdagi tajribasi, yetarli va samarali xatti-harakatlarning imkoniyatlarini prognoz qilish va muayyan vaziyatda qaror qabul qilish asosida vaziyatni idrok etish va talqin qilishga yordam beradi.