idrok etish bilan bog'liq. Yangi mahsulotga o ‘tish paytida xarajatlaming
asosiy manbalari iste’molchining mahsulot, yetkazib beruvchi, sotib
olish jarayonining yangi xususiyatlariga muvofiq o ‘zgarishi bilan
bog‘liq xarajatlar (shu jum ladan psixologik) hisoblanadi.
Mahsulot
tannarxi narx va talabga ta ’sir qiluvchi eng muhim omillardan biridir.
Mahsulot tannarxi qancha past bo‘lsa, biznes eng yaxshi narxni
belgilashi kerak. H ar bir kompaniya xarajatlami kamaytirishga intilishi
kerak. Har bir sotuvchi o ‘zi ishlaydigan mahsulotlaming narxini bilishi
shart. Xarajatlar biznesmen modelining bir qismidir.Musobaqa. Narxga
ta ’sir qiluvchi eng kuchli omil. Marketingni
yaxshi biladigan bitta
bilimdon kishi, raqobatchilar narxlami belgilashlarini aytishdi. Bu bilan
bahslashish qiyin. Raqobat narxga kuchli ta ’sir qiladi: k o ‘proq
raqobatchilar - past narx va aksincha, kamroq raqobatchilar - k o ‘proq
narx. Lekin, har doim ham emas. Tashkilotning maqsadlari va strate-
giyalari. Har bir kompaniya daromadni maksimal darajada oshirishga
intiladi va buning uchun turli xil mahsulotlar
va narxlar bilan mos
keladigan mahsulot portfelidan foydalanadi. Tashkilotning strategik
maqsadlariga qarab, tegishli narxlash strategiyasi tanlanadi: yangi
bozorga kirish, mavjud bo‘lgan talabni rag‘batlantirish. Narxlar strate
giyasi umumiy strategiyaning maqsadlariga mos kelishi juda muhimdir.
M aqsadli auditoriya va bozor hajmi. Liderlar va talablam ing umumiy
soni ham narxga ta ’sir qiladi. Bozor hajmi qanchalik katta b o ‘lsa, u
yanada jozibali bo‘ladi. Katta bozor k o ‘plab raqobatchilarni jalb qiladi.
Shuning uchun bozor va uning imkoniyatlarini sinchkovlik bilan
o ‘rganish narxlami belgilashdan oldin va eng yaxshi
variantni tanlashda
yordam berishi kerak. A n’anaviy ravishda narxga va shunga mos
ravishda sotish darajasiga ta ’sir qiluvchi boshqa omillar mavjud. Bular
biznesga ta ’sir qilmaydigan k o ‘rinadi, ammo boshqa tomondan
bayramlarda chegirmalar kunini yaratish misollari - buning aksini
k o ‘rsatmoqda. Narxga ta ’sir
qiluvchi asosiy omillami bilib, siz maqbul
narxni belgilashingiz mumkin. Eng maqbul narx - bu korxona yoki
tashkilot kerakli foyda olish uchun zarur miqdorda daromad oladigan
xaridorlarni jalb qilishi mumkin b o ‘lgan narx. Ideal holda,
bu mahsulot
arzon narxga ega b o ‘lishi kerak, bu bozorda m a’lum bo ‘lishi, uni
iste’molchilar yoqtirishi, iste’molchilar uni sotib olishni xohlashlari va u
barcha raqobatchilarning eng yuqori savdo m aijasiga ega b o ‘lishi kerak.
Taniqli amerikalik professor va savdo, marketing va biznesni boshqarish
215
bo'yicha psixologik va motivatsion kitoblaming muallifi Brayan Treysi
bu haqida yaxshi hikoya qiladi. Bir kuni, Garvard universitetida turli
millatlararo
korporatsiyalarning rahbarlari
bilan
uchrashuvda
u
tinglovchilardan "narxni kim belgilaydi?" K o ‘pchilik,
ularning ichida
birinchi menejerlar, moliya va tijorat direktorlari, men va men deb javob
bera boshladilar. Bunga javoban Brayan chuqur adashganliklarini aytdi.
Raqobatchilar narxlami belgilashadi. A niqrog‘i, raqobat narxlami belgi
laydi. Shuning uchun narxlami belgilash asoslarini bilish narxlami
samarali o ‘m atishi va foyda keltirishi mumkin.
Iqtisodiyotda amal qilib turgan barcha narx turlari narx tizimini
tashkil qiladi. Narxlar tizimida ularning ayrim turlarining iqtisodiy
mazmunini qisqacha qarab chiqamiz.
Dostları ilə paylaş: