Va axborot texnologiyalari 11-sinf toshkent – 2021

3-bosqich. Aloqa vositalarini aniqlash
Qanday aloqa vositalaridan foydalanmoqchisiz: simli, simsiz yoki aralash? 
– Simli aloqa vositalari simsiz aloqa vositalariga nisbatan yuqori о‘tkazuvchanlik qobiliyatiga 
ega. 
– Tashkil etilayotgan kompyuter tarmog‘ida kompyuterlar soni kо‘p bo‘lib, ular о‘rtasida katta 
hajmdagi fayllarni almashish zarur bо‘lsa, yuqori о‘tkazuvchanlikka ega simli aloqa vositasi 
kerak bо‘ladi. 
2-bosqich. Tarmoq arxitekturasini aniqlash
Tashkil etilayotgan tarmoq qaysi arxitektura asosida bо‘ladi. Mijoz/server arxitekturasidami 
yoki bir xil darajali. Bunda:
1) katta tashkilotga fayllar, elektron pochta xabarlari va boshqalarni saqlash uchun server 
kerak bo‘lishi mumkin. Shuningdek, bitta printer orqali boshqa kompyuterlarning hamkorlikda 
ishlashini tashkil etish mumkin;
2) uy tarmog‘i yoki kichik ofis tarmog‘ini tashkil etishda serverga ehtiyoj bо‘lmaydi. Har bir 
kompyuter ma’lumotlarini o‘zida saqlaydi, elektron pochtaga esa Internet orqali kirish mum-
kin;
3) server xizmat kо‘rsatish uchun unga tarmoq administratori kerak bо‘ladi, lekin u qimmatga 
tushishi mumkin. 

---

3-DARS
TARMOQLARNI LOYIHALASH VA TASHKIL ETISH
TARMOQLARNI LOYIHALASH VA TASHKIL ETISH
181
– Tashkil etilayotgan kompyuter tarmog‘ida kompyuterlar soni kam bo‘lib, ular о‘rtasida kichik 
hajmdagi fayllarni almashish zarur bо‘lsa, simsiz aloqa vositasi yetarli bо‘ladi. 
– Noutbuk, planshet kabi kо‘chma qurilmalar uchun esa simsiz aloqa vositasi foydaliroq.
– Simsiz aloqada bino devorlari tо‘sqinligi oqibatida signal pasayishi, ma’lumotlarni ting-
lash ehtimoli mavjudligi sababli xavfsizlik ta’minlanmasligi mumkin. 
Yuqoridagi sabablarni e’tiborga olgan holda tarmoqni aralash holda tashkil etish mumkin. 
4-bosqich. Tarmoq qurilmalarini aniqlash 
– Agar tarmoq mijoz/server arxitekturasiga asoslangan bо‘lsa, u holda server qurilmasi kerak 
bо‘ladi.
– Tarmoqdagi kompyuterlarni bir-biriga bog‘lash uchun router, svitch yoki xab qurilmalaridan 
biri kerak bо‘ladi. 
– Xab arzon, lekin kam samarador bо‘lganligi uchun kam sondagi kompyuterlar uchun yaxshi 
variant.
– Svitch xabga nisbatan qimmatroq va samaradorroq bо‘lganligi uchun, taxminan, 20–30 ta 
kompyuterni ulashda foydaliroq.
– Router esa xab va svitchga nisbatan eng samaralisi hisoblanadi, lekin uni sozlash uchun 
tarmoq administratori kerak bо‘ladi. Routerlar, asosan, kо‘p sonli kompyuterlarni birlashtirish 
va boshqa tarmoqqa ulanish uchun kerak bо‘ladi.