buyumlarni, audio va video yozuvlarni ishlab chiqarish, olish, tarqatish, eksport va
import qilish;
ustav maqsadlariga mos keladigan va xizmat qiladigan tadbirkorlik
faoliyati bilan shug‘ullanish.
Diniy tashkilot ustavida tashkilot faoliyatni tashkil etish va tugatish tartibi
ham bo‘lishi lozim. Diniy tashkilotlar amaldagi qonunchilik va o‘z ustavi talablarini
buzganda, qalbaki hujjatlar taqdim etganda, shuningdek ustavdagi faoliyati haqida
tegishli ma’lumotlarni olti oy muddatda adliya organlariga taqdim etmaganda,
ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ ko‘rsatib o‘tilgan kamchiliklarni bartaraf etish
yuzasidan unga yozma ogohlantirish yuboradi. Ogohlantirishda ko‘rsatilgan
kamchiliklar bir oy muddatda bartaraf etilmasa, ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organ diniy
tashkilotni tugatish huquqiga ega bo‘ladi.
Bundan
tashqari, diniy tashkilotlarni tugatish ularning majlis (konferensiya)
qarori yoki sud qarori asosida ham amalga oshirilishi mumkin.
Respublikamizda davlat organlari bilan diniy tashkilotlarning o‘zaro
munosabatlarini muvofiqlashtirish hamda vijdon erkinligi
va diniy tashkilotlar
to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ijrosini nazorat qilish vazifasi Vazirlar Mahkamasi
huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita zimmasiga yuklangan.
Qo‘mita har bir shaxsning vijdon va diniy e’tiqod erkinligi huquqi,
fuqarolarning dinga bo‘lgan munosabatidan qat’i nazar tengligini ta’minlash,
shuningdek diniy tashkilotlar faoliyati bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga solish
sohasidagi vazifalarni hal etish vakolati berilgan davlat boshqaruvi organi
hisoblanadi. U mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan birgalikda vijdon erkinligi
va diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq diniy masalalarni hal
qilishda yagona siyosatni amalga oshiradi.
Diniy tashkilotlarni vijdon erkinligini ta’minlashdagi o‘rni
va ahamiyatini
hisobga olib davlat tomonidan ularga bir qator imtiyozlar ham belgilangan.
Jumladan, «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida»gi qonunning 16-
moddasida diniy tashkilotlar muayyan miqdorda davlat mulkidan foydalanishlari
mumkin ekani ko‘rsatilgan. Shunga ko‘ra, diniy tashkilotlar o‘z ehtiyojlari uchun
davlat organlari tomonidan shartnoma asosida beriladigan binolar va mol-mulkdan
foydalanishga haqlidir. Bu esa tegishli hokimiyat organlari ruxsati bilan amalga
oshiriladi.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining «Madaniy meros ob’ektlarini
muhofaza qilish va ulardan foydalanish to‘g‘risida»gi qonunining 27-moddasiga
muvofiq tarixiy va madaniy yodgorliklar ob’ektlari va buyumlar diniy tashkilotlarga
tekin foydalanish shartnomasi shartlarida berib qo‘yilishi ko‘zda tutilgan.
Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasining «Din sohasidagi ma’naviy-
ma’rifiy, ta’lim ishlarini va faoliyatni takomillashtirishda ijtimoiy ko‘mak va
imtiyozlar berish to‘g‘risida»gi Qarorini bir so‘z bilan diniy tashkilotlarga nisbatan
belgilangan sanatsiya deb atash mumkin. Chunki, bu Qaror diniy tashkilotlarga
kommunal xizmatlar uchun olinadigan to‘lovlarni yuridik shaxs sifatida emas, balki
jismoniy shaxslardan olinadigan miqdorda to‘lash huquqini berdi.
Kommunal xizmat to‘lovlaridagi farq tufayli yuzaga kelgan tushumlar va
ziyoratgohlardan tushadigan xayriya mablag‘larini O‘zbekiston musulmonlari
idorasi tizimidagi masjidlarni ta’mirlash, diniy ta’lim muassasalarining o‘quv va
moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, o‘qituvchi-mudarris va imom-xatiblarning
mehnatini rag‘batlantirish ishlariga sarflash belgilab qo‘yildi.
Ma’lumki, respublikamizda hech bir dinga yoki diniy e’tiqodga boshqalariga
nisbatan biron-bir imtiyoz yoki cheklashlar belgilanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining
islom dinining asl
insonparvarlik mohiyatini asrash, xalqimiz, ayniqsa, yoshlarimizni diniy
aqidaparastlik va ekstremizm xataridan himoya qilish bo‘yicha
murojaati va bir
qator jamoat tashkilotlarining takliflarini inobatga olgan holda qabul qilingan,
yuqorida aytib o‘tilgan Qaror faqat islom dini tashkilotlariga tatbiq etilsa, boshqa
diniy konfessiyadagi tashkilotlarga nisbatan tenglik tamoyili buzilgan bo‘lar edi.
Shu jihatni hisobga olgan holda, 2003 yil 10 sentyabrda hukumatning maxsus
Farmoyishi qabul qilindi. Farmoyishda belgilanishicha, faqatgina O‘zbekiston
musulmonlari idorasi
tizimidagi tashkilotlar emas, balki barcha diniy tashkilotlar
2003 yilning 1 sentyabridan boshlab ularga ko‘rsatiladigan kommunal xizmatlar
uchun to‘lovlarni jismoniy shaxslar uchun belgilangan tariflar bo‘yicha to‘laydi.
Diniy tashkilotlarga hukumat darajasida bu kabi ijtimoiy yordamlarning
berilishini ham davlatning vijdon erkinligini ta’minlash
va diniy konfessiyalarni
rivojlanishiga qaratilgan chora-tadbirlarining amaliy ifodasi sifatida baholash
mumkin.
Shunday qilib, O‘zbekistonda barcha shaxslarning vijdon va e’tiqod erkinligi
huquqini ta’minlashga xizmat qiluvchi diniy tashkilotlarning hech bir to‘siqlarsiz,
qonunda belgilangan tartib va asoslarda faoliyat olib borishlari uchun tegishli
huquqiy asos va tashkiliy shakllar ta’minlangan. Bu holat davlatimizning dunyoviy
demokratik davlat sifatida rivojlanayotgani hamda diniy bag‘rikenglik tamoyillariga
sodiq ekanini ko‘rsatadi.