Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

691-21 guruh talabasi
Abduvaliyeva Irodaning
Kiberxavfsizlik fanidan
MUSTAQIL ISHI

Bajardi: Abduvaliyeva Iroda
Tekshirdi: Tojiakbarova Umida
2-variant

Mavzu: Murakkab parollar, uni ishlash mexanizimi, Murakkab parollar ishlatish 2022 yil statiskasi

Reja:
1. Murakkab Parollar va ularning xususiyatlari.
2. Hozirgi kunda parollarning kundalik hayotimizda tutgan o’rni.
3. Murakkab Parol turlari va ularning ishlashtilishi.
4. Axborot xavfsizligida sun’iy intellektning qo’llanilishi.
5. Axborot tizimlarida axborotni himoyalashning usullari.
6. Kiberjinoyatlar va ularning oldini olish usullari.
7. Statistika ma’lumotlari.
8. Xulosa.
Murakkab parollar va ularning xususiyatlari.

• 
  Parolning uzunligi 12 belgidan kam bo‘lmasligi kerak. Parol qanchalik katta bo‘lsa, uni buzish shunchalik qiyin ekanligi esa hech kimga sir emas.
  
• 
  2) Raqamlar, belgilar, katta harflardan foydalaning. Parolni terib ko‘rish yordamchi dasturlari «catsanddogs» kabi parolni nisbatan tez aniqlay oladi, «C@tsAndD0g$123» paroli bilan esa muammoga duch kelishi aniq.
  

3) So‘zlarni qo‘llamang. Parolda oddiy lug‘aviy so‘zlardan foydalanmaslikka harakat qiling.

Murakkab parolni osongina o‘ylab topish
Hayotingizning qaysidir bir oni, muhim voqea, qo‘shiqdan jumla va hokazo.
Masalan, «Universitet haqida» biron bir ibora «Men Muhammad al Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universitetiga 2021 yil talaba sifatida qabul qilindim» jumlasi doim yodingizda turadi. Ushbu iboradagi har bir so‘zning bosh harflarini olib, ularni parol sifatida ishlating.
Natijada — « MMaXnTatu2021ytsqq » hosil bo‘ladi.
Bu kabi parolni buzish uchun zamonaviy kompyuterga 33 yil talab etiladi. Parolning oxirida bir nechta raqam, hech bo‘lmaganda, oddiygina qilib «123» qo‘shilsa, unda hosil bo‘lgan «MMaXnTatu2021ytsqq123» kombinatsiyasi uchun kompyuter 33 asr vaqt ajratishiga to‘g‘ri keladi!
Bunday misollarni ko’plab keltirishimiz mumkin : Misol uchun Dars davomida o’rgangan Sezar, Ikkilik kvadrat , Eresa va h.k
Usullarini misol qilishimiz mumkin. Bu esa yaratayotgan murakkab parolimizning xavfsizligini oshirishga xizmat qiladi
TPM(Trusted Platform Modul) yordamida axborotni himoyalash Muhim maxviy axborotni saqlovchi kompyuterlar sanksiyalanmagan kirishdan yuqori himoya vositalariga ega bo`lishi kerak. Kompyuterni BIOSdagi yuklanishiga yoki Windowsda ro`yxatga olingan qaydlarga parol o`rnatish axborotni oddiy foydalanuvchilardan himoyalaydi, ammo professional qo`liga tushsa yordam bermaydi. Fayllarni shifrlash samaraliroq natija beradi, biroq bu variantni ham mutlaqo ishonchli deb bo`lmaydi, chunki g`araz niyatli kishilar shifrlash parolini o`g`irlashi mumkun. Yuqori darajadagi himoya tizimini yaratish uchun ona plataga mahsus xavfsizlik moduli TPM (Trusted Platform Modul)ni o`rnatish mumkun. TPM shifrlash kalitlarini yaratish va saqlash, uskuna konfiguratsiyasi va boshqa parametrlarni nazorat qilish imkonoyatini beradi.
Maxsus dasturiy ta`minotsiz TPM ona platada o`z-o`zidan hech qanday afzallik bermaydi. TPMdan foydalanish variantlaridan biri – bu Windows/Vista 7 operatsion sistemasining ba`zi versiyalarida mavjud bo`lgan BitLocker diskini shifrlash.
Murakkab parollarni yaratishda bizga Parol generatorlari ham ancha qo’l keladi.
Bu Murakkab parolning qo’yilishi juda samarali hisoblanadi , chunki bu parolda undoshar o’z o’rnida qoladi . Unli harflar esa harflar yoki maxsus komik belgilar bilan almashadi
Hatto eng noaniq so’zlar ham bu parol uchun mos emas deb ishoniladi. Chunki biz bilganimiz kabi lug’at so’zlarini buzish oson hisoblanadi. Bu Generatoning nomi XKCD Password Generator deyiladi . Shuningdek bu generator bazasida turlicha belgilarning borligi uning xavfsizligini yanada oshiradi.